ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΡΗΜΑΤΑ

 

ΡΗΜΑΤΑ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ Ή ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΑ

 Τὰ φωνηεντόληκτα ῥήματα ποὺ ἔχουν χρονικὸ χαρακτῆρα α ἤ ε ἤ ο συναιροῦν τὸ φωνῆεν αὐτὸ στὸν ἐνεστῶτα καὶ τὸν παρατατικὸ μὲ τὸ ἀκόλουθο φωνῆεν τῶν (ὁλικῶν) καταλήξεων καὶ γιὰ τοῦτο λέγονται συνηρημένα λέγονται ὅμως καὶ περισπώμενα, γιατὶ ὁ συνηρημένος τύπος τους στὸ α’ πρόσωπο τῆς ὁριστικῆς τοῦ ἐνεστῶτα παίρνει περισπωμένη.

Τὰ συνηρημένα ῥήματα διαιροῦνται κατὰ τὸν χαρακτῆρα σὲ τρεὶς τάξεις:

1. στὴν α’ τάξη ἀνήκουν ὅσα λήγουν σὲ -άω (χαρακτῆρας α): τιμάω-τιμῶ

2.                       στὴ β’ τάξη ἀνήκουν ὅσα λήγουν σὲ -έω (χαρακτῆρας ε): ποιέω-ποιώ

3.                       στὴν γ’ τάξη ἀνήκουν ὅσα λήγουν σὲ -όω (χαρακτῆρας ο): δηλόω-δηλῶ

ΠΡΟΣΟΧΗ: Παρατηρήσεις σχετικά με το σχηματισμό των συνηρημένων – περισπώμενων ρημάτων

Η απομνημόνευση των πινάκων που περικλείουν τα συνηρημένα ρήματα θεωρείται αρκετά δύσκολο κι επίπονο για πολλούς μαθητές εγχείρημα. Γι΄ αυτό το λόγο προτείνω ανεπιφύλακτα το σχηματισμό τους, ώστε να αποφεύγονται και λάθη π.χ. τονισμού που η απομνημόνευση δεν μπορεί να αποτρέψει.

Τα βήματα – κινήσεις προκειμένου να σχηματίσουμε τύπους συνηρημένων ρημάτων – οποιασδήποτε κατηγορίας και φωνής – είναι τα εξής:

1. Γράφουμε το ασυναίρετο θέμα του ρήματος (προσοχή, τονίζω το ασυναίρετο θέμα): π.χ ασυναίρετος τύπος του ρήματος ποιέ-ω= ποιῶ είναι το ποιε-  κι όχι το ποι-, του  τιμά-ω = τιμῶ είναι το τιμα-  κι όχι το τιμ- κ.ο.κ.

2. Προσθέτουμε τις καταλήξεις από το ρήμα λύω – λύομαι, ανάλογα με το ζητούμενο τύπο: π.χ. ας υπόθεσουμε ότι μας ζητούν να σχηματίσουμε την οριστική Ενεστώτα Ενεργητικής Φωνής του ρ. ποιέ-ω= ποιῶ. Γράφουμε 6 φορές το θέμα από τον ασυναίρετο τύπο (όσα είναι και τα πρόσωπα του ρήματος) και στη συνέχεια προσθέτουμε τις καταλήξεις:

ποιε – ω

ποιε- εις

ποιε – ει

ποιε- ομεν

ποιε – ετε

ποιε- ουσι(ν)

3. Α΄ φάση τονισμού (μόνο με οξεία):

α) Αν η λήγουσα της λέξης είναι μακρόχρονη (η,ω,δίφθογγοι), τονίζουμε την παραλήγουσα.

β) Αν η λήγουσα της λέξης είναι βραχύχρονη, τονίζουμε την προπαραλήγουσα

π.χ.  ποιέ– ω (=μακρόχρονη)

ποιέ- εις (=μακρόχρονη)

ποιέ – ει (=μακρόχρονη)

ποιέ- ομεν (=βραχύχρονη)

ποιέ – ετε (=βραχύχρονη)

ποιέ- ουσι(ν)  (=βραχύχρονη)

4. Κάνουμε τη συναίρεση των δύο φωνηέντων ( ή του φωνήεντος με το δίφθογγο)

Ποι[έ– ω] >  ποιω

Ποι[έ- εις] > ποιεις

 Ποι[έ – ει] > ποιεις

Ποι[έ- ο]μεν >  ποιουμεν

Ποι[έ – ε]τε  > ποιειτε

Ποι[έ- ου]σι(ν) >  ποιουσιν

5. Β΄ φάση τονισμού (άλλοτε οξεία, άλλοτε περισπωμένη):

α) Αν τονίζεται το α΄ από τα δύο συναιρούμενα φωνήεντα, βάζουμε περισπωμένη πάνω από τη συλλαβή που προκύπτει από τη συναίρεση.

β) Αν τονίζεται το β΄ από τα δύο συναιρούμενα φωνήεντα, βάζουμε οξεία πάνω από τη συλλαβή που προκύπτει από τη συναίρεση

γ) Αν δεν τονίζεται κανένα από τα δύο συναιρούμενα φωνήεντα, ο τόνος παραμένει όπου κι όπως είναι.

Ποι[έ-ω] > ποιῶ

ποι[έ-εις] > ποιεῖς

ποι[έ-ει] > ποιεῖ

ποι[έ-ο]μεν >  ποιοῦμεν

ποι[έ-ε]τε > ποιεῖτε

ποι[έ-ου]σι > ποιοῦσι(ν)