ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ (Ι-ΙΙ-ΙΙΙ-ΙV-V) (ΣΕΛ. 350)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

«ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»

Ορισμοί:

Παιδεία: Ο όρος παιδεία, λόγω της πολυδιαστατικότητάς του, επιδέχεται πολλούς και διαφορετικούς ορισμούς.
Οι διαφορές αφορούν κυρίως τις μεθόδους και το περιεχόμενο της παιδείας . Πέρα από αυτό, όμως, μπορούμε να θεωρήσουμε ως αποδεκτούς τους παρακάτω ορισμούς:
1. Παιδεία είναι ένα σύστημα αγωγής, που έχει σαν σκοπό να διαμορφώσει προσωπικότητες αυθύπαρκτες, ανεξάρτητες και ολοκληρωμένες, ικανές να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της συλλογικής ζωής. Δηλ. η παιδεία είναι ανθρωποπλαστικό ιδεώδες, που απέχει από κάθε χρησιμοθηρία και ωφελιμισμό.
2. Η παιδεία είναι το κληροδοτούμενο από γενεά σε γενεά κεφάλαιο των πνευματικών αγαθών, που σχηματίζεται μέσα στην ιστορία και από την ιστορία, με τον ατομικό και συλλογικό μόχθο του ανθρώπου. ( Ε. Παπανούτσος)
3. Παιδεία είναι η πνευματική και ηθική αγωγή των νέων. Η διάπλαση των διανοητικών δυνάμεων και του χαρακτήρα, ιδιαίτερα με την παροχή συστηματικής μόρφωσης στα σχολεία και στα άλλα Εκπαιδευτικά ιδρύματα. (Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών UNESCO)
4. Παιδεία είναι η διαδικασία μεταλαμπάδευσης των πνευματικών κατακτήσεων από τη μια γενεά στην άλλη.

5.Είναι το σύνολο των διαδικασιών με το οποίο επιτυγχάνεται η πνευματική, κοινωνική και ηθική ολοκλήρωση του ατόμου. Η καλλιέργεια και η ανάπτυξη της ψυχής και του πνεύματος, η διαμόρφωση του «άμορφου» εσωτερικού κόσμου του ατόμου, σύμφωνα με το κοινώς αποδεκτό ανθρωπιστικό πρότυπο. Ταυτόσημες προς την παιδεία έννοιες είναι η μόρφωση, η αγωγή και η κουλτούρα.

6. Είναι ένα σύστημα αγωγής που έχει ως σκοπό να διαμορφώσει προσωπικότητες αυθύπαρκτες, ελεύθερες και ολοκληρωμένες, ικανές να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της σύγχρονης πραγματικότητας.

7.Στη σύγχρονη εποχή, στο πλαίσιο των επιστημονικών και τεχνολογικών δεδομένων που μεταβάλλονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, καθίσταται αναγκαία η διά βίου παιδεία, η διαρκής και αδιάλειπτη επιμόρφωση σε όλα τα γνωστικά πεδία.

Ανθρωπιστική παιδεία είναι οι γνώσεις που συμβάλλουν στην καλλιέργεια της ευαισθησίας, της φαντασίας, της δημιουργικότητας, της κριτικής και της ανθρωπιάς του νέου άνθρωπου.

Οι γνώσεις αυτές αποκτιούνται με τη σπουδή της γλώσσας και της λογοτεχνίας, της

φιλοσοφίας, της ιστορίας, της θεολογίας, των καλών τεχνών και ακόμα αυτών των

κοινωνικών επιστημών που προσεγγίζουν τα κοινωνικά φαινόμενα με μια ανθρωπιστική

διάθεση. Με άλλα λόγια, περιεχόμενο της ανθρωπιστικής παιδείας είναι οι ανθρωπιστικές

αξίες (αλήθεια, ελευθερία, δικαιοσύνη, αγάπη, ομορφιά), σκοπός της η διαμόρφωση

ανθρώπων με κριτική σκέψη, καλαισθησία και ηθικές αρχές και μέσα της η μελέτη έργων

που δημιούργησαν αναγνωρισμένοι στοχαστές: φιλόσοφοι, ποιητές, καλλιτέχνες,

επιστήμονες.

Μέσα από την ανθρωπιστική παιδεία:

 Επισημαίνεται η αναγκαιότητα της αξίας «άνθρωπος».

 Τονίζεται η αναγκαιότητα των ανθρωπιστικών ιδεωδών.

 Αποκτά υπευθυνότητα στην ατομική και κοινωνική ζωή.

 Κατανοεί το νόημα της προσωπικής θυσίας, όταν αυτή είναι αναγκαία για το καλό του συνόλου.

 Αξιολογείται ο άνθρωπος σαν προσωπικότητα μοναδική και ανεπανάληπτη, σαν

αυτοσκοπός και όχι σαν μέσο.

 Αναπτύσσει σύμμετρα τις σωματικές και πνευματικές δεξιότητες του ανθρώπου.

 Ελευθερώνει το πνεύμα από τα δεσμά της ύλης.

 Απελευθερώνει τις δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου και τον βοηθά να εκφραστεί ελεύθερα.

 Τροφοδοτείται ο άνθρωπος με αρετές (δικαιοσύνη, ανθρωπιά) που βοηθούν στην ατομική

και κοινωνική πρόοδο.

 Καλλιεργούνται οι ηθικές αξίες (εγκράτεια, αυτάρκεια, σεβασμός, αυτογνωσία,

αυτοκυριαρχία…).

 Καλλιεργούνται οι κοινωνικές αξίες (συνεργασία, αλληλεγγύη, πειθαρχία,

αλληλοσεβασμός, αξιοκρατία, ισονομία…).

 Καλλιεργούνται οι πνευματικές αξίες (γράμματα, τέχνες, επιστήμες).

 Καταπολεμά ο άνθρωπος τις προκαταλήψεις, τις αδικίες, την αμάθεια.

 Χαρίζει ψυχική υγεία και ισορροπία στον σύγχρονο κουρασμένο άνθρωπο.

 Προβάλλει την ιδέα της παιδείας, του δικαίου και της πολιτείας.

 Βοηθά να κατανοήσουμε την ιστορική μας πορεία, να γνωρίσουμε την εξέλιξη και τη

λειτουργία της κοινωνίας, να αποκτήσουμε αυτογνωσία και συνείδηση του ρόλου που

καλούμαστε να διαδραματίσουμε.

 Διδάσκει στον άνθρωπο τα δικαιώματα, αλλά και τις υποχρεώσεις που έχει ως πολίτης, να

συμμετέχει δηλαδή ενεργά στις πολιτικές διαδικασίες.

 Οξύνει την κριτική ικανότητα του ανθρώπου, ώστε να δίνει αυτός λογική εξήγηση σε όσα

συμβαίνουν γύρω του, να στοχάζεται και να αποφασίζει ελεύθερα.

 Δίνει τα μέσα για σωστή ιεράρχηση των στόχων, για επιλογή των μέσων, για φιλοσόφηση

πάνω στο νόημα της ζωής και στην πορεία του ανθρώπου.

 Επιδιώκει την αισθητική καλλιέργεια, εξευγενίζει την ψυχή, εκλεπτύνει τα αισθήματα.

Σημείωση: Αυτά, βέβαια, δεν σημαίνουν περιφρόνηση ή άρνηση της αξίας των επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων. Αυτά εξασφαλίζουν τους υλικούς όρους της ζωής, απομακρύνουν την ανάγκη, το φόβο και τον πόνο. Από αυτή την άποψη έχουν σαφώς ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Άλλωστε με την τεχνοκρατική εκπαίδευση: α) αξιοποιούνται οι δημιουργικές και παραγωγικές δυνατότητες του ανθρώπου, β) ο νέος αποκτά ειδικές επαγγελματικές γνώσεις, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας, γ) αυξάνεται η παραγωγικότητα και, κατά συνέπεια, η ποσότητα και η ποιότητα των προϊόντων, δ) είναι δυνατή η εκμετάλλευση των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών. Εκείνο που ελέγχεται είναι ο μονοδιάστατος προσανατολισμός του σύγχρονου ανθρώπου. Στην ειδικευμένη τεχνοκρατική ή τη θεωρητική εκπαίδευση: η πρώτη απομακρύνει τον άνθρωπο από τα αγαθά του πνευματικού πολιτισμού και από την παράδοση, ενώ η δεύτερη όταν προσφέρεται ή ασκείται μηχανικά και επιφανειακά δε συντελεί στην ψυχοπνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου. Δυστυχώς η εκπαίδευση στην Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να ισορροπήσει αυτούς τους δύο πόλους. Γι’ αυτό δεν έχουμε κατορθώσει να διαμορφώσουμε ανθρώπους με ανθρωπιστική παιδεία, ούτε όμως και να τους καταρτίσουμε με αυστηρή εξειδίκευση και τεχνοκρατικό τρόπο σκέψης.

Συνέπειες

Έτσι κατοχυρώνεται:

 - η ειρήνη

- η ελευθερία

- η κοινωνική ισότητα

- τα ανθρώπινα δικαιώματα

Έτσι καταργούνται: - οι πάσης φύσεως διακρίσεις

- η εκμετάλλευση του ανθρώπου

- η απειλή του αφανισμού της ανθρωπότητας

Εξ αντιθέτου απόδειξη.

Η απουσία ανθρωπιστικής παιδείας αποστραγγίζει τον άνθρωπο από τις ψυχικές – ηθικές και

πνευματικές του ιδιότητες. Η υποταγή της παιδείας στον τεχνοκρατικό χαρακτήρα της εποχής

μας, απογύμνωσε τον άνθρωπο από τις ανώτερες αξίες και τον μετέτρεψε από σκοπό σε μέσο.

Σε αυτή την περίπτωση η εκπαίδευση είναι ανεπαρκής. Οι απαιτήσεις της εργασίας στην

εποχή μας, αλλά και της κοινωνίας και των δημόσιων σχέσεων πρέπει να στηρίζονται σε έναν

ορθολογικό τρόπο σκέψης και σε ένα σύστημα αξιών που θα εγγυάται την αρμονική

συμβίωση των ανθρώπων.

Προϋποθέσεις

 Διεύρυνση και ανανέωση του περιεχομένου της.

 Εμμονή όχι στους τύπους μα στην ουσία.

 Όχι παιδεία πατριδόπληκτη και αρχαιόπληκτη, αλλά παιδεία σύγχρονη και

ανθρωποκεντρική.

 Όχι απόρριψη της τεχνοκρατικής παιδείας, μα γόνιμη συνεργασία, ώστε η μία να

συμπληρώνει την άλλη.

Εκπαίδευση: Είναι η θεσμοθετημένη μορφή παιδείας που παρέχει η πολιτεία στους πολίτες άμεσα, ως κράτος, ή έμμεσα, με ιδιωτικούς φορείς. Γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με την παροχή γνώσεων κι αποβλέπει στην επαγγελματική αποκατάσταση και στην ομαλή κοινωνικοποίηση του ατόμου.

Η εκπαίδευση με την ευρεία έννοια περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που έχουν σκοπό την επίδραση με συγκεκριμένο τρόπο στη σκέψη, στο χαρακτήρα και στη σωματική αγωγή του ατόμου. Από τεχνικής πλευράς, με τη διαδικασία της εκπαίδευσης αποκτώνται συγκεκριμένες γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες και αξίες.

Η εκπαίδευση γίνεται με βάση συγκεκριμένες μεθόδους (θεωρητική διδασκαλία, επίδειξη, ανάθεση εργασιών, πρακτική εξάσκηση, κτλ), σε ένα ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα και είναι οριοθετημένη χρονικά. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα εκπαιδεύω που σημαίνει ανατρέφω από παιδική ηλικία, μορφώνω, διαπαιδαγωγώ.

  Οι θεσμοθετημένες βαθμίδες εκπαίδευσης είναι:

Πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Νηπιαγωγείο και Δημοτικό).

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο και Λύκειο).

Τριτοβάθμια (Ανώτερη και Ανώτατη) εκπαίδευση.

Διαφορές εκπαίδευσης-παιδείας

ü     Η εκπαίδευση παρέχεται μόνο μέσα στα σχολεία, ενώ η παιδεία συντελείται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (οικογένεια, κοινωνικό περιβάλλον, επάγγελμα, μέσα μαζικής ενημέρωσης, πολιτιστικές διαδικασίες, ψυχαγωγία ).

ü     Η εκπαίδευση διαρκεί συγκεκριμένο χρόνο καλύπτει την παιδική και την εφηβική ηλικία – σε αντίθεση με την πλατιά παιδεία που αφορά σε όλη τη ζωή του ανθρώπου.

ü     Παρόλο που η εκπαίδευση περιορίζεται σε ορισμένα σύνολα ανθρώπων, η παιδεία επεκτείνεται σ’ όλο το κοινωνικό σύνολο.

ü     Η εκπαίδευση είναι προγραμματισμένη και συστηματική, η παιδεία όμως περισσότερη ευκαιριακή αλλά κι εκλεκτική.

ü     Στην εκπαίδευση η πρωτοβουλία της διδακτικής διαδικασίας βαρύνει τον παιδαγωγό, αντίθετα στα πλαίσια της παιδείας ο καθένας μορφώνει μόνος του τον εαυτό του.

Φορείς παιδείας

• το οικογενειακό περιβάλλον

• η εκπαίδευση

• ο κοινωνικός περίγυρος

• το ευρύτερο πολιτιστικό πλαίσιο (τέχνες, επιστήμες κ.λπ.)

• τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

• οι άνθρωποι του στοχασμού και της δημιουργίας (καλλιτέχνες, επιστήμονες,

δημοσιογράφοι κ.λπ.)

• το Κράτος

• η Εκκλησία

Στόχοι-προσφορά Παιδείας-Εκπαίδευσης

Συνίσταται στην ηθική, πνευματική και ψυχική ανάταση του ανθρώπου αλλά και στην ολοκλήρωσή του ως κοινωνικό και πολιτικό ον. Συγκεκριμένα, αυτά μπορούν και πρέπει να επιτευχθούν από τους φορείς αγωγής ή κι από το σχολείο ειδικότερα, ως εξής:  

§  Με την πνευματική καλλιέργεια επιτυγχάνεται η αυτογνωσία και η κοσμογνωσία. Η αυτογνωσία έχει την αφετηρία της στην κριτική και στον αυτοέλεγχο, οδηγεί σε αυτοκριτική κι αυτοσεβασμό και καταλήγει στην πνευματική ολοκλήρωση και την ηθική τελείωση. Η κοσμογνωσία συντελεί στην κατανόηση του φυσικού περιβάλλοντος κι εξοικειώνει με την αντικειμενική πραγματικότητα.

§  Όξυνση  της κριτικής ικανότητας, της λογικής του προβληματισμού, αυτόνομη ελεύθερη σκέψη, απαλλαγή από φανατισμό και προκαταλήψεις, αποφυγή μαζοποίησης και δημαγωγίας. Ευαισθητοποιεί κι εξευγενίζει τον άνθρωπο, γιατί συμβάλλει στην αισθητική και ψυχική καλλιέργειά του. Ο εκπαιδευόμενος αποκτά λεπτότητα και συναισθηματική ωριμότητα, καθώς αναδεικνύεται ικανός να συλλάβει την ομορφιά, την αρμονία και το μέτρο.

§  Παρέχει πρότυπα υγιή, αξίες διαχρονικές και υψηλά ιδανικά, συντελεί στη διαμόρφωση ορθών αξιολογικών κριτηρίων, καλλιεργεί το σεβασμό, την αγάπη, την υπευθυνότητα, τα ανθρωπιστικά ιδεώδη κι «εξανθρωπίζει» τον άνθρωπο.

