ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΜΕ

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα καθενός από τα κυριότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης

α) Τύπος

Οι ειδήσεις στον Τύπο δημοσιεύονται με γραπτό λόγο και συνοδεύονται από φωτογραφίες, όσες, βέβαια, επιτρέπει ο περιορισμένος χώρος της εφημερίδας να δημοσιευτούν. Ο γραπτός λόγος έχει και μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα. Συνήθως είναι πιο επιμελημένος, πιο πυκνός από τον προφορικό και για την ανάγνωσή του απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή από εκείνη που χρειάζεται για την ακρόαση στο ραδιόφωνο ή για την τηλεθέαση. Αυτό είναι ευνόητο ότι απαιτεί και ένα ανάλογο επίπεδο πνευματικής και γλωσσικής καλλιέργειας.

Ο όγκος της ειδησεογραφίας που περιέχεται στην ύλη της εφημερίδας, είναι μεγάλος και τα θέματα ποικίλα. Ο Τύπος απευθύνεται σε κοινό που δεν αρκείται σε μια συνοπτική ενημέρωση, αλλά έχει ειδικότερα ενδιαφέροντα και γι’ αυτό θέλει λεπτομερείς πληροφορίες για τα γεγονότα. Θα χρειάζονταν πολλές ώρες, για να διαβαστούν στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση οι ειδήσεις που δημοσιεύονται σε μια εφημερίδα. Η παρουσίαση, ωστόσο, των γεγονότων από τον Τύπο μειονεκτεί έναντι της τηλεόρασης, η οποία διαθέτει εικόνα και λόγο, που δύσκολα μπορεί να συναγωνιστεί μια περιγραφή, όσο παραστατική κι αν είναι. Σοβαρότατο μειονέκτημα του Τύπου είναι η καθυστέρηση με την οποία δημοσιεύονται οι ειδήσεις. Το μειονέκτημα όμως αυτό αντισταθμίζεται από το σχολιασμό των γεγονότων. Στον Τύπο τα γεγονότα σχολιάζονται και μάλιστα από κριτικούς που έχουν ειδικές γνώσεις γι’ αυτά. Ο αναγνώστης μπορεί να μελετήσει εμπεριστατωμένες αναλύσεις και κριτικές που τον βοηθούν να διαμορφώσει πιο αντικειμενική άποψη. Αν μάλιστα δεν περιορίζεται στην ανάγνωση μίας εφημερίδας, έχει τη δυνατότητα να δει τα γεγονότα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και η άποψή του γι’ αυτά να είναι σφαιρική.

Τέλος, ενώ ο ρυθμός της ραδιοφωνικής ή τηλεοπτικής εκπομπής επιβάλλεται στον ακροατή- θεατή, ο αναγνώστης μπορεί να ξεφυλλίσει την εφημερίδα του και να διαλέξει τα αναγνώσματά του, ανάλογα με τη στιγμιαία του περιέργεια, μπορεί να διακόψει την ανάγνωσή της, να την ξαναπιάσει ή να την πάρει μαζί του στο ταξίδι, στην εξοχή. Με όλα αυτά δε συμβιβάζονται τα οπτικοακουστικά μέσα.

β) Ραδιόφωνο

Στην εποχή μας τα ραδιοφωνικά κύματα έχουν εισβάλει παντού, στο σπίτι, στο γραφείο, στο αυτοκίνητο, στο χώρο εργασίας και αναψυχής. Το ραδιόφωνο για πολλούς ανθρώπους δεν είναι απλώς ένα μέσο ενημέρωσης. Είναι κάτι παραπάνω, η συντροφιά τους. Αυτό είναι ένα αναμφισβήτητο μεγάλο πλεονέκτημά του.

Μπορεί, επίσης, να μεταδίδει τις ειδήσεις πιο γρήγορα από όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Με ρεπορτάζ στον τόπο όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, μπορεί να μας ενημερώνει ανά πάσα στιγμή για ό,τι συμβαίνει. Η ποιότητα της πληροφόρησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον εκφωνητή-ρεπόρτερ, την αντίληψη του και την εκφραστική του ευχέρεια. Σπουδαία γεγονότα, πολιτικά, αθλητικά κ.ά. έχουν απαθανατιστεί από το ραδιόφωνο με τη φωνή όσων συμμετείχαν σ’ αυτά ή των εκφωνητών που τα μετέδιδαν.

