ΝΕΟΤΗΤΑ-ΕΦΗΒΕΙΑ

Προλογική  σκέψη με (ορισμό)

Κάθε νέα γενιά έχει τα δικά της ιδιαίτερα γνωρίσματα.. Τα γνωρίσματα αυτά έχουν σχέση με τον τρόπο με τον οποίο ζουν οι νέοι, τις ιδιότητες του χαρακτήρα τους, τις αντιλήψεις και τις αρχές που έχουν, τα ενδιαφέροντά τους, τον τρόπο σκέψης και έκφρασής τους, την εξωτερική τους εμφάνιση και τη συμπεριφορά τους. Όλα αυτά μαζί αποτελούν το ήθος της.

Ορισμός: Με τον όρο νέοι ( ή νεότητα ) γίνεται λόγος για την περίοδο της μετάβασης από την παιδική στην ώριμη ηλικία, κατά την οποία ο άνθρωπος καλλιεργεί τόσο τη βιολογική όσο και την πνευματική του υπόσταση, εκμεταλλευόμενος ερεθίσματα κι επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλόντος.

 

Γνωρίσματα / χαρακτηριστικά  των νέων ( κάθε εποχής )

 

Η εφηβεία είναι μια φάση μετάβασης από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Είναι μια εποχή μεγάλη, σοβαρή, με δική της οντότητα, άξια προσοχής και μελέτης. Κατά τη διάρκειά της πρόκειται να συμβούν δραστικές βιολογικές, ψυχολογικές, πνευματικές και κοινωνικές αναδιοργανώσεις. Είναι περίοδος γεμάτη αντιφάσεις. 

Οι νέοι διαθέτουν σωματική δύναμη, ζωντάνια αντοχές, ενεργητικότητα και συνήθως αντιμετωπίζουν δυναμικά οποιαδήποτε κατάσταση και είναι ριψοκίνδυνοι και τολμηροί, καθώς έχουν μεγάλη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του.

Οι νέοι χαρακτηρίζονται από ισχυρό πνευματικό δυναμικό, δεκτικότητα πνεύματος και αφομοιωτική ικανότητα. Κυριαρχεί  σ’ αυτούς έντονη η τάση της αμφισβήτησης και της κριτικής επεξεργασίας των δεδομένων. Δύσκολα παρασύρονται από ευκαιριακές λύσεις και καιροσκοπισμούς κι ανιχνεύουν την αλήθεια, η οποία αποτελεί γι’ αυτούς ιδανικό. Είναι ασυμβίβαστοι, με διευρυμένους πνευματικούς ορίζοντες. 

Είναι συναισθηματικοί, κοινωνικοί κι αυθόρμητοι. Συνάπτουν ανιδιοτελείς στόχους και φιλίες. Καθώς είναι ιδεαλιστές, οι σχέσεις τους στηρίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό κι όχι σε συμφέροντα και σκοπιμότητες και στοχεύουν στην αμοιβαία ηθική εξύψωση και συναισθηματική πληρότητα. Επίσης, μεταξύ τους αναπτύσσεται η συνεργασία κι όχι ο αθέμιτος ανταγωνισμός.

Θέτουν στόχους κι αγωνίζονται για την πραγματοποίησή τους. Η στοχοθεσία αποτελεί γι’ αυτούς την προσωπική «Ιθάκη», ενώ

χωρίς στόχους νιώθουν ανερμάτιστοι, χάνουν κάθε λόγο ύπαρξης κι οδηγούνται σε ψυχικό μαρασμό. Γι’ αυτό ο νέος οπλίζεται με θάρρος, θέληση κι αποφασιστικότητα, προκειμένου να υλοποιήσει τα όνειρά του.

