Ο ΔΟΚΙΜΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΣΕΛ. 290)

Ποιότητα και Αξιολόγηση στην Εκπαίδευση

Συνοπτική Ερευνητική Επισκόπηση

Δούκας Χρίστος, Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

1.    Εισαγωγή Οι έννοιες «ποιότητα», «αποτελεσματικότητα», «αποδοτικότητα», «ποιο­τικός έλεγχος», «διασφάλιση της ποιότητας», «κριτήρια και δείκτες αξιο­λόγησης», κατέχουν κεντρική θέση στον εκπαιδευτικό λόγο της δεκαετίας του ’90

Οι έννοιες αυτές έχουν ως προέλευσή τους κυρίως το χώρο της οικονο­μίας, συνδέονται με το στόχο της αύξησης της αποτελεσματικότητας των παραγωγικών μονάδων και επεκτείνεται η επίδρασή τους στον εκπαιδευτικό χώρο στον οποίο διαμορφώνουν στρατηγικές και μεθοδολογίες ανάπτυξης των εκπαιδευτικών συστημάτων.

Στο άρθρο αυτό επιχειρείται η προσέγγιση βασικών στοιχείων του λόγου της αποτελεσματικότητας / αξιολόγησης των σχολείων και αναλύονται οι επι­δράσεις του σε κεντρικές κατευθύνσεις των εκπαιδευτικών συστημάτων και ιδιαίτερα στον τομέα της αξιολόγησης. Συγκεκριμένα το δημοσίευμα περι­λαμβάνει:

α) Συνοπτική παρουσίαση των ερευνών σχετικά με την αποτελεσματικό­τητα της εκπαίδευσης.

β) Τις σημερινές ερευνητικές κατευθύνσεις και

γ) Τις επιπτώσεις τους στην πολιτική της αξιολόγησης.