§  Το σχολείο αποτελεί πρωτογενή φορέα κοινωνικοποίησης-αγωγής, ως μικρογραφία της κοινωνίας. Με την αγωγή που παρέχει, τους κανονισμούς, τους επαίνους και τις ποινές, με το πνεύμα συνεργασίας-άμιλλας που δημιουργεί καλλιεργεί τις κοινωνικές αρετές και καθιστά το παιδί από απλή μονάδα μέλος της ομάδας και της ευρύτερης κοινωνίας. Στοιχεία που συνδράμουν τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης στο σχολείο είναι η συνεργασία, το ομαδικό παιχνίδι, οι συναναστροφές, οι συλλογικές εργασίες, η πειθαρχία, η γνώση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών του.

§  Παρέχει την κατάλληλη βοήθεια στο παιδί να ενταχθεί στις μετέπειτα οικονομικές διαδικασίες με παροχή ειδικών  γνώσεων και με ορθό επαγγελματικό προσανατολισμό. Έτσι, παρέχει τα απαραίτητα εχέγγυα για να επιλέξει, αλλά και να ασκήσει το επάγγελμα που αρμόζει στις ιδιαίτερες κλίσεις του, με αποτέλεσμα να καθίσταται έτοιμο να ενταχθεί στην παραγωγική διαδικασία και στον οικονομικό μηχανισμό της κοινωνίας του. Ακόμη, μπορεί να το εντάξει και στις πολιτιστικές διαδικασίες του τόπου του, φέρνοντάς το σ΄ επαφή με την τέχνη, ενημερώνοντάς το για τα πολιτιστικά δρώμενα αλλά και μέσα από τις πολιτιστικές δραστηριότητες που οφείλει να αναπτύσσει το σχολείο. Εξάλλου, με την πνευματική, ψυχική κι αισθητική καλλιέργειά που μπορεί να παρέχει το σχολείο, εισάγει έμμεσα το άτομο και στο πολιτιστικό κλίμα της εποχής του.

§  Παρέχει πολιτική αγωγή με αντικειμενική ενημέρωση πάνω σε πολιτικές δομές και διαδικασίες της κοινωνίας, με ειδικά μαθήματα, με την καλλιέργεια της υπευθυνότητας και του διαλόγου, με την ορθή λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων, με την καλλιέργεια δημοκρατικής συνείδησης.

§  Παροχή εκγύμνασης και σωματικής ευεξίας, ένας στόχος που συχνά δεν αναφέρεται κι έχει υποβαθμιστεί. Ας μη ξεχνάμε τη σημασία που προσέδιδαν στην ανάπτυξη του σώματος και γενικότερα στον αθλητισμό οι αρχαίοι Έλληνες, σημασία όχι μόνο βιολογική αλλά και  ηθικοπνευματική.

§  Επαφή με τα νέα επιτεύγματα της τεχνολογίας.

§  Καλλιέργεια φιλοπατρίας και διεθνιστικής-οικουμενικής συνείδησης.

§  Οικολογική αγωγή.

Διαμόρφωση και ολοκλήρωση της προσωπικότητας :

Ο πρώτος και σημαντικότερος στόχος που θέτει η παιδεία είναι η διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου. Αυτή αναλαμβάνει να του διαμορφώσει έτσι τις πεποιθήσεις, τις στάσεις και τις αξίες του, ώστε να είναι οργανικά συνδεδεμένες μεταξύ τους και να του διασφαλίζουν κάθε φορά δημιουργικές και θετικές προσαρμογές στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες του περιβάλλοντος. Δηλαδή η παιδεία φροντίζει για το όλο πρόγραμμα ζωής του ατόμου στη δόμηση και στην προαγωγική εφαρμογή του.

Συγκεκριμένα η παιδεία αναλαμβάνει αρχικά να διεγείρει , να αφυπνίσει και να αξιοποιήσει τις πνευματικές δυνάμεις του ανθρώπου. Γι' αυτό και ο πρώτος ρόλος που καλείται να παίξει είναι η πνευματική καλλιέργεια. Εξάλλου όντας, εξ ορισμού, η παιδεία, σύνολο πνευματικών κατακτήσεων, έχει στενή και άμεση σχέση με τον πνευματικό κόσμο του ανθρώπου.

Η πνευματική καλλιέργεια που παρέχει η παιδεία συνίσταται:

α) Στην κατάρτιση του ανθρώπου από άποψη γνώσεων:

Οι γνώσεις αποτελούν τα απαραίτητα και αναγκαία βάθρα στήριξης του προσωπικού οικοδομήματος. Οι γνώσεις αυτές αφορούν από τη μία τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου και από την άλλη τον χώρο που το περιβάλλει . Με τις πρώτες κατακτά την αυτογνωσία και με τις δεύτερες αποκτά συνείδηση του περιβάλλοντος.

β) Στην καλλιέργεια της λογικής, της κριτικής ικανότητας και του προβληματισμού:

Αυτή η διαδικασία δεν αποσκοπεί πουθενά αλλού, παρά στη διαμόρφωση λογικών ατομικών αξιολογικών κριτηρίων, που δίνουν τη δυνατότητα στο άτομο να λειτουργεί σαν αυθύπαρκτη, αυτοδύναμη και ανεξάρτητη μονάδα, με δικά του προσωπικά βάθρα στήριξης. Συγκεκριμένα το άτομο απομακρύνεται από το μύθο, την πλάνη και την προκατάληψη και έρχεται σε επαφή με τον ορθό λόγο, την επιστημονική γνώση, την αλήθεια και την αντικειμενικότητα. Έτσι αποφεύγει τον κίνδυνο να μείνει μια ύπαρξη εξαρτώμενη, ετερόφωτη και ετερόνομη και μεταβάλλεται σε υπεύθυνη και συνειδητοποιημένη παρουσία. Αποκτά άμεση αντίληψη των πραγμάτων και των καταστάσεων, επεξεργάζεται τα προσωπικά και κοινωνικά δεδομένα, περνάει από βασανιστικό έλεγχο τις αποφάσεις του, πετυχαίνει την εσωτερική απελευθέρωση.

γ) Στην ευαισθητοποίηση του ατόμου:

Πέρα από την παροχή γνώσεων και τη λογικοποίηση, η παιδεία οφείλει να ερεθίσει και να καλλιεργήσει την ευαισθησία του ατόμου. Διαφορετικά αυτό θα κινδύνευε να τυποποιηθεί και να μηχανοποιηθεί μέσα στην τεχνοκρατούμενη κοινωνία μας.

Η ευαισθητοποίηση είναι αυτή η διαδικασία που βοηθάει τον άνθρωπο στη σύλληψη και της ομορφιάς της ζωής. Είναι η διαμόρφωση αισθητικών κριτηρίων και η προλείανση του εδάφους για την επαφή του με τις αιώνιες αισθητικές αξίες του ωραίου, του μέτρου, της ισορροπίας, του υψηλού και του ιδεώδους. Είναι ο εξωραϊσμός και εξανθρωπισμός του εσωτερικού του κόσμου, που θα τον ανάγουν στις σφαίρες της εσωτερικής πληρότητας και αρμονίας.

δ) Στην κοινωνικοποίηση του ατόμου:

Συγκεκριμένα η παιδεία, έχοντας ως δεδομένο την κοινωνική φύση του ανθρώπου, φροντίζει να μεταλαμπαδεύει σ’ αυτόν όλα εκείνα τα στοιχεία της ομοιογένειας, που θεωρούνται απαραίτητα τόσο για την ύπαρξη, τη λειτουργία, και τη διαιώνιση της κοινωνίας, όσο και για την ομαλή ένταξή του μέσα στους κόλπους της και την ενεργό συμμετοχή τους στις κοινωνικές διαδικασίες. Με άλλα λόγια, η παιδεία χρησιμεύει ως παράγοντας κοινωνικής ολοκλήρωσης του ανθρώπου.

ε) Στην ένταξη του ατόμου στις πολιτικές διαδικασίες:

Η πολιτικοποίηση - όχι βέβαια η κομματικοποίηση - αποτελεί μία εξίσου σημαντική με τις προηγούμενες, προσφορά της παιδείας στο άτομο. Ειδικότερα η παιδεία είναι ο κυριότερος παράγοντας δημιουργίας πολιτικής συνείδησης στο άτομο. Αυτή αναλαμβάνει να διαμορφώσει σ' αυτό ξεκαθαρισμένα πολιτικά κριτήρια και ιδιαίτερη προσωπική ιδεολογική συγκρότηση, ενημερώνοντάς το πλατιά και αντικειμενικά πάνω στις πολιτικές δομές και διαδικασίες της κοινωνίας u954 και μεταμορφώνοντάς το σε υπεύθυνο και συνειδητοποιημένο πολίτη.

στ) Στην ένταξη του ατόμου στις πολιτιστικές διαδικασίες:

Με την πνευματική, αισθητική και ψυχική καλλιέργεια που παρέχει η παιδεία στο άτομο, έμμεσα το εισάγει στις πολιτιστικές διαδικασίες της κοινωνίας. Το κάνει μέτοχο των εξελίξεων στο χώρο των γραμμάτων, της επιστήμης και της τέχνης . Έτσι από δέκτης της κουλτούρας, γίνεται δημιουργικός πομπός και ξεχωριστός φορέας.

Παράγοντες-φορείς παιδείας

Άμεσοι: οικογένεια, εκπαίδευση, πολιτεία, κοινωνικό περιβάλλον.

Έμμεσοι: Μ.Μ.Ε, επάγγελμα, ψυχαγωγία, πολιτιστικό κλίμα.

Οι κατευθύνσεις της εκπαίδευση

α. Παραγωγική-Τεχνοκρατική

ü     Προετοιμάζει και προσανατολίζει τους μαθητές για την ομαλή μετάβαση στην εργασιακή ζωή και την ένταξή τους στον κοινωνικό και οικονομικό βίο.

ü     Συνδέεται άμεσα με την αγορά εργασίας.

ü     Βασίζεται στην αντίληψη: «πτυχίο = θέση εργασίας».

ü     Θεωρεί βασικό άξονα της γνωστικής διαδικασίας την εξειδίκευση.

ü     Αντιμετωπίζει τη γνώση χρησιμοθηρικά και πρεσβεύει την επαγγελματοποίηση των προγραμμάτων σπουδών.

β. Ανθρωπιστική

v    Στοχεύει στην ολόπλευρη και σφαιρική ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή.

v    Δίνει έμφαση στις ανθρωπιστικές σπουδές.

v    Προτάσσει τη διεύρυνση του καθολικού χαρακτήρα της γνώσης έναντι της εξειδίκευσης.

v    Κινδυνεύει από το στείρο ακαδημαϊσμό και τη λειτουργία της γνώσης ερήμην της κοινωνίας και των αναγκών της.

Ο προσανατολισμός μιας σύγχρονης εκπαίδευσης

Ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό όραμα οφείλει να έχει ως επίκεντρο των επιδιώξεών του ένα σχολείο:

Με σαφή πνευματικό προσανατολισμό: να προβάλει την αξία της μόρφωσης και της γνώσης, να καλλιεργεί πολύπλευρα τις νοητικές ικανότητες του μαθητή, να αναπτύσσει τη φαντασία, να οξύνει το νου, να προωθεί τον προβληματισμό και το στοχασμό, να αντιμετωπίζει τη δημιουργική περιπέτεια της γνώσης ως διαρκές ζητούμενο και όχι ως δεδομένο, να παρωθεί στη διά βίου παιδεία.

Με ξεκάθαρο σύστημα αξιών: να μεταδίδει ηθικές αξίες και πρότυπα ανθρωπιστικά, που ολοκληρώνουν την ανθρώπινη προσωπικότητα και δημιουργούν ευαίσθητους ανθρώπους με ηθικό έρεισμα και ιδανικά, να μεταλαμπαδεύει παραδοσιακές και καθολικές αξίες χωρίς δογματισμούς.

Με ανθρώπινο πρόσωπο: να σέβεται την προσωπικότητα και τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή, να καλλιεργεί τις ξεχωριστές κλίσεις, να στηρίζεται στη διαπροσωπική επικοινωνία δασκάλου και μαθητών, να συμβάλει στην αποβολή των συμπλεγμάτων και τη διατήρηση του ήρεμου ψυχικού κλίματος.

Με πολυπολιτισμικό χαρακτήρα: να λειτουργεί ως τόπος κοινωνικής και πολιτισμικής αναπαραγωγής, να καλλιεργεί το πνεύμα της οικουμενικότητας και της ανεκτικότητας, να ενσωματώνει και να μην αποκλείει το διαφορετικό.

Με δημοκρατική νοοτροπία: να συνιστά ένα χώρο ελεύθερου διαλόγου, να ενισχύει τις καθημερινές ενδοσχολικές δημοκρατικές διαδικασίες, να παρέχει ίσες ευκαιρίες, να εθίζει στις αρχές της αξιοκρατίας, της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, να προωθεί εξίσου τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων και το σεβασμό των υποχρεώσεων, να διαμορφώνει κοινωνική συνείδηση και να έχει

ως απώτερο στόχο τον ολοκληρωμένο ενεργό πολίτη.

Με σύγχρονη προοπτική: να ανταποκρίνεται στα κελεύσματα των καιρών,

να λαμβάνει υπόψη του τις κοινωνικές αλλαγές, τις οικονομικές συγκυρίες, τις τεχνολογικές και παιδαγωγικές εξελίξεις, να ενημερώνεται για τη δυναμική της αγοράς εργασίας, να καλλιεργεί την επιμόρφωση, την αξιολόγηση και την ανανέωση, να καταπολεμά τις αναχρονιστικές

αντιλήψεις και την εμμονή στο παρελθόν.

Προβλήματα-αρνητικά εκπαίδευσης

1.       Έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής: η κτιριακή υποδομή κι ο υλικός εξοπλισμός ( γυμναστήρια, βιβλιοθήκες, υπολογιστές, χώροι πολιτιστικών εκδηλώσεων, εργαστήρια…) θεωρούνται ιδιαίτερα ακατάλληλα, με αποτέλεσμα πολλές φορές να καθιστούν ανιαρή τη διδασκαλία κι αδύνατη τη σύνδεση της γνώσης με τη ζωή. Τα διδακτικά εγχειρίδια αρκετά συχνά είναι  κακογραμμένα κι ελλιπή, παρέχοντας παρωχημένες γνώσεις, επιβάλλονται ως αυθεντίες, που με τη μορφή ή το αποσπασματικό περιεχόμενό τους δεν κινητοποιούν επαρκώς το πνεύμα του μαθητή.

2. Ο προσανατολισμός κι ο χαρακτήρας του σημερινού σχολείου είναι σε γενικές γραμμές τεχνοκρατικός κι όχι ανθρωποκεντρικός, καθώς οι γνώσεις είναι χρησιμοθηρικές- βαθμοθηρικές κι αποσκοπούν κυρίως στην επαγγελματική κατάρτιση του μαθητή κι όχι δυστυχώς στην ολοκληρωμένη διαμόρφωση της προσωπικότητας του. [1]

3. Ελλιπής και μη ουσιαστικός επαγγελματικός προσανατολισμός των νέων με συνέπεια τη μη παραγωγική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και υπερπληθώρα επιστημόνων-ανέργων. Ο νέος καλείται σε πολύ νεαρή ηλικία να λάβει καίριες αποφάσεις για το μέλλον του και συγκεκριμένα για την επαγγελματική του κατεύθυνση, χωρίς να διαθέτει τα κατάλληλα εφόδια για την επιλογή αυτή. [2]

4.  Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών κρίνεται ελλιπής αναφορικά με την παιδαγωγική γνώση αλλά και την εξειδίκευση στο αντικείμενο της διδασκαλίας ή δε διαθέτουν ενημέρωση για τις εξελίξεις στο χώρο της επιστήμης τους. Παράλληλα, δε διαθέτουν τις πλέον ενδεδειγμένες και κατάλληλες παιδοψυχολογικές γνώσεις που θα τους επιτρέψουν να προσεγγίσουν τον έφηβο και να τον εμπνεύσουν δημιουργικά. Βέβαια, ευθύνεται αρκετά και η απρονοησία του Υπουργείου Παιδείας να οργανώσει ειδικά σεμινάρια επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών.