Οι νέοι, επειδή από τη φύση τους είναι περίεργοι και πνευματικά ανήσυχοι, τα ενδιαφέροντά τους δεν είναι πλατύτερα κι ο νους τους ανυπότακτος σε δεσμεύσει, ερευνούν και λειτουργούν απελευθερώνοντας τη φαντασία. Επιθυμούν να διαπρέψουν και γι’ αυτό ζουν δημιουργικά. Καινοτομούν, πρωτοτυπούν και προβαίνουν σε ρηξικέλευθες μεταβολές. Γι’ αυτόν το λόγο, συχνά είναι πρωτοπόροι στο χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών.

Οι νέοι, εξάλλου, μπορούν να προσαρμόζονται πιο εύκολα στις καινούργιες εξελίξεις και να αντιλαμβάνονται τα μηνύματα της εποχής. Ακριβώς γι’ αυτό αποδέχονται προοδευτικές ιδέες και υποστηρίζουν τα δημοκρατικά καθεστώτα. Τρέφουν έντονο το ενδιαφέρον για τα κοινά, παίρνουν αποφάσεις και πολιτικοποιούνται ομαλά.

Είναι ευαίσθητοι, εύπλαστοι, επιρρεπείς, οραματιστές, παρορμητικοί. «σεισμογράφοι» όλων των αλλαγών.

 

Σχεδιαγραμματική παρουσίαση χαρακτηριστικών:

Α. Ψυχολογικά:

• Έντονη ευαισθησία

• Εσωστρέφεια, απομόνωση, τάση για εσωτερίκευση

• Ανασφάλεια και άγχος για το μέλλον

• Κυκλοθυμία, συναισθηματικές μεταπτώσεις

• Εκρήξεις θυμού, ακραίες αντιδράσεις

• Ονειροπόληση

Β. Πνευματικά:

• Φιλομάθεια, φιλοπεριέργεια

• Εξερευνητική διάθεση και προσπάθεια κατανόησης του κόσμου

• Πνευματικές αναζητήσεις

• Αμφισβήτηση καθιερωμένων αξιών, παραδόσεων και ιδανικών

• Απολυτότητα και αδιαλλαξία

• Εξιδανίκευση, ιδεαλισμός

• Αντίδραση στον ορθολογισμό των μεγαλυτέρων

Γ. Σωματικά:

• Τεράστιες βιολογικές αλλαγές

• Ορμονικές αλλαγές, σεξουαλική ωρίμανση

Δ. Κοινωνικά:

• Αναζήτηση φιλικών δεσμών

• Ενδιαφέρον για ερωτικές σχέσεις

• Αγωνία για ευρύτερη κοινωνική αποδοχή

• Ένταξη σε ομάδες

• Αναζήτηση προτύπων – ινδαλμάτων

• Μιμητισμός

• Κοινωνική αντιδραστικότητα

• Τάση απεξάρτησης και συγκρούσεις με γονείς

 

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΩΡΙΜΩΝ

Α. Η φύση των νέων

|                        Αδιάφθαρτη αγνότητα, μεγαλοψυχία, αθωότητα.

|                        Ανιδιοτέλεια, αφιλοχρηματία.

|                        Ιδεαλισμός, πίστη στο τέλειο, ονειροπόληση, ρομαντισμός.

|                        Αυθορμητισμός, παρορμητισμός, ενθουσιασμός, απογοήτευση.

|                        Επαναστατικότητα, καινοτομία, προοδευτικότητα, αντισυμβατισμός, πνεύμα αμφισβήτησης και αντίδρασης.

|                        Αισιοδοξία, εύθυμη διάθεση.

|                        Μαχητικότητα, αγωνιστικότητα, δυναμισμός, ζωντάνια, πείσμα.

|                        Απειρία, ευπιστία, αφέλεια, επιπολαιότητα.

|                        Μιμητισμός, ανάγκη ταύτισης και ένταξης, περιέργεια.

|                        Ανυπομονησία, υπερβολή στις αντιδράσεις, αστάθεια χαρακτήρα.

|                        Ομορφιά σωματική, σφρίγος.