Η Παιδεία στην Ελλάδα: Μία... κουρασμένη υπόθεση

Παθολογία συστήματος εκπαίδευσης

Το πρόβλημα της ελληνικής παιδείας είναι καθαρά φαυλοκρατικό. Ξεκίνησε από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση με την εισαγωγή του συνδικαλισμού και τη μετατροπή του σχολείου σε χώρο ατομικού, αλλά κυρίως, κοινωνικού ανταγωνισμού. Κατήργησαν το θεσμό του επιθεωρητή, επέτρεψαν την επικράτηση της μετριότητας. Υποβάθμισαν τον κοινωνικό ρόλο του δασκάλου, και τον μετέτρεψαν σε συνδικαλιστή. Επέβαλαν την προαγωγή όλων των μαθητών από έτος σε έτος. Καλλιέργησαν την τακτική της ήσσονος προσπάθειας και μετέτρεψαν την κριτική αφομοίωση της γνώσης σε αποστήθιση, με αποτέλεσμα την ανικανότητα των μαθητών να αντιμετωπίζουν άγνωστα προβλήματα. Διαστρέβλωσαν την ιστορία και εξάλειψαν την αγωνιστική διάθεση υπεράσπισης εθνικών συμφερόντων. Η έννοια της ιδιοτέλειας έχει αντικαταστήσει την αρετή της αυτοθυσίας. Τα παιδιά δεν έχουν πλήρη αυτογνωσία και ζουν σε μία εικονική πραγματικότητα, έρμαια των παρορμήσεων του συρμού.
Στα πανεπιστήμια οι φοιτητές... έρχονται κουρασμένοι, άδειοι από κάθε δημιουργική γνώση, χωρίς συγκεκριμένες φιλοδοξίες, με προτεραιότητα την απαλλαγή τους από ένα φορτίο άχρηστων γνώσεων και την κοινωνική τους δικαίωση. Νομίζουν ότι όλοι (γονείς, κοινωνία, κράτος) είναι υποχρεωμένοι απέναντι τους και διακατέχονται από μία νοοτροπία ευδαιμονισμού. Έξω από τις γραμματείες των σχολών τους περιμένουν τα στημένα τραπεζάκια των κομμάτων και στη συνέχεια τους απενεργοποιεί το φαυλοκρατικά νομοθετημένο σύστημα.
Επιτρέπει στους φοιτητές να μην παρακολουθούν τα μαθήματα και στα φροντιστήρια δεν καταλαβαίνουν ούτε την εκφώνηση των ασκήσεων. Οι φοιτητές εγγράφονται από έτος σε έτος χωρίς να έχουν περάσει τα μαθήματα του προηγουμένου και παραμυθιάζονται ότι προχωρούν στις σπουδές τους, αφού και επισήμως αναφέρονται ως φοιτητές προχωρημένων ετών. Τέλος στις εξετάσεις έχουν δίλημμα ποιο από τα χρωστούμενα μαθήματα να παρακολουθήσουν αφού ο κάθε φοιτητής έχει δικαίωμα να εξετάζεται απεριόριστες φορές, ενώ ο καθηγητής έχει την αντίστοιχη υποχρέωση να τον βαθμολογεί μέχρι να τον βαρεθεί. Έχουμε καταντήσει εξεταστικό κέντρο ανεκπαίδευτων φοιτητών. Η υποβάθμιση αυτή έγινε τάχα για να δημιουργηθούν προϋποθέσεις μόρφωσης των φτωχόπαιδων, που αντί να μορφώνονται τελικά παραμορφώνονται σε ένα σύστημα διαστρέβλωσης των αξιών. Η πλουτοκρατία αλλά και η κομματική ηγεσία προτιμούν να στέλνουν τα παιδιά τους στα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία του εσωτερικού και στα πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Όσον αφορά τα μέλη ΔΕΠ δεν νομίζω ότι έχουν την ικανότητα αλλά ούτε τη νομική δυνατότητα να προτείνουν λύσεις. Η διαπίστωση αυτή, όσο άδικη και αν είναι για μία τόσο ειδικευμένη κοινωνική ομάδα, τη μόνη ίσως που υπόκειται σε συνεχή και νομοθετικά προσδιοριζόμενη μέθοδο αξιολόγησης, σε κάθε βαθμίδα εξέλιξης των μελών της, εντούτοις, παραμένει σημαντική στα πλαίσια της δυναμικής που η υπόλοιπη κοινωνία περιμένει από τους πανεπιστημιακούς δασκάλους. Αυτό που χρειάζεται είναι η αξιολόγηση των Τμημάτων, που δεν λειτουργούν αποτελεσματικά εξαιτίας του περιοριστικού νομοθετικού πλαισίου και ενίοτε του αναίτιου της ύπαρξης τους. Την ευθύνη δυσλειτουργίας των νομοθετημάτων τους οι πολιτικοί τεχνηέντως προσπαθούν να μεταθέσουν στους πανεπιστημιακούς. Οι πανεπιστημιακοί έχουν μόνο προσωπικές και όχι θεσμικές ευθύνες. Οι περισσότεροι έμειναν σιωπηλοί ενώ άλλοι συνέργησαν στην ασέλγεια κατά της παιδείας που ακολούθησαν λαϊκίστικες επιλογές των υπεύθυνων κυβερνήσεων. Η λεγόμενη “γενιά του πολυτεχνείου” φέρει τη μεγαλύτερη ευθύνη της σημερινής κατάστασης, με ελάχιστους έντιμους εκπροσώπους της που ομολόγησαν ότι “αποτύχαμε”. Τα θεσμικά όργανα των πανεπιστημίων αδυνατούν να αναλάβουν το ρόλο αναμόρφωσης της παιδείας κυρίως λόγω της ενδογενούς αδυναμίας ελεύθερης έκφρασης, που προέρχεται από την αλληλεξάρτηση των μελών ΔΕΠ στην εξέλιξη τους, και της κομματικής εξάρτησης πολλών από αυτά (δεξιά και κυρίως αριστερά). Αυτά σημαίνουν αόρατη παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου από τις κυβερνήσεις και τα κόμματα, χειρότερης μορφής από αυτή που θα συνιστούσε η ορατή παραβίαση του από τις δυνάμεις ασφαλείας.
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι ο προτεινόμενος διάλογος για την παιδεία δεν θα αποδώσει καρπούς λόγω της εμπάθειας, του τυχοδιωκτισμού, της βραχυπρόθεσμης αντίληψης των πραγμάτων, της ψηφοθηρίας, της εξάρτησης από ξένα κέντρα εξουσίας και της φαυλοκρατίας, που χαρακτηρίζουν τη κομματικοποιημένη πολιτική ζωή του τόπου. Το δήθεν πρόβλημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια είναι άνευ περιεχομένου, ήδη εισάγονται περισσότερα παιδιά από όσα επιτρέπει ο σεβασμός στην ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης φύσης, που σήμερα βιάζεται από καθαρή ματαιοδοξία. Θα ήθελα να κλείσω θεωρώντας, ότι η λύση θα βρεθεί μόνο εάν απαρνηθούμε την ιδιοτέλεια και τον ατομικισμό μας και λειτουργήσουμε σαν μία κοινωνία ίσων ευκαιριών για όλους, ελεύθερη, αξιοκρατική αλλά και δίκαιη. Μία κοινωνία με αρχές, που να βραβεύει την αρετή, να προτρέπει στην εγκράτεια, στην άσκηση και να εμπνέει στην αυτοθυσία του ιδίου έναντι του κοινού συμφέροντος.

Αξιολόγηση και εκπαίδευση σήμερα.

Αναμφίβολα πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα και πιο σύνθετα προβλήματα που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν οι υποτελείς τάξεις, σε σχέση με τις μεθόδους επιβολής της εξουσίας πάνω τους. Ένα θέμα που σχετίζεται με την παραγωγή και αναπαραγωγή εξουσιαστικών σχέσεων για όλη την κοινωνία και σε όλες τις δράσεις του ανθρώπου. Στις διαδικασίες δηλαδή παραγωγής, κατανάλωσης και αναπαραγωγής του.Είναι αδύνατον κανείς να διαχωρίσει το ζήτημα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, στις διάφορες ιστορικές φάσεις διαχωρίζοντάς το από το εκπαιδευτικό μοντέλο της αντίστοιχης περιόδου, άρα και από το παραγωγικό μοντέλο, όπως επίσης και από το ζήτημα της αξιολόγησης της νεολαίας από τους εκπαιδευτικούς. Από αυτή την άποψη είναι σαφές ότι η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού, που ίσχυε στην χώρα μας πριν από το 1981, ανταποκρινόταν στο μοντέλο της  μεγάλης βιομηχανίας, δηλαδή της ταινίας παραγωγής, της λεγόμενης βιομηχανίας κλίμακας.

