ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η σύγχρονη εργασία έχει χάσει το δημιουργικό της χαρακτήρα ( αρνητική μορφή εργασίας )

Στη σύγχρονη κοινωνία η εργασία έχει προσλάβει χαρακτηριστικά που αναιρούν τη δημιουργικό της χαρακτήρα και τη μεταβάλλουν σε καταναγκαστική επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα που συμπιέζει τις ατομικές δυνατότητες κι αθέατα προσβάλλει την ψυχική υγεία του υποκειμένου που την επιτελεί. Ο σύγχρονος εργαζόμενος είναι αποξενωμένος από την επαγγελματική του δραστηριότητα. Πολύ περισσότερο διαμορφώνει αρνητικά, σχεδόν εχθρικά αισθήματα απέναντί της. Στη συνείδησή του, η εργασία είναι η βασική πηγή άγχους, πλήξης, ανίας και κόπωσης.

Στην απώλεια του δημιουργικού  χαρακτήρα  της εργασίας συνετέλεσε :

Α. Η μηχανοποίηση της παραγωγής, απόρροια της επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης. Το γεγονός αυτό επέφερε αναπόφευκτα τον αυτοματισμό, την τυποποίηση και τον καταμερισμό – εξειδίκευση. Έτσι, ο ρόλος του ανθρώπου στην παραγωγική διαδικασία δεν είναι πρωταγωνιστικός αλλά βοηθητικός και προκαθορισμένος, ώστε να εμποδίζεται, αντικειμενικά, η πρωτοβουλιακή του παρέμβαση, να μη νιώθει τη χαρά της προσωπικής δημιουργίας, να αποξενώνεται από τη δημιούργημά του ( αλλοτρίωση ), να αμβλύνεται η δημιουργική του φαντασία και να περιορίζεται η ελευθερία του. Με τη μονότονη μηχανική επανάληψη ο εργαζόμενος, χωρίς ενδιαφέρον κι ανανέωση της διάθεσής του, κυριεύεται από ανία, πλήξη, με αρνητικά αποτελέσματα για την αποδοτικότητα αλλά και την ψυχική του υπόσταση. Πολλές φορές ο αυτοματοποιημένος ρυθμός και η συνακόλουθη υπερένταση προκαλούν άγχος. Παρατηρείται, επίσης, η λεγόμενη «τεχνολογική» ανεργία, καθώς τα μηχανήματα αντικαθιστούν τα ανθρώπινα χέρια. Εξαφάνιση πολλών παραδοσιακών επαγγελμάτων. η μηχανή για τις λειτουργικές της ανάγκες αλλά και την υπερπαραγωγή αγαθών απαιτεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας και πρώτων υλών. Θετικά μηχανοποίησης: αύξηση ποσότητας παραγωγής, βελτίωση ποιότητας, αποφυγή ανθρώπινου λάθους, ελάττωση σωματικού μόχθου, αύξηση ελεύθερου χρόνου, ταχύτητα, ακρίβεια. 

Β. Η εξειδίκευση: περιορίζει τη σκέψη και τη φαντασία του ανθρώπου, τον ωθεί σε μονολιθικότητα, μονομέρεια και μονοδιάστατη οπτική των πραγμάτων, τυποποίηση και περιορισμό των πρωτοβουλιών του. Συνεχής κατατριβή του εργαζομένου με ένα τμήμα παραγωγής, αλλοτρίωση από το παραγόμενο προϊόν.

Γ. Η αποξένωση των εργαζομένων : προσήλωση στο παραγόμενο έργο για την αποφυγή σφάλματος, ψυχρότητα στις σχέσεις τους, άξενος εργασιακός χώρος που δυσχεραίνει την ανθρώπινη επαφή – απρόσωπο, ασφυκτικό, ψυχρό, ακαλαίσθητο περιβάλλον εργασίας. Η εργασία αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως μέσο βιοπορισμού ή ως εξαναγκασμός.

Δ. Το καταναλωτικό πλαίσιο ζωής και η κρίση ηθικών – πνευματικών αξιών : η εργασία ανάγεται σε μέσο για την απόκτηση χρήματος και υλικών αγαθών, κριτήριο κοινωνικής αξιολόγησης θεωρούνται οι καταναλωτικές δυνατότητες, κυριαρχεί στυγνός επαγγελματισμός – κυρίαρχο το πρότυπο του ωφελιμισμού. Χρησιμοθηρική πλέον αντίληψη της εργασίας, που προέκυψε από τη θεοποίηση του χρήματος και το έντονο υπερκαταναλωτικό πνεύμα.

Ε. Η ανταγωνιστική δομή της κοινωνίας, σε συνδυασμό με την αναξιοκρατία : προσπάθεια του ατόμου να επικρατήσει στον επαγγελματικό στίβο και να διακριθεί με θεμιτά αλλά κι αθέμιτα μέσα, δρομέας στην κούρσα του ανταγωνισμού, ο άνθρωπος έκανε πράξη το σύνθημα «ζω για να δουλεύω», το πρόβλημα της ανεργίας οξύνει τον ανταγωνισμό, ανάδειξη ατόμων με ελάχιστες ικανότητες ( χάρη σε γνωριμίες ) και παραγκωνισμός των πραγματικά ικανών, γεγονός που προκαλεί πικρία κι απέχθεια του εργαζομένου προς την εργασία. Απουσιάζει η άμιλλα, η αρωγή και η σύμπραξη για την παραγωγή έργου, ενώ επικρατούν στυγνές σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, εγωισμός κι ατομικισμός.

Στ. Η λανθασμένη εκλογή επαγγέλματος : έλλειψη ωριμότητας – αυτογνωσίας, επιλογή επαγγέλματος με βάση τις κοινωνικές ανάγκες, χωρίς αυτό να ευχαριστεί το άτομο, επιλογή με κριτήριο τη χρηματική αμοιβή αποκλειστικά.

Ζ. Η ανεργία : αποτελεί μάστιγα για την εποχή μας που επιφέρει πλήθος προβλημάτων. Η υποαπασχόληση ή η ετεροαπασχόληση οδηγεί σε καταναγκαστική εργασία, δεν προσφέρει στον εργαζόμενο τη χαρά της δημιουργίας και υποθάλπει την εκμετάλλευση. 

Η. Το άγχος, η αβεβαιότητα, η ανασφάλεια για το μέλλον: επηρεάζουν τους εργαζομένους, οι οποίοι αδυνατούν να εκτελούν απρόσκοπτα την εργασία τους ή με καλή διάθεση. Έτσι προκαλούνται εκνευρισμοί, συγκρούσεις, προβλήματα στις σχέσεις των εργαζομένων.

Θ. Η γραφειοκρατία: αποτελεί «αγκάθι», καθώς στερεί οποιαδήποτε πρωτοβουλία από τον εργαζόμενο, ενώ παράλληλα δυσχεραίνει τις συνθήκες εξέλιξης ενός έργου, λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών που απαιτεί.

Ι. Η μονιμότητα ( στο δημόσιο τομέα ) φαίνεται ότι ευθύνεται για την αντιπαραγωγικότητα, την έλλειψη αξιολόγησης, τον εφησυχασμό, την αδιαφορία, τις ανισότητες και τη διαφθορά.

Κ. Συχνά οι χώροι εργασίας είναι ακατάλληλοι ( π.χ. υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής, χώροι χωρίς φυσικό φωτισμό ή αερισμό ) για τη σωματική ή και την ψυχική υγεία του ατόμου.