Β. Η φύση των ωρίμων

|                        Ιδιοτέλεια, ωφελιμισμός.

|                        Επικράτηση λογικής, ωριμότητα.

|                        Προσχεδιασμένες σκέψεις και ενέργειες, αυτοσυγκράτηση, διστακτικότητα.

|                        Ρεαλισμός, πνεύμα συντήρησης, αναπόληση του παρελθόντος.

|                        Πείρα, εμπειρία, γνώση, σοβαρότητα.

|                        Δυσπιστία, καχυποψία.

|                        Δογματισμός, απολυτότητα, αδιαλλαξία.

|                        Βιολογική κάμψη, φθορά.

 

ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ  ΝΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

|                        Ο νέος σήμερα έχει τη δυνατότητα να είναι πολιτικοποιημένος (μαθητικές ή φοιτητικές εκλογές, μαθητικές κοινότητες, νεολαίες κομμάτων), γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα παρέχει το αγαθό της ελευθερίας και κατοχυρώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

|                        Η άμβλυνση του αυταρχισμού και η απαλλαγή από το φόβο δημιουργούν την κατάλληλη βάση για τη διαμόρφωση ισότιμων σχέσεων με τους μεγάλους.

|                        Ο σημερινός νέος είναι απαλλαγμένος σε κάποιο βαθμό από τις δυσκολίες της καθημερινότητας λόγω των επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας.

|                        Απολαμβάνει σε γενικές γραμμές τα θετικά μιας εκπαίδευσης υποχρεωτικής, δωρεάν και περισσότερο οργανωμένη από προηγούμενα χρόνια. Η δυνατότητα της δια βίου μόρφωσης, η καλλιέργεια του πνεύματος, η απαλλαγή από προκαταλήψεις και στερεότυπα οξύνουν την κριτική ικανότητα και κινητοποιούν τη σκέψη του ατόμου.

|                        Η απρόσκοπτη παρακολούθηση σπουδών, μεταπτυχιακών προγραμμάτων, η επαγγελματική κατάρτιση και η εξειδίκευση ανοίγουν το δρόμο για την καριέρα που επιθυμεί ο νέος.

|                        Η πολύπλευρη, σφαιρική ενημέρωση (Μ.Μ.Ε., διαδίκτυο) οι ποικίλες παραστάσεις παρέχουν στο νέο την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την κουλτούρα και άλλων λαών (μαθητικές ανταλλαγές, επικοινωνία στο διαδίκτυο, αθλητικές εκδηλώσεις, ταξίδια).

 

 

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥΣ

    Οι νέοι,  ανάλογα με τον τρόπο που σκέφτονται και αντιδρούν, μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: α) Όσοι εκλαμβάνουν τη ζωή θετικά και β) όσοι την αντιμετωπίζουν αρνητικά, είτε με την έννοια της περιθωριοποίησης, είτε με την έννοια της παθητικοποίησης. Έτσι, υπάρχουν νέοι, που:

|                        Χαρακτηρίζονται από υπευθυνότητα, είναι θαρραλέοι, αισιόδοξοι, οραματιστές, οπλισμένοι με επιμονή και υπομονή, διεκδικητές, μαχητικοί, αντικομφορμιστές, αλτρουιστές, δημιουργικοί, εργατικοί, ευσυνείδητοι, συνεργάσιμοι, ιδεολόγοι, δραστήριοι, επιδιώκουν τη μόρφωση και διαθέτουν γόνιμα τον ελεύθερο χρόνο τους, είναι πατριώτες και κοσμοπολίτες…

|                        Διακρίνονται για τη στείρα αμφισβήτηση, ρέπουν στον καταναλωτισμό, είναι φιληδονιστές, αντικοινωνικοί, έχουν παραβατική δράση, είναι απολιτικοποιημένοι ή κομματικοποιημένοι, επιλέγουν τη νόθη ψυχαγωγία, απορρίπτουν  άκριτα την παράδοση και είναι ξενομανείς, είναι νωθροί, αδρανείς, πεσιμιστές, μοιρολάτρες, παραιτούνται εύκολα, χειραγωγούνται και μαζοποιούνται, αδιαφορούν για τα παγκόσμια προβλήματα…