Κύριος στόχος αυτού του μοντέλου ήταν η αποτύπωση κοινωνικών συμπεριφορών και προτύπων, που ανταποκρίνονταν στον εγκλεισμό του εργαζομένου, της μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας, στις συνθήκες λειτουργίας της μεγάλης βιομηχανίας. Η εκπαιδευτική συμπεριφορά αυτού του σχολείου ήταν κυρίως η έμμεση αποτύπωση συμπεριφορών και προτύπων γι αυτόν το σκοπό και όχι μορφωτικού (κυρίως επιστημονικού) κεφαλαίου, που καλλιεργούσε στην νεολαία. Εξ’ άλλου το ενδιαφέρον για επιστημονικές γνώσεις περιοριζόταν σε ένα μικρό τμήμα της νεολαίας, αυτό που τελικά επάνδρωνε το σύστημα ελέγχου στην διαδικασία της παραγωγής και ευρύτερα της κοινωνίας. Επιτύγχανε αυτόν τον έμμεσο παιδευτικό ρόλο από την ίδια την δομή του (τάξη, θρανία εν σειρά), όπως οι Τεϊλορικές μηχανές, δάσκαλος – αυθεντία, όπως ο τμηματάρχης στην μεγάλη βιομηχανία, τιμωρίες, βία για τις αποκλίνουσες συμπεριφορές κ.τ.λ.

Επομένως η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού πριν από το 1981 (επιθεωρητισμός) σκόπευε στην πειθάρχηση ολόκληρου του εκπαιδευτικού μοντέλου στις παραπάνω προδιαγραφές, με βασικό στρώμα, που έπρεπε να ελέγχεται και να πειθαρχεί, τον εκπαιδευτικό. Βασικός μοχλός αυτής της πειθάρχησης ήταν οι εκθέσεις αξιολόγησης των επιθεωρητών με τις αλήστου μνήμης επισκέψεις τους στις τάξεις διδασκαλίας. Μια αξιολόγηση που συνδεόταν με βαθμολογική και μισθολογική εξέλιξη, δηλαδή ο εκπαιδευτικός έπρεπε να κριθεί θετικά για να πάρει τον επόμενο βαθμό και άρα υψηλότερο μισθό.

Το μοντέλο αυτό λειτουργούσε στα πλαίσια ενός γενικότερου αυταρχικού – αντιδημοκρατικού μοντέλου που χαρακτηριζόταν από την παντοκρατορία του διευθυντή, που ήταν μόνιμος σε αυτή την θέση, την απαγόρευση συμμετοχής σε κόμματα των εκπαιδευτικών, την ανυπαρξία παρατάξεων συνδικαλιστικών και μέχρι το 1974, το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων των εκπαιδευτικών προκειμένου να διοριστούν. Το πλαίσιο αυτό προσδιόριζε ο δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας του 1951, που δημιουργήθηκε καθ’ υπόδειξη των αμερικάνων.

Στα πλαίσια του ευρύτερου λαϊκού ξεσπάσματος της μεταπολίτευσης και με τους συνεχείς εκπαιδευτικούς αγώνες της δεκαετίας του 70, καταργήθηκε ο Επιθεωρητής και αντικαταστάθηκε από τον Σύμβουλο με υποτίθεται άλλο ρόλο, καταργήθηκε η μονιμότητα του διευθυντή, έγινε δυνατή η απόλυτη βαθμολογική και μισθολογική εξέλιξη των εκπαιδευτικών, λειτούργησαν τα σχολεία δημοκρατικά και καταργήθηκε ο δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας.

Αρχές λοιπόν της δεκαετίας του 80 πολλά αιτήματα των εκπαιδευτικών γίνονται πραγματικότητα, ενώ αυξάνει ο αριθμός τους με νεοεισερχόμενη γενιά, αυτή   του Πολυτεχνείου, η οποία συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στην αλλαγή του κλίματος στα σχολεία.

Και ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 80 επικρατεί σχετική ευφορία στους εκπαιδευτικούς χώρους, η βαθιά διεθνή καπιταλιστική κρίση της δεκαετίας του 70 αρχίζει να εμφανίζει και στην χώρα μας μόνιμα χαρακτηριστικά, με κορυφαίο παράδειγμα την πλειάδα των προβληματικών (Τεϊλορικών) επιχειρήσεων που μεταφέρονται στο κράτος για “εξυγίανση”, δηλαδή στις τσέπες των εργαζομένων.