  5.  Το σύστημα μάθησης ευνοεί τη στείρα απομνημόνευση και τον άγονο εγκυκλοπαιδισμό, δεν καλλιεργεί την κριτική σκέψη, δεν προωθεί την εμβάθυνση και συχνά ο μαθητής είναι απλός δέκτης  αναφομοίωτων γνώσεων, χωρίς ανάληψη πρωτοβουλιών, καθώς κυριαρχεί ο δασκαλοκεντρισμός και απουσιάζει ο εποικοδομητικός κι ουσιαστικός διάλογος. Αντίθετα, συχνά οι εκπαιδευτικοί θεωρητικολογούν χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα, εφαρμόζοντας ως ενδεδειγμένη μέθοδο διδασκαλίας το μονόλογο, με αποτέλεσμα να μη γίνονται κατανοητοί από τους μαθητές.  

 6. Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι μονόπλευρα προσανατολισμένο σε εξωτερικούς στόχους, όπως την επιτυχία στις εξετάσεις, την εξειδίκευση και την υλοποίηση απλώς επαγγελματικών στόχων κι όχι στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με αξίες, ιδανικά και κοινωνικές αρετές. Εξάλλου, το δαιδαλώδες εξεταστικό σύστημα καθιστά τη γνώση αυτοσκοπό και στερεί από το μαθητή τις δυνατότητες αυτογνωσίας, ηθικοποίησης κι ευρύτερης πνευματικής καλλιέργειας, που οφείλει να προσφέρει το σχολείο, αναπτύσσοντας τη βαθμοθηρική διάθεση, μετατρέποντας τις αναγκαίες σχέσης άμιλλας σε ανταγωνιστικές και προκαλώντας άγχος. Παράλληλα, η αξιολόγηση του μαθητή περιορίζεται στο βαθμό επίδοσης σ’   ένα μάθημα και δεν περιλαμβάνει ευρύτερα στοιχεία της προσωπικότητάς του, χωρίς να αναδεικνύονται οι ιδιαίτερες κλίσεις, οι πιθανές ειδικές ικανότητές του.  [3]

7.   Είναι εμφανής η έλλειψη συλλογικών δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών σύνδεσης του σχολείου με την κοινωνική ή παγκόσμια πραγματικότητα.   

8. Η παρεχόμενη γνώση κρίνεται αναχρονιστική, παρωχημένη, μη εναρμονισμένη με σύγχρονες εξελίξεις-απαιτήσεις, καθώς παρατηρείται αναντιστοιχία εκπαίδευσης και κοινωνικο-οικονομικών αναγκών της χώρας μας.

9.  Η πίεση του αναλυτικού προγράμματος περιορίζει αρκετά τις δυνατότητες του εκπαιδευτικού και τον δεσμεύει, καθώς δυσκολεύεται να εναρμονίσει τη διδασκαλία του στις ανάγκες της τάξης. Από την άλλη, η εντατικοποίηση των σπουδών ενισχύει το άγχος και το βαθμοθηρικό πνεύμα του μαθητή.

10.  Οι μαθητικές κοινότητες, που αποτελούν απαραίτητο στάδιο εκδημοκρατισμού και κοινωνικοποίησης του νέου, υπολειτουργούν και τη θέσης τους έχουν πάρει φαινόμενα αδιαφορίας, φανατισμού και κομματισμού.

11.  Έλλειψη ίσων ευκαιριών, συχνά λόγω των κοινωνικών, γεωγραφικών, οικονομικών και άλλων ανισοτήτων και της απουσίας αντισταθμιστικής αγωγής για παιδιά υποβαθμισμένων περιοχών.        

12.  Παράγοντες που δυσχεραίνουν το έργο του δασκάλου σήμερα:    

·                      Η μη αναγνώριση του έργου του δασκάλου από   την Πολιτεία και την κοινωνία, με αποτέλεσμα να νιώθει   ένα  αίσθημα αδικίας, πικρίας κι απογοήτευσης.

·                     Ο επαγγελματισμός, επειδή είναι ασυμβίβαστος με το λειτούργημα του δασκάλου.

·                     Το κακό παράδειγμα στην οικογένεια, στην κοινωνία, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, που έρχεται σ’ αντίθεση και συχνά υποσκάπτει το έργο του δασκάλου.

·                     Το υλιστικό πνεύμα της εποχής μας, επειδή δεν ευνοεί τα πνευματικά ενδιαφέροντα, την ψυχική και ηθική καλλιέργεια του ανθρώπου.

13. Δεν δίνεται έμφαση στην προώθηση του διαλόγου, στην ανάπτυξη όλων των δεξιοτήτων των μαθητών, στην καλλιέργεια του αισθητικού τους κριτηρίου, στη διαμόρφωση ηθικής στάσης, κοινωνικής-εθνικής και πολιτικής συνείδησης

Η σύγχρονη εκπαιδευτική κρίση

Οι βασικές παράμετροι που αναδεικνύουν το εκπαιδευτικό πρόβλημα στη χώρα μας είναι οι ακόλουθες:

Η γενικότερη κρίση της κοινωνίας και των θεσμών της, που επηρεάζει έμμεσα με τις εκδηλώσεις της τον χώρο της εκπαίδευσης, η επικράτηση της κυρίαρχης καταναλωτικής ιδεολογίας

Η φιλοσοφία του συστήματος:

_ αδιευκρίνιστη και συγκεχυμένη ως προς τον προσανατολισμό της

 έλλειψη εκπαιδευτικού οράματος

_ έμφαση στο εξεταστικό σύστημα και την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια

Εκπαίδευση, δεν αναπτύσσεται η επαφή με την έρευνα ή την καλλιτεχνική δημιουργία

_ μηχανιστική, αποταμιευτική αντίληψη της μάθηση

  ο μαθητής συσσωρεύει γνώσεις απομνημονεύοντας, χωρίς κριτική επεξεργασία

_ χρησιμοθηρική αντίληψη της γνώσης, απαξίωση μαθημάτων γενικής παιδείας

_ καλλιέργεια βαθμοθηρικής διάθεσης, ανταγωνισμού, παραπαιδείας

_ δεν καλλιεργεί τον άνθρωπο ως αξία ούτε προβάλλει ευρύτερα ιδανικά και πρότυπα ζωής

Τα προγράμματα σπουδών:

_ τυποποίηση και ακραία εξειδίκευση

_ απωθητικά σχολικά εγχειρίδια με απαρχαιωμένες γνώσεις

_ αναχρονιστικές μέθοδοι διδασκαλίας, διδακτική μονοτροπία

_ μονοκρατορία του ενός διδακτικού βιβλίου

_ βεβαρημένα σχολικά προγράμματα

_ τίτλοι σπουδών χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα

_ ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός

Το σχολικό περιβάλλον:

_ δεν καλλιεργείται ο ουσιαστικός διάλογος, δε λαμβάνονται υπόψη η ιδιαιτερότητα και η διαφορετικότητα

_ απουσία ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων, το «άξενο» των σχολικών χώρων

_ άγχος και πίεση σε όλα τα επίπεδα

_ το σχολείο αντιμετωπίζεται ως αγγαρεία

_ ελλιπής ή ακατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή

Οι εκπαιδευτικοί:

_ ελλιπής παιδαγωγική κατάρτιση

_ απουσία ουσιαστικής και διαρκούς αξιολόγησης

_ αδιαφορία για επιμόρφωση

_ οικονομική δυσπραγία από τις χαμηλές αμοιβές

_ απογοήτευση από την κοινωνική απαξίωση του ρόλου τους

Η άτολμη πολιτική βούληση και οι χαμηλές δαπάνες για την παιδεία

Συχνές και ανεπαρκώς προγραμματισμένες αλλαγές-μεταρρυθμίσεις

⇒ βλάπτουν μαθητές και καθηγητές και υποβαθμίζουν ή μειώνουν την αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής πράξης

Συνέπειες

1)                   Το εκπαιδευτικό σύστημα αδυνατεί να προωθήσει υγιή πρότυπα και να μυήσει τους νέους σε υψηλές αρχές κι αξίες με αποτέλεσμα να υποδουλώνονται στα πάθη τους, να δρουν ασύδοτα και να υιοθετούν απαξίες.

2)                   Συρρικνώνονται οι πνευματικοί ορίζοντες του παιδιού, χωρίς να αμφισβητούν και να προβληματίζονται ουσιαστικά, δεν αναπτύσσουν πνεύμα συλλογικότητας κι αλληλεγγύης, δε σέβονται τους νόμους και δεν αγωνίζονται για το κοινό καλό.

3)                   Οι γνώσεις που παρέχονται δεν είναι επαρκείς, ώστε να προετοιμάσουν κατάλληλα το νέο να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις των σύγχρονων επαγγελμάτων.

4)                   Οι μαθητές προσκολλώνται στην ειδίκευση και μετατρέπονται σε εύκολα θύματα παραπληροφόρησης, ιδεολογικής χειραγώγησης και μαζοποίησης, δεν προετοιμάζονται για ώριμο πολιτικό διάλογο, ούτε ευαισθητοποιούνται για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Κατά συνέπεια, δεν υποστηρίζουν με τη δυναμική παρουσία τους το δημοκρατικό πολίτευμα.

5)                   Το σημερινό σχολείο εξάλλου καλλιεργεί μια καθαρά ωφελιμιστική αντίληψη για τη ζωή κι έτσι οι νέοι μετατρέπονται εύκολα σε μάζες καταναλωτών, που θεοποιούν το χρήμα, τυποποιούνται κι αλλοτριώνονται.

6)                   Η ελλιπής κι αποσπασματική γνώση της ιστορίας οδηγεί τους μαθητές στη φανατική προσήλωση σε εθνικιστικές και ρατσιστικές ιδεολογίες και δυναμιτίζει το κλίμα γόνιμης αλληλεπίδρασης και συναδέλφωσης των λαών.

7)                   Η περιθωριοποίηση της τέχνης στο σύγχρονο σχολείο κι ο παραγκωνισμός της παράδοσης ωθούν τους νέους στην υιοθέτηση ξένων προτύπων και στην προσκόλλησή τους στη μαζική κουλτούρα. Γι’ αυτό ελλοχεύει ο κίνδυνος απώλειας της πολιτισμικής μας ταυτότητας.

Προτάσεις

1)Ρόλος δασκάλου:

·         Με τις γνώσεις που κατέχει οφείλει να ικανοποιεί την περιέργεια των μαθητών του, να απαντά στις απορίες τους, να προτείνει λύσεις στα προβλήματά τους.

·           Να καλλιεργεί την ορθοφροσύνη των μαθητών και την         ευφράδειά τους.

·         Να εμπνέει στους μαθητές αξίες, οράματα, ιδανικά, όπως αγάπη, ειρήνη, ελευθερία, δικαιοσύνη, δημοκρατία, φιλοπατρία.

·         Να δυναμώνει τη θρησκευτική τους πίστη.

·         Να εμπνέει το σεβασμό της ανθρώπινης ζωής αλλά και των ανθρώπινων δημιουργημάτων.

·         Να τους κάνει καλαίσθητους.

·         Να εμπνέει την αγάπη και το σεβασμό του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος.

·         Να αναπτύσσει τις δεξιότητές τους και να τους εφοδιάζει με τις απαραίτητες γνώσεις για την επαγγελματική αποκατάστασή τους. 

Στο έργο αυτό βέβαια αναμφισβήτητη βοήθεια προσφέρουν το σύγχρονο περιεχόμενο σπουδών, τα κατάλληλα σχολικά βιβλία, τα σύγχρονα μέσα διδασκαλίας και η συνεργασία των άλλων παιδευτικών παραγόντων.

         Εφόδια δασκάλου:

·                     Πολυγνωσία, επιμέλεια, για να μπορεί να ανταποκριθεί με επιτυχία στις αυξημένες απαιτήσεις που έχει το έργο του στην εποχή μας.

·                     Πίστη στην αποστολή του, ανιδιοτέλεια, ζήλο και υπομονή στο έργο του.

·                     Αγάπη και σεβασμό για το παιδί

·                     Δημοκρατικό ήθος και πνεύμα συνεργασίας.

Σήμερα, δεν αρκεί, όπως παλιά πίστευαν, το ταλέντο, για να ανταποκριθεί ο δάσκαλος στις απαιτήσεις του λειτουργήματος που ασκεί. Πρέπει, για να επικοινωνεί με τους μαθητές, να συμμερίζεται τις ανησυχίες και τα προβλήματά τους, να κατανοεί την αμφισβήτησή τους, να είναι ανεκτικός στις υπερβολικές αντιδράσεις τους. Οφείλει, αναπολώντας και τα δικά του χρόνια, να έχει συνείδηση της ιδιαιτερότητας των νέων, να ζει το σφυγμό της ζωής τους. Έχει υποχρέωση του είναι να εφοδιάσει το μαθητή με τις απαραίτητες γνώσεις, να τον μυήσει σ’ έναν τρόπο σκέψης και σε μια μέθοδο έρευνας, ώστε να μπορεί, όταν χρειάζεται, να φτάνει και μόνος του στη γνώση. Χρειάζεται να έχει ευρύτερη ενημέρωση για κοινωνικά προβλήματα, για εθνικά και διεθνή θέματα, για τη φύση, την επιστήμη, την τέχνη, την υγιεινή, την οικονομία.    2)Κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή: (κτίρια, μέσα που διευκολύνουν τη διεξαγωγή του μαθήματος, αίθουσες διδασκαλίας και τελετών, οι βιβλιοθήκες και τα αναγνωστήρια, τα εργαστήρια, τα έντυπα και τα ηλεκτρονικά εποπτικά μέσα διδασκαλίας, οι χώροι για άθληση και παιχνίδι.) Όσο πιο λειτουργικό, πιο άνετο και πιο ευχάριστο είναι το περιβάλλον αυτό, τόσο πιο αποδοτικό γίνεται το διδακτικό έργο. Η εισαγωγή των Η/Υ στη σχολική πράξη θα εξασφαλίσει την κριτική πρόσληψη της γνώσης, εφόσον το παιδί μόνο του θα ανακαλύπτει τη γνώση, επεξεργαζόμενο το υλικό που θα το δίνει ο εκπαιδευτικός.   

3)Ποιότητα σχολικών βιβλίων: το μοναδικό κι  «εγκεκριμένο» σχολικό εγχειρίδιο δεν κρίνεται ιδιαίτερα καλό κι αποδοτικό.  Ταυτίζεται με τις γνώσεις που πρέπει να αποκτήσει ο μαθητής και την εξεταστέα ύλη, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται από μέσο μελέτης κι έρευνας σε σκοπό της μάθησης και να επιδιώκεται η απομνημόνευση του περιεχομένου του. Πρέπει να είναι γραμμένα για μαθητές και σχολική χρήση, με τρόπο απλό κι αναλυτικό, με αλληλουχία, χωρίς άλματα και κενά στη διάταξη της ύλης, με κατάλληλα παραδείγματα κι ασκήσεις, ώστε να βοηθούν το μαθητή να κατανοεί τις γνώσεις που διδάσκεται , να τις ταξινομεί λογικά και να διαμορφώνει συγκροτημένη προσωπικότητα.  

4)Η δημοκρατία πρέπει να έχει περιεχόμενο και λειτουργία δημοκρατική, καθώς μόνο σε δημοκρατική σχολική ατμόσφαιρα ο μαθητής αναπτύσσει όλες τις δυνατότητες και τις αρετές του κι εξελίσσεται σε ακέραιη προσωπικότητα.