Το ραδιόφωνο μειονεκτεί, ασφαλώς, έναντι του Τύπου και της τηλεόρασης, γιατί δεν έχει ούτε φωτογραφία ούτε εικόνα. Η έλλειψη όμως αυτή μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι αναπληρώνεται από τη φαντασία του ακροατή, που αφήνεται ελεύθερη να δώσει τη δική της όψη στα γεγονότα.

γ) Τηλεόραση

Η τηλεόραση είναι το μέσο μαζικής ενημέρωσης που έχει κυριαρχήσει στην εποχή μας. Η κυριαρχία της οφείλεται σε δυο λόγους: στη μεγάλη εμβέλεια των μηνυμάτων της, που της εξασφαλίζουν τα σύγχρονα τεχνικά μέσα, και στον τρόπο με τον οποίο προβάλλονται τα μηνύματά της: με εικόνα, με λόγο και με ήχο. Η πληροφόρηση είναι άμεση καθώς ο τηλεθεατής βιώνει τις σκηνές που παρουσιάζονται σαν να ήταν παρών στα γεγονότα. Η πραγματικότητα αναπαρίσταται με κάθε λεπτομέρεια και ακρίβεια. Η ενημέρωση και η ψυχαγωγία απευθύνονται σε πλατύτερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις ενώ και τα μορφωτικά ερεθίσματα παρέχονται με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Η κατάλληλη αξιοποίηση αυτών των ευγενών πλεονεκτημάτων της την ανέδειξαν σε κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης.

Ο λόγος της τηλεόρασης είναι επιγραμματικός, λακωνικός και εύληπτος ακόμη και από θεατές χωρίς ιδιαίτερη παιδεία. Το πρόσωπο και ο λόγος του εκφωνητή, που απευθύνεται κατευθείαν στο θεατή, δημιουργεί μια αίσθηση αμεσότητας ή ακόμη και την ψευδαίσθηση διαλόγου.

Η τηλεόραση, παρά την πιστότητα με την οποία αναπαριστάνει τα γεγονότα η εικόνα, δεν μπορεί να φωτίσει όλες τις πλευρές τους, ορατές και αθέατες. Η λήψη των περισσότερων γεγονότων και κυρίως η παρουσίασή τους, επειδή έχουν πολλές πτυχές και επειδή εξελίσσονται ραγδαία, είναι αποσπασματική και επιλεκτική. «Συνήθως σ’ αυτή τη διαδικασία τα παρακάτω κριτήρια έχουν καθοριστικό ρόλο στην επιλογή των κομματιών που θα μεταδοθούν: η αξία (σημασία) της είδησης, αν είναι ενδιαφέρουσα, είτε ουσιαστικά (περιεχόμενο) είτε οπτικά (εικόνα), πόσο μεγάλη είναι, κι αν το περιεχόμενό της ενισχύει (συμπληρώνει) το υπόλοιπο πρόγραμμα». Έτσι, όσο καλή πρόθεση κι αν υπάρχει, τα γεγονότα δε φωτίζονται από όλες τις πλευρές και η αλήθεια παραποιείται. Αυτή η αντικειμενική αδυναμία του μέσου αντανακλάται στην είδηση και στην εγκυρότητά της. Επιπλέον η τηλεόραση απευθύνεται σε όλους. Πρέπει, επομένως, μέσα στον περιορισμένο τηλεοπτικό χρόνο για την παρουσίαση των ειδήσεων να ανακοινωθούν όλες οι ειδήσεις που είναι σημαντικές για πολλούς. Γι' αυτό η συμπύκνωση και η περιληπτική παρουσίασή τους γίνεται αναγκαία και η αναφορά σε θέματα ειδικότερου ενδιαφέροντος σπανίζει. Η εικόνα ρέει, φεύγει και δε δίνει τη δυνατότητα ανάλυσης και προβληματισμού στον τηλεθεατή, τον οποίο καθηλώνει χωρίς όμως να τον πείθει με λογικά επιχειρήματα. Ασκεί, δηλαδή, μια πλύση εγκεφάλου. Παράλληλα, η μονόδρομη σχέση πομπού (τηλεόρασης) και δέκτη (τηλεθεατή) κάνει το θεατή παθητικό και αδρανή.