Την ίδια στιγμή που το λαϊκό κίνημα αδυνατεί να εκτιμήσει το είδος και το βάθος αυτής της κρίσης, η Πασόκικη διακυβέρνηση αρχίζει, μετά μικρή ανάπαυλα, από το 1984 και μετά, την μάχη για την επιβολή ξανά της αξιολόγησης, προσπαθώντας να πείσει ότι αυτή αφορά για κάτι νέο σε σχέση, με τον επιθεωρητισμό.

Είναι δυνατόν να διαφύγει ο εκπαιδευτικός από αυτή την αξιολόγηση και από κάθε ιεραρχική και άρα καπιταλιστική αξιολόγηση;

Είναι δυνατόν να παράγει άλλο αποτέλεσμα από τους στόχους που του επιβάλλουν να υλοποιήσει;

Είναι γνωστό πώς το εκπαιδευτικό έργο είναι μη μετρήσιμο. Το παιδαγωγικό μορφωτικό, ακόμα και το ειδικό επιστημονικό αποτέλεσμα της δράσης του εκπαιδευτικού πάνω στην νεολαία εκδηλώνεται πάντα μακροπρόθεσμα. Ακόμα και να θέλαμε να το μετρήσουμε αυτό μακροπρόθεσμα, δεν γίνεται γιατί αν μη τι άλλο σε μακροχρόνιο επίπεδο επεμβαίνουν στην ανθρώπινη ύπαρξη άπειροι και πολλές φορές απρόβλεπτοι παράγοντες. Είναι επίσης σαφές, ότι δεν υπάρχουν απόλυτοι κανόνες παιδαγωγικής και συμπεριφορών. Χιλιάδες προσπάθειες των αστικών ιδεολογιών και των παιδαγωγικών ερευνητικών σχολών τους, οδηγήθηκαν πάντα στο ίδιο αποτέλεσμα. «Δεν υπάρχουν παιδαγωγικοί κανόνες και συμπεριφορές που να προάγουν από μόνες τους και  αποδεδειγμένα το μορφωτικό αγαθό». Γιατί η παιδαγωγική σχέση μαθητή – καθηγητή, εκπαιδευτικού – εκπαιδευόμενου, εσωκλείει τους βαθύτερους προσδιορισμούς και ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι μεγάλοι παιδαγωγοί δεν γεννήθηκαν με εκπαιδευτικές διαδικασίες. Δημιουργήθηκαν στην καθημερινότητα από εκείνα τα  πρόσωπα, που είχαν το “χάρισμα” να ενσωματώνουν μέσα τους τις βαθύτερες συλλογικές, σε συνθήκες ισοτιμίας, ανθρώπινες προσδοκίες.

Αυτό είναι το ισχυρό σημείο των εκπαιδευτικών και ιδίως αυτών που αντιστέκονται από την πλευρά των καταπιεσμένων στην βαρβαρότητα του καπιταλισμού, γιατί αυτοί κατά τεκμήριο διαθέτουν το παιδαγωγικό χάρισμα. Ενώ λοιπό, ακριβώς γιατί το εκπαιδευτικό έργο δεν είναι μετρήσιμο και η παιδαγωγική δεν έχει κανόνες, οι εκπαιδευτικοί ως στρώμα συλλογικό έπρεπε να τύχουν της μέγιστης ελευθερίας να συνδιαλέγονται, να παράγουν δηλαδή συλλογικά επιμόρφωση και να παρακολουθούν με συλλογικό τρόπο τις κοινωνικές αλλαγές. Λόγω όμως των απελευθερωτικών δυνατοτήτων ενός τέτοιου δρόμου, οι εκπαιδευτικοί είναι εκείνη η συλλογικότητα, που ουδέποτε είχε δυνατότητα και ελευθερία να καθορίζει το είδος, την ποιότητα και τις συλλογικές διαδικασίες αυτομόρφωσής της. Αντίθετα με άλλα στρώματα, που λόγω του φορμαλιστικού χαρακτήρα του έργου τους, της μετρησιμότητας του δηλαδή, είχαν πάντα την δυνατότητα του συλλογικού αυτοπροσδιορισμού για την διεύρυνση του γνωστικού τους πεδίου: μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι αυτοορίζουν τις επιμορφωτικές ανάγκες τους, όχι όμως και οι εκπαιδευτικοί.