5)Εκσυγχρονισμός κι ευρωπαϊκή διάσταση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς κρίνεται αναγκαίο να εφοδιάζονται με γνώσεις που θα τους επιτρέπουν να λειτουργούν σ’  ένα πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό περιβάλλον, διατηρώντας την εθνική τους ιδιαιτερότητα. Ευρωπαϊκή διάσταση παιδείας: ευρεία διάδοση της ευρωπαϊκής ιδέας, εκμάθηση ξένων γλωσσών, συμμετοχή στα προγράμματα ανταλλαγών μεταξύ εκπαιδευτικών, σχολείων και μαθητών, εφοδιασμός των νέων με γνώσεις και παιδεία που θα τους επιτρέπουν να λειτουργούν σ’  ένα πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό   περιβάλλον και συγχρόνως να διατηρούν και να αναπτύσσουν δυναμικά την ιδιαίτερη ελληνική ταυτότητα.      

6)Εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού θεσμού, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες. Αντιστοιχία του περιεχομένου των σπουδών με τις τεχνολογικές, πολιτισμικές κ.α. απαιτήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.

7)Ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση – δωρεάν παιδεία.

8)Αναθεώρηση παιδαγωγικών μεθόδων:  καλό θα ήταν να εφαρμοστούν πολλαπλές παιδαγωγικές μέθοδοι ανάλογα με τα μαθήματα και το επίπεδο των μαθητών και να θεσπιστεί τόσο η ομαδική, όσο και η εξατομικευμένη διδασκαλία. 

9)Ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης κι απομάκρυνση από το στενά τεχνοκρατικό και εξειδικευτικό  της χαρακτήρα. 

10)Αναδιάρθρωση του σχολικού προγράμματος: απαραίτητη προβάλλει η ευελιξία του αναλυτικού προγράμματος, η υπέρβαση του κατακερματισμού της γνώσης σε πρακτική και θεωρητική, αλλά κυρίως η σύνδεση του σχολείου με τις απαιτήσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος.  

11)Επίτευξη ορθού επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων.

12)Αξιολόγηση του εκπαιδευτικό συστήματος: επιβάλλεται από τις νέες συνθήκες η συνεχής αποτίμηση του εκπαιδευτικού συστήματος σ’  όλες του τις παραμέτρους (στους στόχους, στα προγράμματα, στα υλικά μέσα, στους θεσμούς, στις μεθόδους, στην εξέλιξη του εκπαιδευτικού προσωπικού. )

13)Δια βίου παιδεία, «Γηράσκω αεί πολλά διδασκόμενος», έλεγε ο Σόλωνας, αποδίδοντας πολύ εύστοχα, ιδιαίτερα για την εποχή μας, την ανάγκη να μορφώνεται ο άνθρωπος σ’  όλη τη διάρκεια της ζωής του.  

14)Επαναπροσδιορισμός του ρόλου του εκπαιδευτικού: απαιτείται η αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού, ο οποίος παράλληλα με τη διδασκαλία του γνωστικού αντικειμένου, επιφορτίζεται και με τη μετάδοση της ανθρωπιστικής και δημοκρατικής παιδείας. Η αλλαγή αυτή προϋποθέτει επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με βάση την αρχή της δια βίου εκπαίδευσης κι αναμόρφωση της πανεπιστημιακής κατάρτισής τους. 

15)Αύξηση των δαπανών για την παιδεία: η χρηματοδότηση της εκπαίδευσης είναι άμεση συνάρτηση της ποιότητάς της. Τα οξυμένα προβλήματα επιβάλλουν τη σταδιακή αύξηση του προϋπολογισμού για την παιδεία, την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και την πρόβλεψη ειδικού κοινωνικού πόρου για τις εκπαιδευτικές ανάγκες.  

16)Ύπαρξη προγραμματισμού για την καταπολέμηση του φαινομένου του «γιγαντισμού» της Ανώτατης Παιδείας, καθώς τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα πρέπει να είναι κέντρα πνευματικής ζωής κι όχι κρατικές υπηρεσίες που απλώς χορηγούν  πτυχία.

17)Σχολείο αντιαυταρχικό: ο εκπαιδευτικός πρέπει να αποποιηθεί κάθε μορφή εξουσίας – άμεση ή έμμεση, φανερή ή λανθάνουσα – πάνω στα παιδιά.

18)Σχολείο κριτικό και δημιουργικό: ανάπτυξη κλίματος ελευθερίας, πρωτοβουλίας, ασφάλειας κι άνεσης στη διακίνηση των ιδεών, εμπιστοσύνης στις δυνατότητες του μαθητή, σεβασμού της προσωπικότητας του, να ευνοεί την κριτική σκέψη. Ανάθεση εργασιών σε ομάδες μαθητών (συνεργατικότητα) αλλά και σε μεμονωμένα άτομα, καθώς με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να ερευνούν, να μελετούν πηγές, να κρίνουν κι ενδεχομένως να απορρίπτουν, να οργανώνουν το υλικό τους. Ανάληψη πρωτοβουλιών, π.χ. για την οργάνωση μιας μαθητικής εορτής, μιας πολιτισμικής εκδρομής κ.τ.λ. (καλλιέργεια υπευθυνότητας).  19)Σχολείο συζητητικό: η συζήτηση που διευρύνει το διάλογο μπορεί να θεωρηθεί μία κατεξοχήν δημοκρατική μέθοδος σχολικής πράξης που έχει ενεργητικό χαρακτήρα, αρκεί βέβαια να στηρίζεται σε ορισμένη στάση του διδάσκοντος και μια ορισμένη τεχνική.

20)Σχολείο συνεργατικό: η οργάνωση της τάξης από τον παιδαγωγό κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αναπτυχθεί στενός σύνδεσμος και να δημιουργηθούν διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών, να καλλιεργηθεί, με άλλα λόγια η συναδελφοσύνη.

Αξιολόγηση μαθητών στα σχολεία

Θετικά:

1)Αξιολογώντας ο εκπαιδευτικός τους μαθητές του, πλησιάζει όλο και πιο πολύ τη νεανική προσωπικότητα.

2)Σταχυολογώντας τις επιδόσεις τους σε θέματα όλων των εξεταστικών διαβαθμίσεων και μεθόδων, σε τακτά κι έκτακτα χρονικά διαστήματα, προσεγγίζει κατά τον καλύτερο τρόπο τις ικανότητες τους, διαπιστώνοντας εξαρχής την πολυμορφία της μαθητικής αίθουσας.

3)Ξεδιπλώνει ο εκπαιδευτικός κάθε νεανικό «τάλαντο», ακολουθώντας όμως διαφορετική πορεία για κάθε περίπτωση, αποφεύγοντας την ισοπεδωτική αντιμετώπιση της μαθητικής αίθουσας κι οδηγεί τους μαθητές του μέσα από διαφορετικούς δρόμους στην ξεδίπλωση των ικανοτήτων τους.

4)Ο νέος, με την αντικειμενική βέβαια αξιολόγηση των ικανοτήτων του, θα γνωρίσει τον εαυτό του. Θα προσπαθήσει να περιορίσει τα λάθη του, να εντείνει τις προσπάθειές του, να θέσει στόχους εφικτούς και πραγματοποιήσιμους από τον ίδιο και να αξιολογήσει τις δυνάμεις του. Γι’  αυτό η αξιολόγηση τον οδηγεί στην αυτογνωσία κι αυτή με τη σειρά της στη σωστή επαγγελματική κυρίως επιλογή του.   

5)Ο μαθητής, που αξιολογείται, μαθαίνει πως μόνο με την προσπάθεια ανέρχεται στην ανώτερη κλίμακα αξιολόγησης, αποβάλλοντας την οκνηρία και ρίχνεται στον αγώνα για το καλύτερο.

6)Επιπλέον, ο μαθητής με τις καλές ή τις κακές αξιολογήσεις των επιδόσεών του κατορθώνει να συνειδητοποιήσει πως η μαθητική πορεία δεν είναι μια μακροχρόνια επιτυχής προσπάθεια. Κάποτε κάπου θα σκοντάψει, κάπου θα αποτύχει και λίγο θα αποθαρρυνθεί. Όμως, με τη νέα, επιτυχή πια επίδοση κι αξιολόγηση, θα ανακτήσει το θάρρος του. Θα ελέγξει τα λάθη της κακής επίδοσής του και με χαλυβδωμένο ηθικό θα ριχτεί σε νέες προσπάθειες. Αυτή η μύηση του μαθητή μέσα από τη διαδικασία της αξιολόγησης στην επιτυχία και την αποτυχία και τον οπλίζει με όλα εκείνα τα εφόδια, ώστε να αντιμετωπίσει αργότερα επιτυχίες της ζωής.  

7)Οι μαθητικές αξιολογήσεις είναι τα καλύτερα προκρίματα για την εδραίωση της αξιοκρατίας και σ’  άλλους κοινωνικούς τομείς.  

8)Η αξιολόγηση των μαθητών βοηθά και την πολιτεία να καθορίζει αναλόγως την εκπαιδευτική πολιτική της. Οι αποτυχίες των μαθητών σε συγκεκριμένους τομείς της εκπαίδευσης θα την αναγκάσει να τους αλλάξει ή να τους προσαρμόσει στις μαθητικές ικανότητες. Αντίθετα, οι επιτυχίες των μαθητών σ’  άλλους τομείς της εκπαίδευσης θα τη βοηθήσει να τους βελτιώσει, να οραματιστεί και νέες κατευθύνσεις που θα αγγίζουν τις νεανικές επιθυμίες και τα νεανικά όνειρα.

9)Η αξιολόγηση βοηθά και την οικογένεια στην προσπάθειά της να γνωρίσει τους γόνους της. Ίσως κάποιοι γονείς να τρέφουν αυταπάτες για τις ικανότητες των παιδιών τους και να θέτουν στόχους υπεράνω των δυνατοτήτων των παιδιών, για να ικανοποιήσουν δικές τους ανεκπλήρωτες επιθυμίες. Γι’  αυτό, λοιπόν, και η αξιολόγηση των νέων στα σχολεία είναι από τους καλύτερους συμβούλους των γονέων, στην προσπάθεια τους να κατευθύνουν τα παιδιά τους στις κλίσεις και τις επιθυμίες τους.

Αρνητικά:

1)Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που ο καθηγητής, όταν θέλει να επιβάλει τις απόψεις του και να ικανοποιήσει την αρχομανία του, επισείει την αξιολόγηση ως «δαμόκλειο σπάθη» πάνω από το κεφάλι του μαθητή.

2)Η αξιολόγηση δρα αρνητικά και ως προς τις σχέσεις των μαθητών, όταν χωρίζει τη μαθητική αίθουσα σε δύο μέρη, το «κακό» και το «κακό».  Τέτοια φυσικά λειτουργία της αξιολόγησης αντιτίθεται στον αξιοκρατικό ρόλο της και καταντά ένα φαύλο μέσο αποτίμησης των ικανοτήτων των μαθητών.

3)Πολλές φορές ακόμη, ιδιαίτερα σήμερα, η αξιολόγηση ευτελίζεται, καθώς πολλοί μαθητές κρίνονται άξιοι για υψηλές επιδόσεις, χωρίς να το αξίζουν. Μέσα σ’  αυτό το κλίμα ο βαθμός παρέχεται αφειδώς σε «καλούς» και «κακούς», αρκεί να χρησιμοποιηθεί ως εφόδιο για αλλότριους σκοπούς προς την εκπαιδευτική διαδικασία. Τέτοιοι σκοποί είναι η είσοδος στα πανεπιστήμια ή σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες, η ικανοποίηση των γονέων και η προώθηση της στείρας σκέψης, της οποίας  όλοι γίνονται εύκολα κοινωνοί της. Τέτοια, όμως, χρήση της αξιολόγησης ευτελίζει όλους τους φορείς της. Πρωτίστως, ευτελίζει τους ίδιους τους μαθητές, γιατί τη χρησιμοποιούν ως επικάλυψη των αδυναμιών τους και γίνονται «παπαγάλοι», χωρίς καν να αγγίζουν την κριτική σκέψη. Από την άλλη ευτελίζει και τους εκπαιδευτικούς, γιατί με τη στάση τους γελοιοποιούνται και υπονομεύουν το ίδιο το έργο τους. Όσον αφορά στους γονείς, δρα μόνο ως σημαία κοινωνικής προβολής κι αυτάρεσκων διαθέσεων.

Προτάσεις για βελτίωση του συστήματος αξιολόγησης:

1)Οι κριτές οφείλουν να αξιολογούν τους μαθητές με βάση την προσπάθεια, το μόχθο, την έρευνα, την επιμονή, την υπομονή κι άλλες αξίες.

2)Αντικειμενική και αξιοκρατική κρίνεται η αξιολόγηση που δε στιγματίζει, κυρίως τους «κακούς» μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να αντιμετωπίζουν ισότιμα όλους τους μαθητές και μάλιστα να «εγκύψουν» περισσότερο στους «κακούς» μαθητές, για να τους παρωθήσουν στις υψηλότερες θέσεις της βαθμολογίας.

3)Η αξιολόγηση γίνεται ακόμη αντικειμενικότερη και πλατύτερη, όταν το μαθητικό έργο αποτιμάται από πολλές οπτικές γωνίες. Η μαθητική πορεία δεν είναι αυτόνομη πορεία ενός ατόμου ούτε προσδιορίζεται από τη δική του μόνο δράση. Κοινωνικοί, οικογενειακοί και ψυχολογικοί παράγοντες επιδρούν στη νεανική ψυχή κι επηρεάζουν τη μαθητική πορεία του νέου. Γι’  αυτό, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες, γιατί μπορεί να εμποδίζουν τους νέους να ξεδιπλώσουν τις ικανότητές τους, για να κατακτήσουν το άξιο και το υψηλό.

4)Επιπλέον, ασκήσεις – εργασίες  στο σπίτι, στο σχολείο, θέματα όλων των εξεταστικών διαβαθμίσεων σε τακτά κι έκτακτα χρονικά διαστήματα, ασκήσεις πολλαπλών κατηγοριών και χρήση όσο το δυνατόν περισσότερων κλιμάκων αξιολόγησης, ώστε να αξιολογούνται οι μαθητές κατά τομείς και με βάση και τις θετικές τους επιδόσεις κι όχι μόνο τις αρνητικές, δίνουν στην αξιολόγηση το απαιτούμενο πλάτος, ώστε να αποτιμήσει αντικειμενικότερα τη νεανική προσπάθεια.

5)Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να ξέρουν και να συνειδητοποιήσουν πως με την αξιολόγηση δεν πρέπει να «κόβουν» και να «ράβουν» τους μαθητές στα μέτρα τους, ώστε να γίνουν πιστά αντίγραφά τους, αλλά να επιβραβεύουν και να αξιολογούν το άξιο από όποιο πρότυπο κι αν εκπορεύεται, που μπορεί να μην ταυτίζεται με τα δικά τους, όμως έχει τη δυναμική και τα άτομο να εκφράσει και το σύνολο να ωφελήσει.

6)Οι προφορικές εξετάσεις θα βοηθούν τον καθηγητή να αξιολογήσει την ευχέρεια λόγου του μαθητή, την αντίληψή του, το θάρρος του και η ανάθεση εργασιών θα ωθήσει τους μαθητές στην έρευνα, θα καλλιεργήσει την κριτική τους ικανότητα και θα τους εθίσει στη συνεργασία, καθώς πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στο μαθητή να αξιολογεί ο ίδιος τον εαυτό του.

Η εκπαιδευτική μετανάστευση των νέων

Κάθε χρόνο, μετά τη διεξαγωγή των Πανελληνίων Εξετάσεων, πολλά είναι αυτά τα παιδιά που απέτυχαν να εισαχθούν σε κάποια σχολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα να ξενιτευτούν, προκειμένου να μπορέσουν να σπουδάσουν. Το φαινόμενο αυτό λαμβάνει όλο και περισσότερες διαστάσεις, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς δεν είναι λίγα τα ελληνόπουλα που έχουν «πλημμυρίσει» τα πανεπιστήμια της Αγγλίας, της Γαλλίας …  τα πανεπιστήμια των Βαλκανίων, ακόμη και της Αμερικής.