    Αναμφισβήτητα, η νεολαία γίνεται ο δέκτης όλων των αλλαγών που εφαρμόζει το σύστημα στην προσπάθεια της ανασυγκρότησής του, με τον πιο δραματικό τρόπο. Αποτελεί ένα ζωντανό πειραματικό εργαστήρι αυτών των αλλαγών. Μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα σ' αυτά που μπορεί να προσφέρει η εποχή μας, σε αυτά που η νεολαία νοιώθει ως ανάγκες της και σ' αυτά που τελικά παρέχει το σύστημα. Σε αυτό το έδαφος διαμορφώνεται και η σύγχρονη αντιφατική νεολαιίστικη συνείδηση. Αυτή η αντιφατικότητα είναι και το κυρίαρχο στοιχείο της σημερινής νεολαίας. Η αμφισβήτησή της αποκτά βαθύτερο κοινωνικό περιεχόμενο.

     Για πρώτη φορά η εργατική καταγωγή, η σχετικά γρήγορη ένταξη ενός μεγάλου τμήματος της νεολαίας στην παραγωγή, ο τρόπος με τον οποίο εκπαιδεύεται και η εργατική προοπτική για το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι της κάνουν τόσο έντονη την παρουσία τους στις αναζητήσεις, στις αντιστάσεις και στους αγώνες της νέας γενιάς. Υπάρχουν στιγμές που αναγνωρίζει την προτεραιότητα των αναγκών της ενάντια στα όρια του συστήματος. Αυτή η νεολαία αρνείται να δεχτεί τα όρια της πολιτικής των «επάνω» και τα κυριλέ πλαίσιά τους. Αδιαφορεί για τον ρεαλισμό των αιτημάτων, τα θέλει όλα. Αναγνωρίζει την προτεραιότητα των αναγκών απέναντι στα όρια του συστήματος. Ενσωματώνει δηλαδή τα ελπιδοφόρα χαρακτηριστικά της κοινωνικής χειραφέτησης του εργαζόμενου ανθρώπου.

     Ταυτόχρονα, πολλές φορές αυτές οι τάσεις συμβιώνουν με συντηρητικές απόψεις, ρεύματα και με ιδεολογήματα του νεοφιλελευθερισμού. Αυτές οι διαφορετικές πλευρές συνυπάρχουν στη συνείδηση της νεολαίας, χωρίς να συγκροτούν στεγανά και συγκροτημένα ρεύματα. Αυτό καθόλου δεν ακυρώνει την ύπαρξη μιας μαζικής τάσης με τα χαρακτηριστικά της χειραφέτησης. Οι αντιδράσεις των νέων τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν πως η νεολαία έχει φωνή και υποστηρίζει τα εργατικά συμφέροντα, τους ανεξάρτητους ριζοσπαστικούς αγώνες, αναζητά μια διέξοδο προς μια νέα αριστερά. Πρόκειται για μια νεολαία που «δε ζητάει πολλά- τα θέλει όλα».

 

 

 

Προβλήματα των νέων

 

Μόρφωση – εκπαίδευση : Το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα διαθέτει τεχνοκρατικό προσανατολισμό και παρέχει πενιχρές γνώσεις σχετικά με τα κοινωνικά προβλήματα. Παράλληλα, δεν υπάρχει μέριμνα για την καλλιέργεια κριτικής ικανότητας, τη μετάδοση ανθρωπιστικής παιδείας και τη συγκρότηση ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Επιπλέον, ο υπερβολικός φόρτος εργασίας στο σπίτι, η στείρα γνώση και η ξερή απομνημόνευση για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο ελλιπής ή κι ο ανύπαρκτος Επαγγελματικός Προσανατολισμός σε συνδυασμό με το παρωχημένο περιεχόμενο σπουδών πολλές φορές οδηγούν τους νέους στην επιλογή κορεσμένων επαγγελμάτων και σε αβέβαιη επαγγελματική αποκατάσταση. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι οι νέοι να διάκεινται εχθρικά προς το σχολείο και να το θεωρούν ακατάλληλο, ανούσιο κι άχρηστο.