Στο ερώτημα λοιπόν, αν ο εκπαιδευτικός μπορεί να “δημιουργήσει” άλλο παιδαγωγικό αποτέλεσμα από αυτό που προσπαθούν να επιβάλουν οι κρατούντες, η απάντηση είναι θετική και θα ισχύει πάντα ανεξαρτήτως του είδους και της μορφής της εξουσίας. Οι σημερινές εκπαιδευτικές αλλαγές όμως, γίνονται στην βάση της γνώσης των κρατούντων, σε σχέση με αυτό το δεδομένο. Γι’ αυτό προσπαθούν, όσο μπορούν, με την μέτρηση και την ποσοτικοποίηση, όπως περιγράφτηκε σε αυτό το κείμενο, να περιορίσουν και να εξαλείψουν αυτό το πλεονέκτημα των εκπαιδευτικών. Είναι σίγουρο, πώς ο εκπαιδευτικός ως πρόσωπο και υπό το βάρος των συνολικών εκπαιδευτικών αλλαγών, όσο συγκροτημένος και να είναι και όσο αποφασιστικά ταξικά τοποθετημένος με τους εκμεταλλευόμενους και αν είναι, δεν μπορεί να αντέξει και να παλέψει μόνος του μέσα στο νέο μοντέλο, δημιουργώντας διακριτά αποτελέσματα. Μόνο ένα κίνημα παιδείας, ένα κίνημα πολιτισμού της καθημερινότητας για την παιδεία, ένα κίνημα που θα υποβάλει σε ριζική κριτική τον φορμαλισμό των προγραμμάτων σπουδών, την κατάργηση-μετάλλαξη των μαθημάτων κριτικής ικανότητας, την νέα διδακτική και τα καταστροφικά test πολλαπλής επιλογής, την πεποίθηση της απόλυτα εξατομικευμένης εκπαίδευσης, που μεταβάλλει τον άνθρωπο σε συλλέκτη πληροφοριών κ.τ.λ., μπορεί να δημιουργήσει τις συνθήκες απονομιμοποίησης της αξιολόγησης-χειραγώγησης, την ίδια στιγμή που δημιουργεί προϋποθέσεις γενικότερων αλλαγών στην εκπαίδευση. Η αντιμετώπιση λοιπόν της αξιολόγησης-χειραγώγησης, δεν μπορεί να γίνει μόνο δια της άρνησής της, πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα με μια ριζική κριτική στα προγράμματα σπουδών και στους στόχους τους, στη νέα διδακτική και στο περιεχόμενο, γιατί μόνο τότε οι λόγοι της άρνησης της αξιολόγησης γίνονται πιστευτοί κοινωνικά (σε μαθητές -καθηγητές-εργαζομένους).

Γίνεται αξιολόγηση σήμερα ;

Κοινωνία σημαίνει αξιολόγηση. Αξιολόγηση που προκαλεί συγκρούσεις τάξεων εναντίον άλλων τάξεων, ιδεολογικών ρευμάτων εναντίων άλλων, παντοτινών κοινωνικών αντιθέσεων (άντρας-γυναίκα, ατομικό-συλλογικό, φύση-κοινωνία), μεσοχρονικών αντιθέσεων, όπως κυρίαρχης τάξης-υποτελών τάξεων (δούλοι-δουλοκτήτες, φεουδάρχες-δουλοπάροικοι, αυτοί-προλετάριοι κ.τ.λ.) και τρεχουσών αντιθέσεων. Η αξιολόγηση επομένως είναι σύμφυτη με την πραγματικότητα, είναι η ίδια η πραγματικότητα. Όταν αρνούμαστε λοιπόν την δομημένη ιεραρχικά αξιολόγηση στην εκπαίδευση και χθες και σήμερα και αύριο, δεν σημαίνει ότι αρνούμαστε κάθε αξιολόγηση. Πρώτα-πρώτα αυτό είναι στρουθοκαμηλισμός. Γιατί τι άλλο είναι να αρνείσαι ότι είναι καθημερινά μπροστά σου. Σήμερα στην εκπαίδευση γίνεται αξιολόγηση με άμεσες επιδράσεις και αποτελέσματα ορατά (π.χ. δυσμενείς μεταθέσεις εκπαιδευτικών κατά απαίτηση μαθητών-γονέων κ.τ.λ. ). Διεξάγεται εκπαιδευτική αξιολόγηση από μαθητές, γονείς, διάφορους κοινωνικούς φορείς, την λεγόμενη κοινή γνώμη κ.τ.λ. ). Όμως αυτή η αξιολόγηση δεν είναι ουδέτερη, έξω από τα κοινωνικά πρότυπα και συμπεριφορές, έξω από τις προτυπικές επιβολές της κοινωνίας του θεάματος, έξω από την κυρίαρχη αντίληψη της εμπορευματοποίησης των πάντων, του εξατομικευμένου και φοβισμένου ανθρώπου. Επομένως αυτή η αξιολόγηση, όχι μόνο δεν είναι ουδέτερη, αλλά στην πραγματικότητα η ποιότητά της εκφράζει στη συγκυρία τον συσχετισμό δύναμης, των δυνάμεων που επιδιώκουν την εκμετάλλευση και την υποταγή με τις δυνάμεις που τα αντιστρατεύονται. Στις σημερινές συνθήκες με δεδομένο τον αρνητικό συσχετισμό δύναμης για τις λαϊκές δυνάμεις, η μεν ιεραρχικά δομημένη συστημική αξιολόγηση είναι αποβλητέα, η δε κοινωνική αξιολόγηση θέλει αντιμετώπιση. Την πρώτη μπορεί να την παλέψει το εκπαιδευτικό κίνημα, ώστε να μην εφαρμοστεί, όπως κάνει δυο 10ετίες τώρα, την δεύτερη όμως όχι μόνο δεν μπορεί να την αγνοήσει, αλλά αν το κάνει μπορεί να έχει ως συνέπεια να ηττηθεί και στην πρώτη. Και για αυτό επίσης τον λόγο, η αντίληψή μας, όπως σε αυτό το κείμενο αναλύεται, περιέχει ως στοχοθεσία μια ριζική κριτική στους στόχους των προγραμμάτων σπουδών, την νέα διδακτική και την προσπάθεια που καταβάλουν μέσω αυτών, να αποσαθρώσουν την κριτική ικανότητα της νεολαίας  κ.τ.λ. Για να μεταβάλουμε την συντηρητική κοινωνική αξιολόγηση που γίνεται ενάντια στην εκπαίδευση, σε μια κοινωνική εκπαιδευτική αξιολόγηση που επιβάλει μια εκπαιδευτική και μορφωτική διαδικασία προς το συμφέρον των υποτελών τάξεων, χρειαζόμαστε ένα νέο κίνημα πολιτισμού, που υποβάλει σε ριζική κριτική τις προδιαγραφές του νέου εκπαιδευτικού μοντέλου. Το σύνθημά μας λοιπόν δεν μπορεί να είναι: ‹‹ Στην αξιολόγηση της απόρριψης, αντιτάσσουμε την απόρριψη της αξιολόγησης››. Γιατί αυτό απαντά με την άρνηση και σωστά στην δομημένη αξιολόγηση-χειραγώγηση των εκμεταλλευτικών και καταπιεστικών δυνάμεων, αλλά δεν απαντά στην ευρύτερη κοινωνική αξιολόγηση που γίνεται στην μορφωτική-εκπαιδευτική διαδικασία.