δ) Διαδίκτυο

- Στο διαδίκτυο είναι πιο ενεργητική η στάση του δέκτη και ο καθένας μπορεί ν’ αποτελέσει ταυτόχρονα και ταχύτατα δέκτη και πομπό πληροφοριών. Στο internet επιλέγουμε εμείς τις πληροφορίες και τον κλάδο γνώσης, ενώ στα ΜΜΕ αποφασίζουν άλλοι για εμάς.

- Στο διαδίκτυο υπάρχει η δυνατότητα για πολλές και διαφορετικές μορφές επικοινωνίας (ολοκληρωμένου λόγου και διαλόγου, αποστολή μηνυμάτων, εικόνων - βίντεο κ.λπ., πραγματοποίησης συναλλαγών κ.ά.).

- Μέσω του διαδικτύου πραγματοποιείται πιο ευχάριστα η πρόσβαση στη γνώση καθώς συνδυάζεται η εικόνα με τον ήχο και την κίνηση.

- Το διαδίκτυο χρησιμοποιείται από ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων σήμερα και απευθύνεται σε ένα εξίσου μεγάλο μέρος, ενώ, αντίθετα. στα υπόλοιπα ΜΜΕ έχουν πρόσβαση όλοι ευκολότερα. Όλοι έχουμε τηλεόραση στο σπίτι, όλοι σχεδόν ακούμε ραδιόφωνο. Όμως, δεν είμαστε όλοι χρήστες του διαδικτύου, γιατί αυτό προϋποθέτει κάποια κατάρτιση στους Η/Υ, κατάλληλο εξοπλισμό κ.λπ.

- Το διαδίκτυο έχει περισσότερο διεθνή και παγκόσμιο χαρακτήρα, ενώ τα άλλα ΜΜΕ πληροφορούν για θέματα διεθνή, δίνουν, ωστόσο, προτεραιότητα και βαρύτητα στα γεγονότα της εκάστοτε χώρας.

- Πομποί και δέκτες μπορούν να είναι ταυτόχρονα εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου, ενώ στα άλλα ΜΜΕ η σχέση μεταξύ πομπού και δέκτη δεν είναι συνήθως αμφίδρομη.

- Το διαδίκτυο προσαρμόζεται πιο εύκολα στις ανάγκες των χρηστών.

- Στο διαδίκτυο έχουμε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών και υπάρχει κίνδυνος πολλές από αυτές να είναι ανεξέλεγκτα γραμμένες, μη εξακριβωμένες. Γι’ αυτό και μπορεί να προωθηθούν πιο εύκολα επικίνδυνα κυκλώματα, να ενισχυθεί η παραπληροφόρηση των δεκτών ή να ελεγχθούν οι προτιμήσεις τους. Αντίθετα, στα κανάλια της τηλεόρασης και στους ραδιοφωνικούς σταθμούς υπάρχει το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο, στις εφημερίδες οι δημοσιογράφοι, οι εκδότες, η ένωση συντακτών κ.λπ. που ελέγχουν έως κάποιο βαθμό την

πληροφόρηση αποφεύγοντας ακρότητες και καταχρήσεις. Στην εφημερίδα ή στο κανάλι - σταθμό, καταθέτονται απόψεις επωνύμως, οπότε αυτός που τις εκφράζει δε συμπεριφέρεται αυθαίρετα, αναλαμβάνει τις ευθύνες του γιατί υπολογίζει το κόστος και δε χάνεται στην ανωνυμία.

- Με το διαδίκτυο έχουμε μια επανάσταση στο χώρο της πληροφορίας και την ιστoρία της επικοινωνίας, γιατί τελικά πρόκειται για «μία επικοινωνία πολυεπίπεδη, πολυπρόσωπη, μαζική και εξατομικευμένη» ταυτόχρονα, όπως χαρακτηριστικά έγραψε και ο Ε. Παπανούτσος.

- Η γλώσσα στο διαδίκτυο δεν είναι ιδιαίτερα ποιοτική, είναι μάλλον κωδικοποιημένη σε αρκετές περιπτώσεις και το κυριότερο, μη ελεγχόμενη, ενώ στα υπόλοιπα ΜΜΕ ιδίως στον Τύπο, ο γραπτός λόγος είναι πιο προσεγμένος.