Αιτιολόγηση του φαινομένου:

1)Το φαινόμενο της «πτυχιομανίας» που διακατέχει το νεοέλληνα, καθώς το πτυχίο αποτελεί, συν τους άλλοις, μέσο απόκτησης κοινωνικού γοήτρου και κύρους.

2)Είναι αρκετά δυσβάστακτο το βάρος της αποτυχίας που συνοδεύει τα παιδιά που δεν κατάφεραν να εισαχθούν στο πανεπιστήμιο.

3)Είναι  περιορισμένος ο αριθμός των εισακτέων στα ελληνικά πανεπιστήμια, σε σχέση πάντα με τη ζήτηση και των ενδιαφέρον των μαθητών.

4)Ο ανταγωνισμός εξάλλου είναι κρίνεται ιδιαίτερα σκληρός, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά ικανά να σπουδάσουν ,  αδυνατούν να εισαχθούν στα πανεπιστήμια της αρεσκείας τους και στρέφονται σε ανάλογες λύσεις του εξωτερικού.

5)Κυριαρχεί η αίσθηση του εργασιακού αδιεξόδου και η έλλειψη σοβαρών εναλλακτικών λύσεων για όσους δεν πέτυχαν στις εξετάσεις.

Ο εκδημοκρατισμός της κοινωνίας και η σταδιακή κατάργηση των φραγμών και των διακρίσεων στη μόρφωση μετέτρεψαν την εκπαίδευση σε κοινό αγαθό.

Οι σύγχρονες κοινωνικές και επαγγελματικές ανάγκες απαιτούν ως αναγκαία προϋπόθεση την κατοχή ενός τουλάχιστον τίτλου σπουδών.

Η αγορά εργασίας καθιστά αναγκαία την εξειδίκευση που προσφέρουν πολλές, κυρίως νεοσύστατες, πανεπιστημιακές σχολές.

Η αντίληψη που θέλει τον κάτοχο ενός πανεπιστημιακού τίτλου να βρίσκει πιο εύκολα μια θέση εργασίας, έστω και αν αυτό γίνεται καθυστερημένα, γεγονός που επιβεβαιώνεται και στατιστικά στη χώρα μας.

Η επαγγελματική σταθερότητα και η μονιμότητα που- κατά την επικρατούσα αντίληψη- εξασφαλίζουν όσα επαγγέλματα στηρίζονται σε πανεπιστημιακού επιπέδου σπουδές, ιδιαίτερα για όσους αναζητούν μια θέση στο δημόσιο τομέα.

Οι αυξημένες στην εποχή μας προσωπικές φιλοδοξίες για ευρύτερη μόρφωση και επαγγελματική ανέλιξη μέσω των ανώτατων σπουδών.

Η διαιώνιση της κοινωνικά ρατσιστικής νοοτροπίας που θεωρεί όσους ασχολούνται με χειρωνακτικά ή τεχνικά επαγγέλματα πολίτες δεύτερης κατηγορίας, ενώ αντίθετα αντιμετωπίζει ως κοινωνικά αναβαθμισμένους και καταξιωμένους τους πτυχιούχους πανεπιστημιακών σπουδών.

Οι οικογενειακές προσδοκίες και οι καταπιεσμένες επιθυμίες των γονιών που ωθούν τα παιδιά τους στην κατεύθυνση των σπουδών, έστω και αν δεν έχουν ανάλογες ικανότητες.

Η καλλιέργεια της αντίληψης για πανεπιστημιακές σπουδές από το ευρύτερο περιβάλλον και κυρίως από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, που προβάλλουν ως μείζον θέμα της επικαιρότητας τις εισαγωγικές εξετάσεις.

Αρνητικές συνέπειες του φαινομένου:

Αυτό που καθημερινά βιώνει η ελληνική κοινωνία, και ιδιαίτερα οι νέοι, είναι οι συνέπειες του φαινομένου, που σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν ευκαταφρόνητες.

1)Ο σπουδαστής του εξωτερικού αρκετά συχνά αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, λόγω των αυξημένων οικονομικών απαιτήσεων των σπουδών στο εξωτερικό.

2)Η απομάκρυνση από οικεία πρόσωπα και η διακοπή κάποιων σχέσεων, ενδεχομένως δημιουργήσει κάποια προβλήματα προσαρμογής στο νέο περιβάλλον, γεγονός που θα επιδεινωθεί από το πρόβλημα της επικοινωνίας – γλώσσας, κλιματολογικές συνθήκες, συνθήκες ζωής, διαφορετικά ήθη – συνήθειες, πιθανή πολιτιστική του αλλοτρίωση, καθώς επιστρέφοντας οι σπουδαστές γίνονται φορείς αρνητικών ξενικών μοντέλων ζωής και σκέψης.

3)Εξαγωγή συναλλάγματος, που θεωρείται ιδιαίτερο πλήγμα για την οικονομία της χώρας μας.

4)Απώλεια ενεργούς εργατικού δυναμικού, καθώς πολλοί από τους Έλληνες σπουδαστές του εξωτερικού «απορροφώνται» από τις χώρες που τους φιλοξενούν και προσφέρουν εκεί τις πολύτιμες υπηρεσίες τους.

5)Παρατηρείται υπερπληθώρα πτυχίων, καθώς πλέον ο αριθμός των πτυχίων δεν ανταποκρίνεται δυστυχώς στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας.

6)Πολλές φορές τα πτυχία του εξωτερικού δεν αναγνωρίζονται από το ελληνικό κράτος.

 7)Η φυγή πολλών Ελλήνων σπουδαστών στο εξωτερικό συνεπάγεται και ταυτόχρονη εγκατάλειψη του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα της οικονομίας.

Θετικές συνέπειες:

1)Δυνατότητα εκπλήρωσης του ονείρου και των φιλοδοξιών του σπουδαστή, καθώς κι ενδεχόμενη δυνατότητα ανάδειξής του.

2)Απόκτηση νέων εμπειριών και βιωμάτων.

3)Αποφυγή του ψυχικού κόστους της αποτυχίας κι ανάπτυξη διεθνιστικής συνείδησης.

4)Ανάδειξη αξιόλογων επιστημόνων, καθώς υπάρχει καλύτερη οργάνωση κι εκπαίδευση στα περισσότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού.

5)Πολλά είναι τα ελληνόπουλα που παραμένουν στο εξωτερικό μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους, διαφημίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη χώρα μας με την προσφορά τους και την επιστημονική τους κατάρτιση.

6)Παράλληλα, όσοι επιστρέφουν, φέρνουν μαζί τους, ως απαραίτητα εφόδια, τις πλούσιες εμπειρίες τους, νέες τεχνικές και μεθόδους, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο στην αναβάθμιση και την προαγωγή του επιπέδου των πανεπιστημιακών σπουδών και της έρευνας .

7)Κοπάζει και η ανεργία της χώρας μας, έστω και προσωρινά.

8)Προώθηση φιλίας και πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ των λαών και δημιουργία εστιών ελληνισμού στο εξωτερικό.

Τρόποι αντιμετώπισης:

1)Εποικοδομητικός και σωστός επαγγελματικός προσανατολισμός, απ’  όλους τους φορείς αγωγής και κυρίως από το σχολείο και στροφή πολλών νέων σ’  άλλους, μη επιστημονικούς κλάδους.

2)Αναβάθμιση των ελληνικών ΑΕΙ και κυρίως των ΤΕΙ, ώστε να είναι πιο ελκυστικά για πολλούς νέους.

3)Δημιουργία κατάλληλων συνθηκών υποδομής, ώστε να εισάγονται ελεύθερα στα πανεπιστημιακά ιδρύματα.

4)Κατάρριψη του μύθου του πτυχίου, κυρίως μέσα από τους φορείς αγωγής.

Η Εθνική παιδεία

Η εθνική παιδεία καλλιεργεί την αγάπη για την πατρίδα, την πίστη στα ιδανικά και τις αξίες της αλλά και το σεβασμό στις άλλες πατρίδες, στα ιδανικά και στις αξίες τους.

Η δημιουργική αξιοποίηση της πνευματικής κληρονομιάς -λαϊκής και λόγιας- αναδεικνύει την εθνική - πολιτιστική ιδιαιτερότητα και τη συνεισφορά της στον οικουμενικό πολιτισμό.

Η εθνική παιδεία προβάλλει τις εθνικές αξίες με κίνητρο τη διατήρηση των παραδόσεων κάθε λαού.

Συμβάλλει στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθητηρίου, γιατί διαφυλάσσει και μεταδίδει στις νεότερες γενιές το γλωσσικό πλούτο, στον οποίο απεικονίζεται η κουλτούρα ενός λαού.

Η εθνική παιδεία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διδασκαλία του μαθήματος της

ιστορίας, γεγονός που τονώνει το εθνικό φρόνημα.

Ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης

α. Τρόποι και μέσα υλοποίησής της

Θεωρείται λειτουργικότερη και αποδοτικότερη αν διδαχθεί ως σύνθετη έννοια μέσω διαφόρων γνωστικών αντικειμένων.

Πραγματοποιείται με την παροχή γνώσεων σχετικών με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη-μέλη της και τις κοινές καταβολές τους, μέσα από τη διδασκαλία μαθημάτων, όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, οι Γλώσσες, οι Κοινωνικές Επιστήμες, η Λογοτεχνία.

Ειδικότερα, η διδασκαλία της Ιστορίας επιβάλλεται να περιλαμβάνει πληροφορίες για την εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε στη διαδρομή των αιώνων από την ελληνική κλασική

αρχαιότητα, τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, την Αναγέννηση, το Διαφωτισμό μέχρι και τη σύγχρονη πολιτισμική πραγματικότητα.

Η αισθητική αγωγή είναι αναγκαίο να αποβλέπει στην επαφή και τη γνωριμία με το έργο, τα πνευματικά και καλλιτεχνικά ρεύματα- παλαιότερα και σύγχρονα- που σημάδεψαν την πορεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Η προβολή της ευρωπαϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς μπορεί να επεκτείνεται και να συμπληρώνεται με επισκέψεις σε μουσεία, μνημεία και χώρους τέχνης.

Οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε ευρύτερες δραστηριότητες, σε συνεργασία με πολιτιστικά ιδρύματα, με ευρωπαϊκά σχολεία ή μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Η εκπαίδευση οφείλει να εξοικειώνει τους μαθητές με τους θεσμούς, τα όργανα και τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε οι αυριανοί ευρωπαίοι πολίτες να έχουν κοινό μέτρο επιλογών και δράσης.

H ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής διάστασης στη διδακτική πράξη δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος των αρχικών σκοπών που θέτει το εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε να βρίσκεται σε αντίθεση με τις πολιτιστικές, ηθικές, θρησκευτικές και κοινωνικές αξίες κάθε λαού.

Οφέλη που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση

Οι μαθητές διευρύνουν τους ορίζοντές τους, καθώς ξεφεύγουν από το στενό πλαίσιο της κοινότητάς τους και ενημερώνονται για τις διεθνείς εξελίξεις της σύγχρονης πραγματικότητας.

Αποκτούν έγκυρη πληροφόρηση για τις κοινωνικές, πολιτικές και διοικητικές δομές των ευρωπαϊκών χωρών και καθίστανται κοινωνοί των τρεχουσών εξελίξεων, η κατανόηση των οποίων τους βοηθά να ερμηνεύσουν και τις εξελίξεις στη χώρα τους, λόγω της αλληλεξάρτησης των λαών.

Η κατανόηση της σύγχρονης ευρωπαϊκής πραγματικότητας επιτρέπει την πολιτιστική σύμμειξη, την ανταλλαγή διαφορετικών πολιτιστικών στοιχείων.

Οι νέοι διαμορφώνουν δημοκρατική και ανθρωποκεντρική συνείδηση, απομακρύνονται από τον εθνικισμό, την εμμονή σε ιδέες περί ανωτερότητας των πολιτισμών και καλλιεργούν μέσα τους το σεβασμό, συμφιλιώνονται με το διαφορετικό, μαθαίνουν να γίνονται ανεκτικοί, δεκτικοί στο καινούργιο

που ανακαλύπτουν λόγω της πολυπολιτισμικότητας.

ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗ – ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ

ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗ μια σύνθετη και διαρκής εκπαιδευτική διαδικασία (θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 2010 στο μάθημα Νεοελληνική Γλώσσα)
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Σε άρθρο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας ν’ αναφερθείτε στη σημασία της αυτομόρφωσης και να προτείνετε τρόπους πραγμάτωσής της σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου (500-600 λέξεις) Μονάδες 40

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΟΔΗΓΙΕΣ: σύμφωνα με την εκφώνηση, η παραγωγή κειμένου πρέπει να έχει τη μορφή άρθρου, που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα. Το συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο απαιτεί τίτλο και έμφαση στην τεκμηρίωση των ιδεών. Επίσης, η δημοσίευσή του στην εφημερίδα του σχολείου επιτρέπει τη χρήση α’ προσώπου και οικείου ύφους, με δεδομένο ότι ο αρθρογράφος-μαθητής απευθύνεται κυρίως σε συμμαθητές του:

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΤΙΤΛΩΝ:
Η αναγκαιότητας της αυτομόρφωσης στην εποχή μας
«Η ΓΝΩΣΗ ΤΩΡΑ ΞΕΚΙΝΑ»,
«Τα σχολικά θρανία και τα «θρανία της ζωής»,
«Δια βίου… μαθητής»

Γενικά για την έννοια της αυτομόρφωσης και της δια βίου εκπαίδευσης: «γηράσκω αεί διδασκόμενος»:
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΛΟΓΟΥ: Η αυτομόρφωση αποτελεί αναγκαιότητα της εποχής. Όχι γιατί οι υπάρχοντες θεσμοί δεν καλύπτουν τις πνευματικές ανάγκες της εποχής, αλλά γιατί ο άνθρωπος έχει μπροστά του μια σειρά από δυνατότητες και ευκαιρίες που μπορεί και πρέπει να αξιοποιήσει για να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του. Σήμερα ειδικά, που είναι ραγδαίες οι κοινωνικές, επιστημονικές και εργασιακές αλλαγές, πρέπει οπωσδήποτε να βρει τρόπους για να αξιοποιήσει τις εν λόγω ευκαιρίες. Οι τρόποι απόκτησης της αυτομόρφωσης είναι πολλοί, αλλά απαιτούν προτίστως την ενεργητική στάση του ατόμου.
2ο ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΛΟΓΟΥ: Γνωστό το πρόβλημα της ανεργίας που μαστίζει τους νέους –φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας που αναμένεται να οξυνθεί με δεδομένες τις συνθήκες οικονομικής κρίσης που επικρατούν – ακόμη κι όταν διαθέτουν επιστημονική και επαγγελματική ειδίκευση. Η δια βίου μόρφωση αναδύεται ως «μονόδρομος» διαφυγής από τα αδιέξοδα που ορθώνονται στην εναγώνια αναζήτηση εργασιακής αποκατάστασης των νέων, ανανεώνοντας συνεχώς εφόδια και δυνατότητες, ώστε όχι μόνο να ολοκληρώνονται ως ψυχοπνευματική οντότητα αλλά και να ελίσσονται αποτελεσματικά σε ένα νεφελώδες επαγγελματικό τοπίο.
3ο ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΛΟΓΟΥ: Πρόσφατες μελέτες που αφορούν τις συνθήκες εργασίας στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποκαλύπτουν ότι οι εργαζόμενοι θα χρειαστεί τα επόμενα χρόνια να αλλάξουν αρκετές φορές αντικείμενο εργασίας. Η διαπίστωση αυτή ανοίγει εκ νέου το θέμα της επιμόρφωσης, της δια βίου εκπαίδευσης. Άλλωστε σε αυτό συμβάλλει και η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας που μας προϊδεάζει και για όσα θα συμβούν στο μέλλον.