Χρειάζεται λοιπόν ένα σύνολο πρακτικών και θεωρητικών δράσεων κάτω από το σύνθημα: ‹‹όχι στην αξιολόγηση, ναι στην βελτίωση του εκπαιδευτικού έργο››, όπου το δεύτερο σκέλος του συνθήματος θα σημαίνει μια βελτίωση των μορφωτικών διαδικασιών, όπως την εννοεί μια εκπαιδευτική θεώρηση, που προτάσσει το συμφέρον των υποτελών στρωμάτων και τάξεων. Αυτό σημαίνει, ανάμεσα σε πολλά: α). Την ενεργητική δράση του συλλόγου των διδασκόντων σε θέματα όπως συστηματικές απουσίες εκπαιδευτικών από τα μαθήματα, ακραίες συμπεριφορές από μέρους των, εμπορίας μορφωτικού αγαθού (φροντιστήρια στους μαθητές τους κ.τ.λ. ). β). την ανάπτυξη σχέσεων των συλλόγων διδασκόντων (συνεργασία όλων των συλλόγων διδασκόντων μιας περιοχής) με τις τοπικές κοινωνίες, από τη σκοπιά μιας έμπρακτης απόδειξης ενδιαφέροντος του εκπαιδευτικού κινήματος για το μορφωτικό αγαθό. Άρα κάθε σχολείο ή ομάδα σχολείων απαιτείται να έχει μορφωτική παρέμβαση στον περίγυρό του. γ). Είναι αναγκαία επίσης η ανάπτυξη δραστηριοτήτων ανά περιοχή γενικά στην κουλτούρα των μαθητών ή και ανά ειδικότητα π.χ. στο επίπεδο μιας περιοχής που συγκεντρώνει σχετική εννιαιότητα μαθητικής δυσκολίας στα μαθηματικά, φυσική, γλώσσα κ.τ.λ., μπορεί να επιλεγούν ειδικές πρακτικές και συλλογικές δράσεις των εκπαιδευτικών ανά ειδικότητα. Μια τέτοια δράση, όσο θα παίρνει γενικευμένα χαρακτηριστικά θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μιας πραγματικής μάχης πάνω στο θέμα της “επιμόρφωσης”. Μιας μάχης που το εκπαιδευτικό κίνημα θα διεκδικήσει τον έλεγχο κάθε επιμορφωτικής διαδικασίας. Έναν έλεγχο στις ανάγκες, στο περιεχόμενο και στον τρόπο διεξαγωγής κάθε επιμορφωτικής διαδικασίας. Έναν έλεγχο που θα σπάσει τον φαύλο κύκλο, που θέλει τον εκπαιδευτικό μαθητή του συστήματος και όχι της κοινωνίας. Μια τέτοια συλλογική-συνεργατική δράση των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού κινήματος για την βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου, θα πρέπει βαθιά να κατανοεί, να περιφρουρεί και να πείθει την κοινωνία για την “απόλυτη” ελευθερία, που είναι αναγκαίο να χαίρει ο εκπαιδευτικός, όσο αφορά το ουσιαστικό του έργο μέσα στην τάξη. Η παιδαγωγική ικανότητα και η διδακτική δεινότητα δεν έχουν μέτρο και σε αυτό το ζήτημα καμία παραχώρηση ο εκπαιδευτικός και το εκπαιδευτικό κίνημα δεν μπορεί να κάνει. Γιατί η όποια παραχώρηση είναι στην ουσία ενάντια στην “ισόρροπη” ανάπτυξη της κοινωνίας. Πρέπει να γίνει δηλαδή κατανοητό κοινωνικά, ότι ακόμα και η αρνητικότητα ενός εκπαιδευτικού σ’ αυτά τα ζητήματα (παιδαγωγική-διδακτική) αποτελούν για τον μαθητή μέσο σύγκρισης και άρα μέτρο εμβάθυνσης της προσωπικότητας και των δυνατοτήτων του. Μ’ άλλα λόγια σε τέτοιας έκτασης κοινωνικούς θεσμούς, όπως είναι τα εκπαιδευτικά συστήματα και κυρίως σε τέτοιους θεσμούς που οι επιδράσεις τους στους ανθρώπους δεν μπορούν να μετρηθούν άμεσα όχι μόνο δεν μπορεί, αλλά δεν πρέπει οι εκπαιδευτικοί να είναι αντίγραφα του ίδιου μοντέλου. Οι σημερινές εκπαιδευτικές αλλαγές στο σύνολό τους στοχεύουν ακριβώς να δημιουργήσουν εκτός των άλλων ένα εκπαιδευτικό υποκείμενο, ραμμένο με το ίδιο πατρόν. Είναι αυτό ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα όχι του εκπαιδευτικού, αλλά της κοινωνίας μας. Μίας κοινωνίας που πρέπει να αποφασίσει και εξ’ αυτού του θέματος αν θέλει να πορευτεί προς το “θάνατο” ή τη ζωή. Γιατί η ομοιομορφία είναι πηγή θανάτου και όχι ζωής.

