ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Περίληψη είναι η πυκνή και σύντομη – περιεκτική διατύπωση του περιεχομένου ενός κειμένου – προφορικού ή γραπτού – έτσι, ώστε να αποδίδεται το θεματικό κέντρο και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του αρχικού κειμένου με μια σαφή γενικότητα (δεν πρόκειται, δηλαδή, για ξεχωριστό γραμματειακό είδος, αλλά για ένα τρόπο συνοπτικής απόδοσης προϋπάρχοντος κειμένου). Πρόκειται, με λίγα λόγια, για τη δημιουργία – παραγωγή ενός νέου κειμένου, πάντα με βάση το πρωτότυπο, δηλαδή ενός «θυγατρικού» κειμένου που βασίζεται στο πρωτότυπο, το «μητρικό».  

Είναι περιττό να επιχειρηματολογήσουμε για τη σημασία και την εξέχουσα θέση που κατέχει η περίληψη στη διδασκαλία του μαθήματος της Έκφρασης – Έκθεσης, καθώς είναι το πρώτο θέμα που καλείται να επεξεργαστεί ο μαθητής στις εξετάσεις όλων των τάξεων του Λυκείου και ιδιαίτερα της Γ΄ Λυκείου, αλλά κι αποδίδει το ¼ της συνολικής βαθμολογίας – αποτελεί ένα κειμενικό είδος που απαιτεί επάρκεια και στα τρία επίπεδά του – περιεχόμενο – έκφραση – δομή.

Μέσω της περίληψης παρέχεται στο μαθητή – κι όχι μόνο – η δυνατότητα να επαναλάβει και να αποσαφηνίσει όλους εκείνους τους κανόνες ( γραμματικούς – συντακτικούς – λεξιλογικούς ), για να οργανώσει το νέο κείμενο. Παράλληλα, εμπλουτίζει το λεξιλογικό του  «οπλοστάσιο» με κάποιες γενικές αφηρημένες έννοιες, καθώς, εφόσον η περίληψη αποτελεί μια νοηματική κυρίως συμπύκνωση, απαιτείται μια διαδικασία   «μεταφοράς» όλων των λεπτομερειακών και συγκεκριμένων στοιχείων σ’ ένα νέο κείμενο με το αντίστοιχο λεξιλόγιο.

Σκοπός διδασκαλίας της περίληψης είναι α) η απόκτηση αφαιρετικής ικανότητας (σαφής διάκριση των αναγκαίων από τα περιττά στοιχεία) και η απόκτηση της κριτικής σκέψης των μαθητών και β) η διεισδυτική κι όχι η επιφανειακή μελέτη των κειμένων.

Τύποι περίληψης: Υπάρχουν διάφοροι τύποι περίληψης, γι’ αυτό και η εκφώνηση της σχετικής ερώτησης στο γραπτό πρέπει να δείχνει ξεκάθαρα ποιος τύπος περίληψης αναμένεται, καθορίζοντας την επικοινωνιακή περίσταση για την οποία πρέπει να γραφτεί και η αξιολόγηση της περίληψης πρέπει να λαμβάνει υπόψη την κατανόηση της επικοινωνιακής περίστασης – όπως διαφαίνεται μέσα από τη σχετική ερώτηση – και τη σύνταξη ενός κειμένου μέσα στο ζητούμενο επικοινωνιακό περιβάλλον.

Οι τύπο περίληψης διακρίνονται:

Ø     Ως προς τη σχέση τους με το αρχικό κείμενο

Ø     Ως προς την έκταση

              I.        Διάκριση ως προς τη σχέση της περίληψης με το αρχικό κείμενο

1.                                                                          Περίληψη που υποκαθιστά το αρχικό κείμενο. Ο συντάκτης της:

·                                                                                                     Ταυτίζεται με το συγγραφέα κι αναπαράγει συνοπτικά το αρχικό κείμενο.

·                                                                                                     Δεν προτάσσει καμία αναφορά, ούτε στο συγγραφέα, ούτε στο θεματικό κέντρο,

·                                                                                                     Διατηρεί την οπτική γωνία του συγγραφέα,

·                                                                                                     Διατηρεί το επικοινωνιακό περιβάλλον του αρχικού κειμένου, εφόσον γράφει για την ίδια επικοινωνιακή περίσταση (= καλό είναι να αποφεύγεται αυτού του είδους η περίληψη).

2.                                                                          Περίληψη που παρουσιάζει το αρχικό κείμενο, ενημερώνοντας για το περιεχόμενό του. Ο συντάκτης της:

·                                                                                      Καλείται να πληροφορήσει ως συγκεκριμένος πομπός (διαφορετικός από το συγγραφέα), τους συγκεκριμένους δέκτες, για συγκεκριμένο σκοπό, πιθανόν διαφορετικό από αυτό του συγγραφέα

·                                                                                      Αναφέρεται με συντομία στο περιεχόμενο του κειμένου, παραπέμποντας σ’ αυτό.

                         Κατά συνέπεια:

Ø                         Προτάσσει εισαγωγική αναφορά στην οποία πληροφορεί για το κείμενο και το συγγραφέα του, επισημαίνει το θεματικό του κέντρο ή κι ενημερώνει για τη βασική του θέση

Ø                         Παρουσιάζει το περιεχόμενο και τις επιμέρους ιδέες του κειμένου, με τρόπο που να αποδίδει το ξετύλιγμα της σκέψης του συγγραφέα

Ø                         Φροντίζει να χρησιμοποιήσει ποικιλία εισαγωγικών φράσεων που, όχι μόνο παρουσιάζουν τις απόψεις του συγγραφέα, αλλά φανερώνουν κατανόηση της συλλογιστικής πορείας και του ιδεολογικού περιεχομένου, χωρίς όμως να σχολιάζουν, όπως π.χ.: ο συγγραφέας θίγει το θέμα… απευθύνεται στους…αναφέρει στο…αναφέρει πως…παρουσιάζει…περιγράφει…προσθέτει…αναλύει…εξηγεί…διευκρινίζει…επισημαίνει…διακρίνει…εντοπίζει…διατυπώνει την άποψη…επισημαίνει…υποστηρίζει…πιστεύει…τονίζει…δηλώνει…προτείνει…υπαινίσσεται…συμπεραίνει…συνοψίζει…καταλήγει…

Ø                         Χρησιμοποιεί ύφος ανάλογο με το σκοπό για τον οποίο γράφει, την ιδιότητα με την οποία καλείται να γράψει, τους δέκτες της εργασίας του.

ΙΙ. Διάκριση ως προς την έκταση.

v     Συνοπτική περίληψη: Στηρίζεται στη σύνδεση των πλαγιότιτλων των παραγράφων, για να αποδώσει την κύρια έννοια και τις ευρύτερες νοηματικές ενότητες, όπως φαίνεται κυρίως μέσα από τις θεματικές προτάσεις.

v     Εκτενής περίληψη: Εμπεριέχει – μαζί με τα πιο πάνω – και τα σημαντικά σημεία, δηλαδή τις βασικές λεπτομέρειες που σηματοδοτούν νοηματικά την κάθε παράγραφο.