Πρώτο ζητούμενο: Για τη σημασία της αυτομόρφωσης: η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με πλήθος αλλαγών στον κοινωνικό και οικονομικο τομέα στο παγκόσμιο πλαίσιο, καθιστούν την αυτο- εκπαίδευση ιδιαίτερη σημαντική εξίσου σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο
     Η αυτομόρφωση, λοιπόν, αν και ως διαδικασία παιδείας εντοπίζεται στο απώτατο παρελθόν, αποκτά σήμερα έναν επιτακτικό χαρακτήρα. Δεν αποκλείεται το κίνητρο της πολυμάθειας και η συνέχιση του γοητευτικού ταξιδιού στα μονοπάτια της γνώσης, πέρα από τα σχολικά θρανία. Σήμερα όμως η συνεχιζόμενη κατάρτιση τείνει να γίνει όρος της επαγγελματικής και κοινωνικής επιβίωσης του ατόμου. Μόνο μέσα από την επιμόρφωση ή τη συνεχή κατάρτιση θα μπορέσει να ανταποκριθεί ο σύγχρονος εργαζόμενος στις μεταβολές που συντελούνται στον εργασιακό τομέα.
     Εξάλλου είναι πρόδηλη η πρόοδος στην επιστήμη, επομένως και στις τεχνικές εφαρμογές. Δεν υπάρχει κανείς που φιλοδοξεί να ανταποκρίνεται στον επιστημονικό του τομέα που θα αρνηθεί την υποχρέωση της διαρκούς επιμόρφωσης, της παρακολούθησης των εξελίξεων. Είναι η συνεχιζόμενη εκπαίδευση του επιστήμονα που τον κάνει ικανό να ανταποκρίνεται στα επιστημονικά του καθήκοντα, να αισθάνεται ασφαλής και δημιουργικός αλλά και να εξασφαλίζει την επαγγελματική του προοπτική.
     Για όλους –ανεξάρτητα από το επίπεδο κατάρτισης ή την επαγγελματική δραστηριότητα- η «αυτομόρφωση» γίνεται εργαλείο εξέλιξης και ανανέωσης. Προστατεύει από την εξειδίκευση και την τυποποίηση και τροφοδοτεί τη δημιουργικότητα. Έτσι δεν συμπληρώνονται ή ανανεώνονται απλώς τα επαγγελματικά εφόδια αλλά και το ενδιαφέρον για τη δουλειά, το αίσθημα της πληρότητας.
     Τέλος, πέρα από τη «χρησιμότητα» της διαρκούς μόρφωσης καλό είναι να θυμόμαστε τη γοητεία που έχει η γνώση. Η διαρκής «μαθητεία» είναι η διατήρηση της πνευματικής και ψυχικής νεότητας, η ενεργός συμμετοχή στη ζωή, η κατανόηση της πολυπλοκότητας των κοινωνικών φαινομένων και της ιστορικής συγκυρίας.

Δεύτερο ζητούμενο: τρόποι πραγμάτωσης της αυτομόρφωσης: σεμινάρια, ανοιχτό πανεπιστήμιο, διαδίκτυο, τέχνη, ανάγνωση βιβλίων κ.λπ
     Καθώς το αίτημα της μόρφωσης πραγματώνει στην ουσία το αίτημα της ζωής είναι ποικίλοι οι φορείς που μπορούν να το αναλάβουν. Καταρχάς οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί μηχανισμοί μπορούν και πρέπει – πέρα από την εγκύκλια παιδεία- να ανοίξουν κύκλους και δραστηριότητες επιμόρφωσης. Και αν αυτό συμβαίνει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί να απλωθεί με αναλογίες και στη δευτεροβάθμια. Δείχνει ιδανική η εικόνα ενός λυκείου που τα απογεύματα διοργανώνει κύκλους «μαθημάτων» που απευθύνονται σε γονείς, παλιούς μαθητές, κατοίκους της γειτονιάς.
     Σημαντική είναι η συμβολή των επιστημονικών συλλόγων. Κατ’ αναλογία με τους εκπαιδευτικούς φορείς αναλαμβάνουν την επιμόρφωση των μελών τους. Παράλληλα όμως μπορούν να «ανοίξουν» και να επεκταθούν σε εκλαϊκευτικά σεμινάρια που απευθύνονται στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Αντίστοιχα μπορούν να συμπεριφερθούν και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις αν δημιουργήσουν «σχολεία» επαγγελματικής επιμόρφωσης εξοικειώνουν τους εργαζόμενους με τις νέες τεχνολογίες και τους προστατεύουν από την ανεργία.
     Μία τεράστια δυνατότητα αυτομόρφωσης ανοίγουν οι νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο. Ο παγκόσμιος ιστός είναι ένας απέραντος χώρος για την αναζήτηση και αξιοποίηση της γνώσης. Παράλληλα προσφέρει τη δυνατότητα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και της εξατομίκευσης των διαδικασιών τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη διαδικασία.
    Τέλος σημαντική είναι η προσφορά της τέχνης, των χώρων τέχνης, των πολιτιστικών ιδρυμάτων, των μαζικών μέσων ενημέρωσης. Η μόρφωση που προσφέρουν μπορεί να είναι λιγότερο χρηστική αλλά όχι λιγότερο πολύτιμη. Γιατί μπορεί να μην κατοχυρώνουν επαγγελματικές προοπτικές αλλά πλουτίζουν την ψυχή και το νου και κάνουν γοητευτικό και δημιουργικό τον ελεύθερο χρόνο.
     Τώρα, λοιπόν, που ετοιμαζόμαστε να εγκαταλείψουμε τις σχολικές αίθουσες και να βγούμε έξω από τα τείχη του σχολείου μας καλό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι στην ουσία δεν αποχαιρετάμε τα θρανία. Απλώς κλείνει ο κύκλος της σχολικής ζωής και ανοίγει ο απέραντος και ατέλειωτος χώρος της κοινωνικής μας πια μαθητείας.

ΚΙ ΑΛΛΟ ΧΡΗΣΙΜΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗΣ (με μορφή θεματικών προτάσεων): Η σημασία της αυτομόρφωσης αναδεικνύεται μέσα από την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής:

·                     Αξία αυτομόρφωσης ως διαρκούς πνευματικής εγρήγορσης του ατόμου καθώς μπορεί να συντελεί στην όξυνση κριτικής ικανότητας, στη διαμόρφωση στάσης υπευθυνότητας και, τελικά, μπορεί να οδηγεί στη συγκρότηση μιας πολύπλευρης προσωπικότητας με ελευθερία επιλογών και αυτενέργεια.

·                     Σημασία αυτομόρφωσης στη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση σε καιρούς μάλιστα, που όλες οι έρευνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δείχνουν ότι οι νέοι εργαζόμενοι θα κληθούν ν’ αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα –και όχι απλώς εργασιακό περιβάλλον- στην πορεία της παραγωγικής ζωής τους.

·                     Αξία αυτό-εκπαίδευσης στον επιστημονικό τομέα: ειδικότερα για λειτουργούς της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών (δάσκαλους, καθηγητές, διανοούμενους, πνευματικούς ανθρώπους), η αδιάλειπτη ενημέρωση και παρακολούθηση των εξελίξεων καθώς και η ανανέωση γνωστικών εφοδίων της ειδικότητάς τους, είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη, αν θέλουν να βρίσκονται στην «πρώτη γραμμή» του επιστημονικού τομέα που υπηρετούν.

·                     Σημασία αυτομόρφωσης σε κοινωνικό- συλλογικό επίπεδο: η σύνθετη αυτή διαδικασία της αυτό εκπαίδευσης παρότι πραγματώνεται σε ατομικό επίπεδο, επηρεάζει συνολικά την κοινωνία καθότι μπορεί να συμβάλει στην επικοινωνία και τη γόνιμη συνεργασία των μελών της, να ενισχύει τους μεταξύ τους δεσμούς, να ανοίγει διαύλους σε παγκόσμιο επίπεδο για διαπολιτισμικές επαφές, γόνιμη ανταλλαγή ιδεών κ.λπ

ΚΙ ΑΛΛΟ ΧΡΗΣΙΜΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ THN ΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗΣ (με μορφή θεματικών προτάσεων):

·                     Ορθολογική χρήση νέων τεχνολογιών και αποτελεσματική αξιοποίηση πηγών του διαδικτύου: ανάγκη συνεχούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και αναβάθμισης των αναλυτικών προγραμμάτων και της υλικοτεχνικής υποδομής

·                     Αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση των «παραδοσιακών» ΜΜΕ: άρθρα από ημερήσιο και περιοδικό τύπο, παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο

·                     Ενίσχυση ρόλου του υπάρχοντος Ανοιχτού Πανεπιστημίου: και εν γένει θεσμοθέτηση από την πολιτεία «δια βίου εκπαίδευσης» με προγράμματα μαθητείας ΟΑΕΔ, κέντρα εκμάθησης γλωσσών, σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, σχολεία διαπολιτισμικής εκπαίδευσης κ.λπ.

·                     Με προσωπικές πρωτοβουλίες επισκέψεις σε χώρους τέχνης και παρακολούθηση πολιτιστικών εκδηλώσεων: επισκέψεις σε μουσεία, θέατρα, εκθέσεις, συναυλίες, παρουσιάσεις βιβλίων, συμμετοχή σε πολιτιστικούς συλλόγους, σε ημερίδες και συνέδρια, «αποδράσεις» στη φύση, ταξίδια, περιηγήσεις για την ανανέωση των εμπειριών και τη γνωριμία με ξένες κουλούρες

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ

Στην Ελλάδα, με βάση το Ν. 2916/2001, η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση χωρίζεται σε Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση, η οποία παρέχεται στα Πανεπιστήμια, και σε Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση, η οποία παρέχεται στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Τ.Ε.Ι). Επιπλέον, από το ακαδημαϊκό έτος 1997/98 θεσμοθετήθηκε το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.). Με διάταξη του Συντάγματος, η επαγγελματική και η ειδική εκπαίδευση παρέχονται επίσης και στις σχολές της Ανώτερης Βαθμίδας Εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα, η δομή της Ελληνικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης έχει ως εξής:

􀂄 Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση:

Η Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση έχει ως αποστολή την υψηλή θεωρητική και σφαιρική κατάρτιση του μελλοντικού επιστημονικού δυναμικού της χώρας. Στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση ανήκουν τα Πανεπιστήμια, τα Πολυτεχνεία, η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Στην Ελλάδα λειτουργούν 20 Πανεπιστήμια, σε διάφορες πόλεις της χώρας, τα οποία αποτελούνται από Σχολές, οι οποίες με τη σειρά τους διαιρούνται σε Τμήματα και αυτά σε αντίστοιχους Τομείς.

􀂄 Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση:

Η Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση έχει ως ρόλο να συμβάλει στην αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας και στην πρόοδο της επιστήμης και της εφαρμοσμένης έρευνας. Η εκπαίδευση είναι προσανατολισμένη στην αφομοίωση και μεταφορά των δεδομένων της επιστήμης στην παραγωγή. Οι σπουδές στα Τ.Ε.Ι. σε σύγκριση με αυτές στα Πανεπιστήμια έχουν περισσότερο εφαρμοσμένο χαρακτήρα. Στην Ελλάδα υπάρχουν 14 Τ.Ε.Ι., τα οποία αποτελούνται από δύο (2) τουλάχιστον Σχολές, που περιλαμβάνουν δύο ή περισσότερα Τμήματα. Τα Τ.Ε.Ι. λειτουργούν σε διάφορες πόλεις της χώρας, ενώ μερικά έχουν και

ανεξάρτητα παραρτήματα, δηλαδή ανεξάρτητα Τμήματα σε άλλη πόλη. Στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση υπάγεται και η Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΑΣΠΑΙΤΕ), η οποία αντικατέστησε πρόσφατα (Ν. 3027/2002) τη Σχολή Εκπαιδευτικών Λειτουργών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΣΕΛΕΤΕ). Στην ΑΣΠΑΙΤΕ ανήκει το Γενικό Τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων (ΓΤΠΜ), το οποίο πήρε τη θέση της Παιδαγωγικής Τεχνικής Σχολής (ΠΑΤΕΣ) και καλύπτει μεγάλο μέρος της παιδαγωγικής επιμόρφωσης των υποψηφίων εκπαιδευτικών Τ.Ε.Ε.

􀂄 To Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο:

Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π) αποτελεί τη βάση της ανοικτής και εξ αποστάσεως παρεχόμενης εκπαίδευσης. Ο βασικός στόχος του Ε.Α.Π. είναι να προσφέρει περισσότερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες σ' ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων και ηλικιακών ομάδων με βάση την αντίληψη ότι η μόρφωση είναι δικαίωμα όλων σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το Ε.Α.Π. λειτουργεί από το 1998 και εδρεύει στην Πάτρα.

􀂄 Ανώτερη Εκπαίδευση:

Στην Ανώτερη Βαθμίδα Εκπαίδευσης υπάγονται διάφορες σχολές που παρέχουν επαγγελματική ειδίκευση σε συγκεκριμένους τομείς που αφορούν στη θρησκεία, στην τέχνη, στον τουρισμό, στο ναυτικό, στο στρατό και στη δημόσια τάξη. Πιο συγκεκριμένα, στις σχολές αυτές περιλαμβάνονται οι Ανώτερες Εκκλησιαστικές Σχολές, οι Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού, οι Ανώτερες Σχολές Χορού και Δραματικής Τέχνης, οι Ανώτερες

Σχολές Τουριστικής Εκπαίδευσης, οι Ανώτερες Σχολές Υπαξιωματικών του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και η Ανώτερη Σχολή Αστυφυλάκων.