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ποιες είναι οι συνέπειες για τους μαθητές

Οι ­ στη συντριπτική τους πλειονότητα ­ γυναίκες νηπιαγωγοί αποτελούν «ζωντανή» αναφορά στο στερεότυπο του διαχωρισμού των επαγγελμάτων σε γυναικεία και ανδρικά από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής ενός παιδιού. Τα βιβλία φροντίζουν να αναπαράγουν με διάφορους τρόπους ανάλογα στερεότυπα για τον καταμερισμό των ρόλων ανάμεσα στα δύο φύλα. «Στο βιβλίο "Ακούω, βλέπω και μιλώ, σκέπτομαι και συζητώ" που διδάσκονταν ως και πέρυσι τα παιδιά στο νηπιαγωγείο ­ εφέτος υποτίθεται ότι θα διανέμονταν καινούργια βιβλία ­ οι έμμεσες αναφορές σε παρωχημένα κοινωνικά πρότυπα είναι συχνές» λέει η κυρία Αθηνά Παπαδημητρίου, παιδαγωγός. Η παραδοσιακή ελληνική οικογένεια, π.χ., αποτελεί μια εικόνα που επανέρχεται στις σελίδες και στον μικρόκοσμο των παιδιών με βλαβερές συνέπειες για την ψυχική τους ανάπτυξη καθώς «το βιβλίο ωραιοποιεί την πραγματικότητα που περιλαμβάνει πλέον και τις μονογονεϊκές οικογένειες και τις οικογένειες από δεύτερο γάμο των γονέων, τις διαφυλετικές, τις οικογένειες με υιοθετημένα παιδιά κ.ο.κ.». Οι παραστάσεις που αναπαράγονται στις εικόνες και στα κείμενα ελάχιστη σχέση έχουν τελικά με ό,τι βιώνουν σήμερα τα παιδιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση στα παιδιά καθώς άλλα μηνύματα λαμβάνουν από τον χώρο του σχολείου και άλλα από τον περίγυρό τους. Και αυτό διότι «βρίσκονται σε μια ευαίσθητη ηλικία, είναι εύπλαστα και υπό διαμόρφωση. Δεν έχουν ακόμη σταθερές εικόνες, σύμβολα, πρότυπα. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού γίνεται σημαντικός καθώς πρέπει να υπερβαίνει τον τρόπο διδασκαλίας που ορίζει το πρόγραμμα σπουδών. Πρέπει να παρουσιάσει αλλά και να εξηγήσει στο παιδί τι συμβαίνει έξω από τις σελίδες του βιβλίου, να το συνδέσει με την πραγματικότητα».

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΑΡΛΑΤΗΡΑ,ΤΟ ΒΗΜΑ, 18-11-2001

* Ζητούν χώρους για άθληση και παιχνίδι

H έλλειψη εγκαταστάσεων στα σχολικά κτίρια όπου θα μπορούν οι μαθητές να αθλούνται σωστά και με ασφάλεια, αλλά και χώρων για παιχνίδι, είναι ένα παράπονο των παιδιών που έχει χρονίσει. Στις περισσότερες περιοχές της Αθήνας το παιχνίδι είναι δυνατό μόνο στο σπίτι ή στον περίβολο του σχολείου. Δεν είναι τυχαίο ότι για το 94,6% των παιδιών οι φίλοι προέρχονται από το σχολείο, ενώ μόνο τρία στα δέκα παιδιά (35,8%) αναφέρουν ότι έχουν φίλους και από τη γειτονιά.