Ανεργία: Παρά την επίμονη προσπάθεια για την εισαγωγή στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και την απόκτηση ανώτατης μόρφωσης, ο νέος αντιμετωπίζει πολλές πιθανότητες να μην ασκήσει το επάγγελμα που επέλεξε. Η προοπτική αυτή

καταργεί τη δυνατότητα του νέου  να υλοποιήσει τα όνειρά του και να καθορίσει τη ζωή του. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το άγχος του βιοπορισμού να οδηγήσει τους νέους σε ψυχολογική καταρράκωση και να προκαλεί ανασφάλειες. Συχνά, οι νέοι άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους ανάξιους, νομίζουν ότι ευθύνονται οι ίδιοι για την κατάστασή τους και τελικά οδηγούνται σε κοινωνική και οικονομική περιθωριοποίηση, καθώς παραμένουν οικονομικά εξαρτημένοι από την οικογένειά τους και δεν έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους.

Νέοι και οικογένεια: Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι είναι πολυδιάστατα κι εντοπίζονται αρκετά συχνά και στο χώρο της οικογένειας. Το νεαρό άτομο νιώθει μόνο του, αφού οι γονείς, επιφορτισμένοι από πλήθος οικογενειακών, κοινωνικών, επαγγελματικών κι άλλων υποχρεώσεων, νιώθουν εξουθενωμένοι και δεν έχουν το χρόνο να ασχοληθούν με τα παιδιά τους όσο πρέπει. Έτσι, το νεαρό άτομο, στην τόσο καθοριστική για τη ζωή του ηλικία, νιώθει μόνο. Αυτή η αποξένωση οδηγεί παράλληλα και στην όξυνση του χάσματος των γενεών. Η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου της νεολαίας και η ασυνέπεια που χαρακτηρίζει τον κόσμο των μεγάλων οξύνει τη διάσταση των νέων με τους μεγαλύτερους, οδηγώντας τους σε αποξένωση ή συγκρούσεις. Όμως, παρά την όξυνση αυτή η ρευστότητα των αξιών που επικρατεί στις ημέρες μας οδηγεί τους νέους να γίνονται πιο συντηρητικοί και να στρέφονται σε παραδοσιακές αξίες που αμφισβητήθηκαν ιδιαίτερα από τη γενιά του Πολυτεχνείου.

Κρίση αξιών: η ηθική κρίση, ο ατομικισμός, ο ανταγωνισμός και η κερδοθηρία έρχονται σε αντίθεση με την αγνότητα, τον ιδεαλισμό και τα οράματα των νέων.

Νέοι και πολιτική : Η σχέση της νεολαίας με την πολιτική είναι ιδιαίτερη. Οι νέοι κάθε εποχής, κατεξοχήν δέκτες μηνυμάτων που σχετίζονται με την πολιτική και την κοινωνική πραγματικότητα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι απέναντι στα ζητήματα δημοκρατίας, αυταρχισμού, πολιτικής διαφθοράς και κρίσης. Βέβαια, οι νέοι δεν έχουν κατασταλαγμένες πολιτικές στάσεις αλλά η στάση τους χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία ηθικής. Σήμερα, όμως οι νέοι δε δείχνουν να ενδιαφέρονται για τα πολιτικά πράγματα, καθώς και για την ανάπτυξη πολιτικής συνείδησης. Βλέπουν τον κόσμο υλιστικό, επιφανειακό, διεφθαρμένο κι ανήθικο και νιώθουν ότι δεν μπορούν να επηρεάσουν και να αλλάξουν προς το καλύτερο το

κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι. Έτσι, συχνά χαρακτηρίζονται από παντελή έλλειψη οραμάτων και ιδανικών και οδηγούνται στην αποστασιοποίηση και στην παθητικοποίηση. Η αποτυχία των πολιτικών να λύσουν τα ανθρώπινα προβλήματα, η εκμηδένιση των ιδεολογιών κάτω από τον όγκο του κέρδους και του συμφέροντος, η κατάργηση των οραμάτων οδηγούν τους νέους σ’ επιφυλακτική στάση απέναντι στην πολιτική. Γι’ αυτό και οι νέοι παραμένουν αμέτοχοι στα κέντρα αποφάσεων.

Πόλεμος: Η όξυνση των εθνικών ανταγωνισμών, η έξαρση της πολεμικής βίας και η πυρηνική απειλή εντείνουν το άγχος, την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια της νεολαίας.

Ποιότητα ζωής: Ο αστικός τρόπος ζωής επιβάλλει την ανωνυμία και καλλιεργεί την καχυποψία που συμβατικοποιεί κι απειλεί τις ανθρώπινες σχέσεις. Το επικοινωνιακό αδιέξοδο επιδρά στην ψυχολογία του εφήβου και τον ωθεί στην εσωστρέφεια, προκαλώντας ψυχολογικά προβλήματα και τάσεις φυγής.

Νέοι κι Ευρώπη: Για τους νέους η ενωμένη Ευρώπη αποτελεί σπουδαία πρόκληση, διότι ανταποκρίνεται στη δίψα και στον πόθο τους για δημιουργία. Έτσι, όντας φιλελεύθεροι και προοδευτικοί, ονειρεύονται μια Ευρώπη πολυπολιτισμική, ανεκτική και δεκτική στο ξένο και στο διαφορετικό, με ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη, με σεβασμό στις αρχές της ισονομίας, της δημοκρατίας και της αξιοκρατίας, μια Ευρώπη όπου θα υπάρχουν ευκαιρίες για εργασία και θα δίνεται προτεραιότητα στην εκπαίδευση και στην υγεία.

Νέοι κι άγχος : Οι ειδικοί θεωρούν ότι το άγχος προκαλείται κάθε φορά που ο άνθρωπος νιώθει ότι απειλούνται οι επιθυμίες του με διάψευση και ματαίωση. Ειδικά, οι νέοι διακατέχονται από άγχος όταν προετοιμάζονται για τις εξετάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έτσι, η επιλογή του κατάλληλου κλάδου σπουδών και κατ’ επέκταση του επαγγέλματος, η εξιδανίκευση του πανεπιστημίου και η «φετιχοποίηση» του πτυχίου εντείνουν το άγχος των νέων, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται συναισθηματικές εκρήξεις, πτώση του ηθικού, χαμηλή αυτοεκτίμηση και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και υπαναχώρηση ή παραίτηση από το στόχο.

Νέοι και γλώσσα: Οι νέοι μεταχειρίζονται μια γλώσσα με αποκλίσεις από το λεξιλόγιο και στο μορφοσυντακτικό επίπεδο, με νεολογισμούς, δάνεια, παρατονισμούς ή εκφράσεις, επιλογές πρότυπων σχηματισμών λέξεων, αλλαγές

στη σημασία των λέξεων, τροποποίηση λέξεων χωρίς αλλαγή της βασικής τους σημασίας. Η «γλώσσα» αυτή είναι ένας κώδικας με τον οποίο οι νέοι λειτουργούν μέσα στην παρέα και τον χρησιμοποιούν, διότι καλύπτει κι ανταποκρίνεται στις δικές τους επικοινωνιακές ανάγκες.