Σχετικά  Κείμενα:

ΚΕΙΜΕΝΟ: «Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ»
Η καλλιέργεια κοινής ευρωπαϊκής συνείδησης μεταξύ των λαών της Γηραιάς Ηπείρου είναι η
σημαντικότερη προϋπόθεση για την ενσάρκωση του οράματος της Ενωμένης Ευρώπης. Χρήσιμες και
εποικοδομητικές μπορεί να είναι οι διάφορες πολιτικές, διπλωματικές και οικονομικές συμφωνίες
ανάμεσα στα κράτη - μέλη αλλά από μόνες τους δεν είναι ικανές να φέρουν ουσιαστικά πιο κοντά τους
ευρωπαϊκούς λαούς.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να εκφυλισθεί ταυτιζόμενη κυρίως με οικονομικές δοσοληψίες
και κυρίως στην πατρίδα μας με τις περίφημες κοινοτικές επιδοτήσεις ή ποσοστώσεις.
Το όραμα μιας πολυπολιτισμικής και πολυεθνικής Ευρώπης θα περιοριστεί στην επιδίωξη ενός
κοινού οικονομικού μοντέλου αν τα ευρωπαϊκά κράτη αδιαφορήσουν και εναποθέσουν τις ελπίδες τους
για την εκπλήρωσή του στην γραφειοκρατία των Βρυξελλών που ολοένα και μεγαλώνει.
Γίνεται φανερό λοιπόν ότι χρειάζεται μια ενιαία ευρωπαϊκή παιδεία που θα στηρίξει την
οικοδόμηση του ευρωπαϊκού πνεύματος.
Κατά καιρούς επισημαίνεται η ανάγκη αυτή από παράγοντες που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για
την ευρωπαϊκή ενοποίηση και αναπτύσσονται πρωτοβουλίες χωρίς πάντοτε να υπάρχουν τα
προσδοκώμενα αποτελέσματα. Κάποια εκπαιδευτικά προγράμματα όπως το LΙΝGUA που προβλέπει
την διδασκαλία των ευρωπαϊκών γλωσσών σ' όλα τα κράτη- μέλη με στόχο την προσέγγιση των λαών,
αποτελούν αποσπασματικά μέτρα αφού απουσιάζει μια επεξεργασμένη κοινή, ευρωπαϊκή, εκπαιδευτική
πολιτική.
Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται και η πρωτοβουλία που ανέλαβε τελευταία μια ομάδα νέων
ευρωβουλευτών και αφορά τη διάδοση των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών στους ευρωπαϊκούς
λαούς με το σκεπτικό ότι αποτελούν κοινή πολιτιστική κληρονομιά τους και ότι η διδασκαλία της
γλώσσας, της φιλολογίας και της φιλοσοφίας των Αρχαίων Ελλήνων και των Λατίνων θα βοηθήσει να
ξεπεραστεί η σημερινή κρίση των αξιών.
Προτείνεται δε στα κράτη - μέλη να προχωρήσουν στη λήψη μέτρων ώστε να καθιερωθεί η συστηματική
διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών και των Λατινικών σ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Οπωσδήποτε η πρόταση αυτή προσφέρει πολύτιμη αρωγή στην προώθηση μιας ευρωπαϊκής παιδείας.
Πόσο όμως είναι εφικτή μια τέτοια προοπτική και ποια θα είναι η μορφή αυτής της παιδείας;
Μήπως θα εγκαταλειφθεί η εθνική παιδεία με άμεσες επιπτώσεις στην εθνική ταυτότητα του
κάθε λαού; Με ποιο τρόπο θα ξεπεραστούν οι πολιτισμικές διαφορές των ευρωπαϊκών λαών και θα βρεθούν τα σημεία σύγκλισης; Ποιον τύπο πολίτη θέλουμε; τον
"εθνικό" ή τον "ευρωπαϊκό";
Όλα αυτά τα ερωτήματα και μια σειρά άλλων είναι ιδιαίτερα σοβαρά, χρειάζονται ανάλυση και
πλήρη κατανόηση. Ένας διαρκής διάλογος όλων των Ευρωπαίων θα εντόπιζε τα κοινά σημεία αναφοράς
και θα οδηγούσε σε κάποιες αποφάσεις. Αυτό προϋποθέτει βαθιά ιστορική γνώση και ισχυρή πολιτική
βούληση για να γίνουν τελικά πράξη οι επιθυμίες και οι οραματισμοί.
Ένα πρώτο επίπεδο σύγκλισης θα ήταν η συμφωνία για την προστασία βασικών ατομικών δικαιωμάτων
και για την ευλαβική τήρηση των αρχών της δημοκρατίας, της πλήρους Ισονομίας και ισοπολιτείας μέσα
στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρητικά έχει δρομολογηθεί μια τέτοια προσπάθεια με τη Λευκή Βίβλο και
άλλα θεσμικά μέτρα που προβλέπουν την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών με την κοινοτική.
Υπάρχουν όμως πολλά εμπόδια στην εφαρμογή των κανόνων που ξεκινούν από τα συμφέροντα
των ισχυρών κρατών και καταλήγουν στη διαφορετική νοοτροπία και συμπεριφορά των λαών. Αν όμως
είναι δύσκολο για τους Ευρωπαίους να παραιτηθούν από τα συμφέροντά τους για την πραγμάτωση μιας
ουτοπικής, άριστης κοινωνίας, η συνειδητοποίηση ότι πρέπει ν' αποκατασταθεί στη σημερινή
καταναλωτική κοινωνία η ισορροπία ανάμεσα στις υλικές και πνευματικές αξίες, είναι περισσότερο
εύκολη.
Το κρίσιμο ζήτημα που χρειάζεται να διευκρινισθεί και να ξεκαθαρισθεί είναι ο προσανατολισμός της
εκπαίδευσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο". Επιθυμούμε μια εκπαίδευση που θα δίνει περισσότερη
τεχνολογική κατάρτιση στους νέους ή περισσότερη ανθρωπιστική γνώση;
Ποιο πρότυπο ανθρώπου θέλουμε να δημιουργήσουμε; Έναν άριστα εξειδικευμένο επιστήμονα ή
έναν άνθρωπο με ενδιαφέροντα στη ζωή του και κριτική σκέψη; Έναν άνθρωπο ειδικά ή γενικά
μορφωμένους; Ο διάλογος μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών που θα διεξαχθεί πάνω σε τέτοια δεδομένα θα
έχει πρακτική αξία με την προϋπόθεση ότι θα καταλήξει σε κάποια αποτελέσματα τα οποία θα
εφαρμοσθούν στην εκπαίδευση των κρατών - μελών.
Έτσι θα χρειασθούν νέα βιβλία που το περιεχόμενό τους θα είναι προσανατολισμένο στην
ευρωπαϊκή ιδέα και θα τονίζει περισσότερο τα κοινά σημεία που ενώνουν τους Ευρωπαίους παρά τις
διαφορές που τους χωρίζουν. Κυρίως, όμως, θ' απαιτηθεί το ενεργό ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών για
να διδάξουν και να μεταδώσουν το ευρωπαϊκό πνεύμα με παράλληλη κατάρτιση.
Η άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκπαιδευτικών είναι σαφής: "Για την οικοδόμηση της νέας
Ευρώπης απαιτείται η κατάρτιση ενός νέου τύπου δασκάλου, με άρτια επιστημονική και παιδαγωγική
συγκρότηση, με νοοτροπία ευρωπαϊκή, με πίστη στις θεμελιώδεις πνευματικές αξίες του ευρωπαϊκού
πολιτισμού και με συνείδηση της αποστολής της Ενωμένης Ευρώπης στο σύγχρονο κόσμο και στο
μέλλον της ανθρωπότητας".
Όλα αυτά σε συνδυασμό με τα προγράμματα ανταλλαγής εκπαιδευτικών και μαθητών που ήδη
υπάρχουν σε περιορισμένη έκταση και γενικότερα την αλληλογνωριμία μεταξύ των παραγόντων της
παιδείας, θα οδηγήσουν μακροπρόθεσμα στην παγίωση τουλάχιστον της ειρήνης στην Ευρώπη. Γιατί
ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης υπάρχουν κοινές παραδόσεις, κοινά ήθη και έθιμα, γλωσσική
συγγένεια.
Ο δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίζεται σε διαχρονικές ελληνικές και σε μικρότερο βαθμό,
ρωμαϊκές αξίες. Μια κοινή ευρωπαϊκή παιδεία - χωρίς την εξάλειψη των εθνικών ιδιαιτεροτήτων - θα
βοηθήσει στο να γίνει πραγματικότητα μια πολυπολιτισμική Ευρώπη με κοινούς στόχους για το μέλλον
και με σεβασμό στον άνθρωπο που έχει διαφορετική προσωπικότητα και εθνικότητα.

Γεώργιος Μπαμπινιώτης

Νέες τεχνολογίες και ποιοτική Παιδεία

 Οι νέες τεχνολογίες, ιδίως η πληροφορική με το τεράστιο πλήθος των σύγχρονων εφαρμογών, έχει σχεδόν ταυτισθεί με ό,τι χαρακτηρίζουμε ως ανάπτυξη. Κάθε χώρα που προσβλέπει στην ανάπτυξη (οικονομική, τεχνολογική κ.λπ.) έχει κυριολεκτικά «γαντζωθεί» από τις νέες τεχνολογίες: τις έχει εισαγάγει στην Εκπαίδευση, ενισχύει την έρευνά τους, χρηματοδοτεί τις εφαρμογές τους, προωθεί με κάθε τρόπο ό,τι έχει σχέση μ' αυτές, ιδιαίτερα με την τεχνολογία των Η/Υ. Εκείνο που δεν έχει ίσως βαθύτερα συνειδητοποιηθεί, ιδίως στην Ελλάδα, είναι η σπουδαιότητα των νέων τεχνολογιών για μια ποιοτική παιδεία που αποτελεί και την προϋπόθεση για κάθε μορφής ανάπτυξη μιας χώρας. Ο χώρος αυτός στις πραγματικές διαστάσεις, προεκτάσεις και εφαρμογές του άρχισε να μελετάται πολύ πρόσφατα, και για χώρες όπως η Ελλάδα θα μπορούσε να πει κανείς ότι βρίσκεται ακόμη σε προκαταρκτικό στάδιο. Και όμως η πραγματικότητα είναι μία: χωρίς τις νέες τεχνολογίες, χωρίς την πληροφορική και τις ποικίλες εφαρμογές της στην «κοινωνία των πληροφοριών» όπου ζούμε, στην κοινωνία ιδίως τού 21ου αιώνα, δεν μπορεί να νοηθεί ανάπτυξη τής παιδείας. Ήδη έχουν αρχίσει να εισάγονται σταδιακά, με αργούς ακόμη ρυθμούς και μεγάλη καθυστέρηση, οι νέες τεχνολογίες στην ελληνική Εκπαίδευση. Τα οφέλη που αναμένονται για την Παιδεία μας, εφόσον εφαρμοσθούν σωστά προγράμματα με κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό, είναι κυρίως τα εξής:

 (α) Δυνατότητα αναζήτησης ποικίλων και μεγάλης κλίμακας πληροφοριών μέσα από την πρόσβαση σε διάφορες Τράπεζες Δεδομένων. Το να μπορεί να μπει κανείς σε μεγάλες βιβλιοθήκες, ξένες αλλά και ελληνικές πλέον, και να αντλήσει τις πληροφορίες που χρειάζεται, να μελετήσει άρθρα σε περιοδικά και δυσεύρετα με άλλον τρόπον δημοσιεύματα και το να μπορεί να έχει πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία με θεματική βάση και με λέξεις-κλειδιά είναι μια κατάκτηση που αίρει ανυπέρβλητες δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι σπουδαστές αλλά και οι μελετητές επί εκατοντάδες χρόνια.

 (β) Χρησιμοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με την τεχνολογία των πολυμέσων (συνδυασμός κειμένου - εικόνας - ήχου). Η τεχνολογία αυτή δίνει τη μοναδική δυνατότητα στον μαθητή να προσεγγίσει και να επεξεργασθεί σύνθετες πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς και δυνατότητες. Με αυτή την τεχνολογία τα πολιτισμικά ή εθνικά μαθήματα τού εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας μπορούν να διδαχθούν με νέους ελκυστικούς, ανανεωμένους και ουσιαστικούς τρόπους που και τα αντικείμενα αυτά καθ' εαυτά αναδεικνύουν στη συνείδηση τού μαθητή και επιτρέπουν μια άμεση προσωπική συνεργασία του (διαδραστική λειτουργία) με το πρόγραμμα και όχι μια απλή παθητική προσέγγιση. Έτσι διδάσκοντας την ιστορία μιας περιόδου, μπορείς μαζί με τις πληροφορίες για τα γεγονότα και τα πρόσωπα να παρουσιάζεις χάρτες, πορείες, σχέσεις, παράλληλα γεγονότα τής ιστορίας γειτονικών χωρών ή, σε πολιτιστικό επίπεδο, να δίνεις συγχρόνως πληροφορίες για τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, τις τέχνες, την παράδοση, τη θρησκεία, τη γλώσσα ενός λαού με εικόνα, με ήχο και φυσικά με κείμενο.

 Τέτοια προγράμματα μπορούν να εκπονηθούν στα πολιτισμικά μαθήματα, στα μαθήματα αισθητικής καλλιέργειας και στα μαθήματα γνώσεων. Διάφορες τεχνικές μπορούν να εξασφαλίσουν και αντικειμενικούς τρόπους αξιολόγησης τής γνώσης (αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης) που θα διευκολύνουν την Εκπαίδευση. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι με τέτοια προγράμματα το Σχολείο και γενικότερα η Εκπαίδευση και η παρεχόμενη Παιδεία μπορούν να αποκτήσουν ξανά το ενδιαφέρον που χρειάζεται για να προσελκύσουν την αγάπη και την ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών. Εξίσου σημαντικό είναι ότι τέτοια προγράμματα είναι βέβαιο ότι μπορούν να αποτελέσουν την αφετηρία μιας ριζικής ανανέωσης τού εκπαιδευτικού συστήματος τής Ελλάδος και την επαναλειτουργία του σε νέες βάσεις.

 Θίξαμε μέχρι τώρα μερικές από τις θετικές πλευρές των νέων τεχνολογιών. Θα 'πρεπε όμως να επισημάνουμε και προβλήματα, μεγαλύτερα ή μικρότερα, που γεννώνται. Μερικά από αυτά σε σχέση με την Εκπαίδευση είναι:

 (α) Με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο Σχολείο αλλάζει άρδην και ο ρόλος τού δασκάλου και γενικότερα τού εκπαιδευτικού. Μέχρι σήμερα δάσκαλος και σχολικά βιβλία ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών. Εφεξής ο δάσκαλος θα έχει ως πρόσθετο ρόλο να επιλέξει τα κατάλληλα προγράμματα, να οργανώσει τη χρήση τους μέσα και έξω από την τάξη, να ελέγξει τις αξιολογήσεις των μαθητών του, να εξηγήσει δύσκολα ή δυσνόητα σημεία, να παραπέμψει σε πρόσθετη συμβατική ή ηλεκτρονικά προσπελάσιμη βιβλιογραφία και γενικά θα πρέπει - παράλληλα με κάποια μορφή συμβατικού μαθήματος - να κατευθύνει και την εκμάθηση με προγράμματα. Ερώτημα: Είναι ο Έλληνας εκπαιδευτικός έτοιμος για τον νέο του ρόλο; Απάντηση: Χρειάζεται να συμπληρωθεί ο τρόπος κατάρτισής του στα ΑΕΙ με τη διδακτική μέσω προγραμμάτων και με την καθοδηγητική των μαθητών βάσει των νέων τεχνολογιών. Αυτό δεν έχει ακόμη γίνει στα ελληνικά ΑΕΙ.

 (β) Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών προϋποθέτει την ύπαρξη αξιόλογων και αξιόπιστων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Απαιτούνται ποιοτικά προγράμματα, έγκυρα επιστημονικώς και κατάλληλα παιδαγωγικώς. Κι εδώ είναι το μείζον πρόβλημα. Η πράξη έχει δείξει ότι έχουν παραχθεί μερικά - λίγα σε αριθμό - θαυμαστά προγράμματα, αλλά έχει υπάρξει κι ένα μεγάλο πλήθος πρόχειρων, εμπειρικών, ελάχιστα χρήσιμων έως και αποπροσανατολιστικών προγραμμάτων, που είναι προϊόντα βιασύνης και επιδίωξης εύκολου κέρδους και - το κυριότερο - προϊόντα που έχουν κατασκευαστεί ερήμην των ειδικών.

 (γ) Χρειάζεται ακόμη αρκετή έρευνα και ενασχόληση με το πρόβλημα των μεθόδων αξιοποίησης αυτών των προγραμμάτων ιδίως μέσα στην τάξη.

 Τέτοια και άλλα προβλήματα υπάρχουν ήδη και θα εμφανιστούν ίσως περισσότερα στο μέλλον. Ωστόσο ένα είναι σίγουρο: ότι Παιδεία χωρίς τις νέες τεχνολογίες θα είναι κάτι το αδιανόητο για τα αμέσως επόμενα χρόνια - και στην Ελλάδα. Και ότι νέες ημέρες έρχονται για καλύτερη γνωριμία και κατανόηση των ανθρώπων μέσα από τα επιτεύγματα τού πνευματικού πολιτισμού, εκείνης δηλ. τής πλευράς τής Παιδείας που εξυψώνει τον άνθρωπο, τον διαφοροποιεί ως εθνική πολιτισμική οντότητα και συγχρόνως τον ενώνει με τους άλλους ανθρώπους στο επίπεδο μιας πανανθρώπινης οικουμενικής καλλιέργειας και ουσιαστικής συνάντησης ανθρώπου με άνθρωπο.

Γιώργος Μπαμπινιώτης

Ο πολιτισμικός ρόλος του Πανεπιστημίου

Μετά την εθνική επιτυχία τής ένταξής μας στην ομάδα των ισχυρών της Ενωμένης Ευρώπης αρχίζει για τη χώρα μας ένας έντονος αγώνας σε τρία επίπεδα: στο οικονομικό, να συμβαδίσουμε στα αμέσως επόμενα έτη με τις άλλες ισχυρές χώρες (άνοδος τού βιοτικού επιπέδου)· στο κοινωνικό, να εξασφαλίσουμε υψηλή στάθμη παιδείας, υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής πρόνοιας για όλους· στο διοικητικό, να λειτουργήσει σωστά και αποτελεσματικά το κράτος, η δημόσια διοίκηση και η τοπική αυτοδιοίκηση. Ωστόσο, υπάρχει κι ένα άλλο επίπεδο, καθοριστικό για το μέλλον και τη φυσιογνωμία τής χώρας μας και τη βαθύτερη υπόστασή μας ως έθνους σε μάκρος χρόνου. Είναι το επίπεδο τής πολιτισμικής ταυτότητας, μιας έννοιας που δεν είναι κούφια λόγια ή συνθήματα αλλά ένα βασικό σύστημα αξιών, αντιλήψεων και χαρακτηριστικών γνωρισμάτων διαχρονικά, συνειδησιακά και βιωματικά προσδιορισμένων, τα οποία συνθέτουν και τη φυσιογνωμία κάθε έθνους, την ιδιοπροσωπία κάθε λαού. Αυτή η ταυτότητα, ως σύνολο αναγνωριστικών γνωρισμάτων, διαφοροποιεί τα εθνικά σύνολα όχι αξιολογικά (καλύτεροι και χειρότεροι λαοί!...) αλλά πολιτισμικά (λαοί με διαφορετικές αξίες, διαφορετικούς τρόπους σκέψης και έκφρασης, διαφορετικές εκτιμήσεις και στάσεις ζωής αλλά και γενικότερης σύλληψης τού κόσμου). Σ' αυτό το επίπεδο σε σχέση και με τον ρόλο τού Πανεπιστημίου αναφέρονται οι σκέψεις που ακολουθούν.

 Δεν χρειάζεται να ρίξει κανείς τον λίθο τού αναθέματος ούτε να κινδυνολογεί και να μεμψιμοιρεί συνεχώς πως η μικρή Ελλάδα θα «σβήσει» τάχα ή θα αφομοιωθεί εντελώς ή θα χάσει τη φυσιογνωμία της και πως θα φθάσει να μη ξεχωρίζει σε τίποτε από τους «μεγαλολαούς» τής Ευρώπης σε νοοτροπία, σε παραδόσεις και σε αξίες. Ούτε πρέπει και να εφησυχάζει πως τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει ή ­ το χειρότερο ­ πως κι αν αλλάξει η φυσιογνωμία μας δεν είναι κάτι τραγικό· στο κάτω-κάτω θα αλλάξει επί το ευρωπαϊκότερον! Ούτε εφησυχασμός λοιπόν ούτε κινδυνολογίες. Εγρήγορση. Εγρήγορση πνευματική, εγρήγορση παιδευτική, εγρήγορση πολιτισμική· αυτήν χρειαζόμαστε. Και σ' αυτήν ο ρόλος των πανεπιστημίων τής χώρας μπορεί να είναι καθοριστικός.

 Αυτό σημαίνει ότι το Πανεπιστήμιο πρέπει να εξακολουθεί να μορφώνει, πρώτα και πάνω απ' όλα, επιστήμονες, επιστήμονες ικανούς και ­ είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει η λέξη ­ ανταγωνιστικούς· επιστήμονες καταρτισμένους σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες, τα σύγχρονα διδάγματα, τις νέες τεχνολογίες και τις σύγχρονες ανεπτυγμένες μεθόδους τής επιστήμης, ώστε να μπορούν να σταθούν και να συναγωνιστούν τους αντίστοιχους επιστήμονες των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Ο Έλληνας θα δουλέψει αργά ή γρήγορα στην ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά εργασίας και πρέπει να έχει τα μέσα να σταθεί, να επιβιώσει και ­γιατί όχι; ­να διακριθεί.

 Από την άλλη μεριά, το Πανεπιστήμιο ως ο κατ' εξοχήν χώρος όπου διαμορφώνονται συνειδήσεις, όπου συλλαμβάνονται και διακινούνται ιδέες και, προπάντων, ως ο χώρος όπου σε θεωρητικό επίπεδο προβάλλονται, κρίνονται και θεμελιώνονται αξίες και ιδανικά, πρέπει να είναι πηγή έμπνευσης και καθοδήγησης των νέων επιστημόνων να μελετήσουν, να εμβαθύνουν και να καλλιεργήσουν τα συστατικά τού Ελληνισμού: τις αξίες, τη γλώσσα, την πίστη, τις παραδόσεις, τον πολιτισμό τού ελληνικού λαού όπως μορφώθηκε και εξελίχθηκε μέσα στους αιώνες, προσδίδοντας τη φυσιογνωμία που ξεχωρίζει ­ να το πούμε απλά ­τον Έλληνα από τον Γερμανό, τον Άγγλο, τον Γάλλο ή τον Δανό· ό,τι τον διαφοροποιεί όχι στις τραπεζικές συναλλαγές ή στον χειρισμό των υπολογιστών ή στις αεροπορικές συγκοινωνίες που έχουν παγκοσμιοποιηθεί από καιρό, αλλά στον τρόπο που βλέπει τον άνθρωπο, στις αρχές που πιστεύει, στις μορφές τής καθημερινής ζωής και συμπεριφοράς του, στα ιδανικά και στις αξίες του από το πώς βλέπει την οικογένεια, τη μόρφωση, το χωριό και τον φίλο του μέχρι αυτό που εννοεί μιλώντας για φιλότιμο, για αξιοπρέπεια ή για λεβεντιά. Για τη γλώσσα που μιλάει, για τα τραγούδια που τραγουδάει ή τους χορούς που χορεύει, για την πίστη του, για τις γιορτές που γιορτάζει και για τους ύμνους που ψέλνει στην εκκλησία του, για τη μουσική του, για τις διάφορες μορφές τέχνης που δημιούργησε, για την αρχιτεκτονική και τα μνημεία του, για τα παραμύθια, τους μύθους και τις παραδόσεις του, για όλα τα περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τού Έλληνα εντός ­ αλλά συχνά ­ και εκτός Ελλάδος, το Πανεπιστήμιο έχει χρέος να μεριμνά. Με τις αντίστοιχες ειδικότητες επιστημόνων (φιλολόγων, δασκάλων, ιστορικών, γλωσσολόγων, λαογράφων, αρχαιολόγων, μουσικολόγων κ.ά.) το Πανεπιστήμιο πρέπει να προετοιμάζει τους ανθρώπους οι οποίοι θα μελετήσουν, θα διδάξουν και θα παραδώσουν αυτά τα εθνικά αποθέματα ψυχής μέσα από τα οποία ζει, υπάρχει και επιβιώνει ουσιαστικά και ποιοτικά ο πολίτης αυτής τής χώρας.

 Ο,τι συντελείται στον τομέα τής πολιτισμικής ταυτότητας περνάει κυρίως μέσα από το σχολείο. Είναι κατά πολύ θέμα παιδείας. Ετσι το Πανεπιστήμιο που ετοιμάζει τους εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων γίνεται εκ των πραγμάτων ο παράγων που διαμορφώνει και συντηρεί τη συνείδηση των συστατικών τής πολιτισμικής μας ταυτότητας και την υγιή αντίσταση στην πολιτισμική ισοπέδωση εν ονόματι μιας κακώς εννοούμενης παγκοσμιοποίησης. Το Πανεπιστήμιο λειτουργεί και οφείλει να λειτουργεί ως η φωνή τής συνείδησής μας που θα θυμίζει ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και ποιος δρόμος μας οδηγεί ασφαλέστερα στον κοινό προορισμό των Ευρωπαίων, την Ενωμένη Ευρώπη. Κι όλα αυτά χωρίς να μείνουμε πίσω από τις ραγδαίες σύγχρονες εξελίξεις και τις απαιτήσεις τού 21ου αιώνα, γιατί αλλιώς θα ξεμείνουμε με την ταυτότητα στο χέρι, πολιτισμική ή άλλη.

Αυτομόρφωση (Έκθεση μαθητού,  πηγή:www.protagon.gr)                  

Ο παππούς μου συνελήφθη για τα πολιτικά του φρονήματα την επαύριο του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 και παρέμεινε φυλακισμένος και εξόριστος μέχρι την αμνηστεία του 1972. «Έχασες πέντε χρόνια από τη ζωή σου…» τον συμπονούσαν οι γείτονες που τον συναντούσαν μετά την απελευθέρωσή του. «Δεν τα ’χασα – τα πρόσφερα σε μία δίκαιη κοινή υπόθεση!» απαντούσε περήφανα. «Πέρα όμως από αυτό, ο χρόνος που πέρασα στο κελί δεν πήγε στράφι. Μελετώντας με μεθόδους άνευ διδασκάλου, έμαθα δύο γλώσσες: Γαλλικά και ρώσσικα. Διαβάζοντας δε Ντοστογιέφσκι και Μπαλζάκ από το πρωτότυπο, αντίκρισα τη ζωή και τον κόσμο όπως δεν είχα μέχρι τότε καν υποψιαστεί…» 

 Ο παππούς έλεγε την αλήθεια: Ενώ μέχρι τη σύλληψή του από τη χούντα δούλευε βοηθός σε φαρμακείο, κατάφερε στη συνέχεια όχι απλώς να βιοποριστεί αλλά και να διακριθεί ως μεταφραστής λογοτεχνίας. Μέχρι το τέλος δε εξακολούθησε να διευρύνει τους ορίζοντές του. Παραμονές του θανάτου του, ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά μιάς συλλογής γιαπωνέζικων χαϊκού, το πιο συγκινητικό από τα οποία είναι χαραγμένο στο μάρμαρο του τάφου του. 

Τι μπορεί να μας διδάξει η ιστορία του παππού: Πρώτον, ότι αληθινά ελεύθερος δεν είναι ο άνθρωπος που διαφυλάσσει, σκύβοντας εν ανάγκη το κεφάλι, την κανονική ζωή του αλλά εκείνος που -διατηρώντας την ανεξαρτησία του φρονήματος του και πληρώνοντας το κόστος της- βρίσκει τρόπους, κάτω κι από τις πιο αντίξοες συνθήκες, να αναπτύσσει και να απολαμβάνει την προσωπικότητά του. Δεύτερον, πως η εκπαίδευση –και πολύ περισσότερο η μόρφωση- δεν αποτελούν διαδικασίες που ολοκληρώνονται με την αποφοίτηση από το σχολείο είτε από κάποιο ανώτερο ή ανώτατο ίδρυμα. Τα χρόνια που περνάμε στα θρανία –εφόσον ευτυχήσουμε να έχουμε καλούς δασκάλους- μας ανοίγουν απλώς την όρεξη, μας προικίζουν πιθανόν και με μια μέθοδο μελέτης. Κάποιος όμως που είναι «φανατικός για γράμματα», όπως θα το έθετε ο Καβάφης, ποτέ δεν θα αισθανθεί την περιέργειά του κορεσμένη και τα εφόδια του αρκετά. Πάντα θα αναζητά το καινούργιο, το καινοτόμο, το διαφορετικό. 

Από την εποχή του παππού μου έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας. Καθώς δε οι κοινωνικές και παραγωγικές συνθήκες μεταβάλλονται με ολοένα και αυξανόμενη –σχεδόν ιλιγγιώδη πλέον- ταχύτητα, η αυτομόρφωση από επιλογή καθίσταται αναγκαιότητα. Το ζητούμενο για την κοινωνία είναι να προσφέρει τακτικά στα μέλη της την δυνατότητα να ξεφεύγουν από το καθημερινό μόχθο της εργασίας και να έρχονται σε επαφή με τα νέα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της επιστήμης στο γνωσιακό τους χώρο αλλά και γενικότερα. Έτσι ώστε -επιστρέφοντας στη συνέχεια στην παραγωγική διαδικασία- να’ναι σε θέση να συγχρονιστούν με τις εξελίξεις και όχι να τρέχουν πίσω τους ασθμαίνοντας.

Επιμορφωτικά σεμινάρια, εκπαιδευτικά ταξίδια, ανταλλαγές γνώσεων και εμπειριών μεταξύ συναδέλφων που εργάζονται σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη, γόνιμοι πειραματισμοί και τολμηρά ρίσκα θα έσπρωχναν τη ζωή μπροστά. Στην πατρίδα μας ιδίως -που δύο παραδοσιακοί πυλώνες της ανάπτυξης, η γεωργία και η ελαφρά βιομηχανία, κινδυνεύουν τα τελευταία χρόνια από μαρασμό εξαιτίας των δραματικών εξελίξεων σε διεθνές επίπεδο- η ευελιξία και η προσαρμογή στις νέες συνθήκες αποτελούν μονόδρομο.

«Δεν θέλουν πιά το μπαμπάκι του κάμπου, παππού! Στην Ινδία, λέει, βγάζουν φθηνότερο και καλύτερο!» «Μην γκρινιάζεις, εγγονέ! Μάθε να καλλιεργείς αβοκάντο. Ακτινίδια. Λαχανάκια Βρυξελλών εν ανάγκη…» «Κλείνει το κλωστοϋφαντουργείο, παππού! Το μεταφέρουν στη Βουλγαρία, που έχει φτηνότερα μεροκάματα…» «Τέλεια! Εμείς δεν θα φτιάχνουμε πιά νήματα αλλά εξαρτήματα κομπιούτερ!» «Πού θα μάθουμε πώς;» «Βουρ, πίσω στα θρανία!» «Μα η κυβέρνηση δεν μας επιδοτεί!» «Να τη μαυρίσετε! Να τη ανατρέψετε!» «Και μέχρι τότε;» «Να μορφωθείτε μόνοι σας, από το υστέρημα σας. Από το υστέρημα σε χρήμα αλλά και σε χρόνο. Η γνώση είναι η πιο λαχταριστή γυναίκα. Όσες ξάγρυπνες νύχτες κι αν αγκομαχήσεις στα σεντόνια της δεν τη χορταίνεις.» «Σαν πολύ εύκολα δεν μας τα λες, βρε παππού; Μήπως μιλάς αφ’ υψηλού επειδή είσαι πεθαμένος;» «Είμαι πιο ζωντανός, εγγονέ μου, από πολλούς συνομηλίκους σου…»

---

[1] Η εκπαίδευση στην εποχή μας έχει αποκτήσει τεχνοκρατικό χαρακτήρα και εγκαταλείπει τον ανθρωπιστικό προσανατολισμό. Η προσωπικότητα των νέων βάλλεται από τη μονομέρεια και τον πνευματικό ακρωτηριασμό, που καθίστανται τροχοπέδη στην πορεία ολοκλήρωσής τους.

[2] Αναντιστοιχία της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας, έλλειψη οργανωμένου επαγγελματικού προσανατολισμού, μαζικός προσανατολισμός των νέων στα ΑΕΙ με αποτέλεσμα το πλήθος των άνεργων πτυχιούχων, υποβάθμιση της αξίας των πτυχίων και της λειτουργίας των πανεπιστημίων, όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων και διαιώνιση της χαμηλής παραγωγικότητας στην ελληνική οικονομία.

[3] Εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας, χρησιμοθηρική αντιμετώπιση της γνώσης, καλλιέργεια  ανταγωνισμού και βαθμοθηρίας, μηχανική αποστήθιση έτοιμων γνώσεων, παραμέληση κριτικής ικανότητας, μεταλλαγή του λυκείου σε προθάλαμο των ΑΕΙ και γενικότερα μετατροπή του σχολείου σε διαρκές εξεταστικό κέντρο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί ναανταποκριθεί στους ευρύτερους παιδευτικούς του στόχους.