Ετσι, σχεδόν τα μισά παιδιά (43,6%) που ερωτήθηκαν τι θα έφτιαχναν στο σχολείο τους αν τους δινόταν η ευκαιρία απάντησαν «αθλητικές εγκαταστάσεις», ενώ σε ποσοστό 12% ζήτησαν χώρους και χρόνο για παιχνίδι. Το 8,2% των παιδιών απάντησε ότι θα έφτιαχνε βιβλιοθήκες, εργαστήρια και θα τοποθετούσε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, το 6,2% θα προχωρούσε σε αισθητική αναβάθμιση των χώρων και το 5% των παιδιών θα δημιουργούσε χώρους πρασίνου. Σε αναβάθμιση των χώρων υγιεινής θα προχωρούσε το 4,2% των παιδιών, της καντίνας το 3,7% και του περιεχομένου των μαθημάτων, με την εισαγωγή νέων, το 2,4% των παιδιών.

H διάθεση των παιδιών για άθληση και παιχνίδι φαίνεται και από τις απαντήσεις που δίνουν στο ερώτημα για τις αγαπημένες δραστηριότητές τους. Για το 56,3% των παιδιών είναι τα σπορ και οι αθλοπαιδιές, για το 16,7% το ελεύθερο παιχνίδι και μόνο για το 4% και το 1,4% η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και η τηλεόραση αντίστοιχα.

Παρ' όλα αυτά, η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών (περίπου εννέα στα δέκα) ασχολείται με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μία ώρα την ημέρα και τέσσερα στα δέκα (38,3%) βλέπουν δύο ώρες τηλεόραση καθημερινά. Τα Σαββατοκύριακα η τηλεθέαση ανεβαίνει στα ύψη. Εξι στα δέκα παιδιά (64,4%) βλέπουν τηλεόραση περισσότερο από τρεις ώρες. Τηλεόραση με τους γονείς τους βλέπουν επτά στα δέκα παιδιά (70%), ενώ οι μισοί μαθητές (50%) απάντησαν ότι βλέπουν και μόνοι τους. Υψηλό ποσοστό τηλεθέασης εμφανίζουν τα παιδικά προγράμματα (74,7%).

Παράλληλα τα παιδιά παρακολουθούν στην τηλεόραση ταινίες και εκπομπές που απευθύνονται κυρίως σε ενηλίκους, όπως ελληνικές ταινίες (57,5%), σίριαλ (52,6%), ξένες ταινίες (52,2%), τηλεπαιχνίδια (46,2%), ντοκυμαντέρ (44,9%) και αθλητικές εκπομπές (33,8%). Εξίσου σημαντικό είναι επίσης το στοιχείο που δείχνει ότι οκτώ στα δέκα παιδιά (80%) ξοδεύουν τον ελεύθερο χρόνο τους βλέποντας βιντεοκασέτες ή DVD.

Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου εννέα στους δέκα μαθητές (88,6%) επιλέγουν συνήθως οι ίδιοι τις τηλεοπτικές εκπομπές που παρακολουθούν, ενώ μόνο στο 37,3% η επιλογή γίνεται και από τους γονείς. Στον αντίποδα βρίσκεται το παιχνίδι, για το οποίο τα περισσότερα παιδιά εξοικονομούν περίπου τρεις ώρες την εβδομάδα. Τα περισσότερα παιδιά (75,3%) παίζουν στο σπίτι τους, το 50% απάντησε ότι παίζει και στο σχολείο, το 46,7% σε αυλή, το 38,2% σε άλλο σπίτι και μόνο τρία στα δέκα παιδιά (32,2%) παίζουν σε δρόμο της γειτονιάς τους. Σε παιδότοπο και σε λούνα παρκ απάντησαν ότι παίζουν το 8,1% και το 7,9% των παιδιών αντίστοιχα.

* Τι διαβάζουν τα παιδιά

Εξωσχολικά βιβλία διαβάζει η πλειονότητα των παιδιών (87,5%). Τα περισσότερα (68,7%) όμως αφιερώνουν μόνο μία-δύο ώρες την εβδομάδα στο εξωσχολικό διάβασμα και μόνο το 5,6% των παιδιών διαβάζει περίπου μία ώρα την ημέρα.

Επτά στα δέκα παιδιά (71,6%) προτιμούν τα μυθιστορήματα και σχεδόν οι μισοί μαθητές (42,9%) τα εικονογραφημένα βιβλία και τα κόμικς. Παραμύθια διαβάζουν σε ποσοστό 37% και περιοδικά τρία στα δέκα παιδιά (30%). Σημειώνεται ότι εικονογραφημένα βιβλία και κόμικς διαβάζουν ως επί το πλείστον τα αγόρια.Δύο ακόμη θλιβερές διαπιστώσεις της έρευνας είναι η σταδιακή απομάκρυνση των γονιών από τα παιδιά τους, κυρίως εξαιτίας της εργασιακής κόπωσης των πρώτων. H πρώτη διαπίστωση αφορά τη μικρή συμμετοχή των γονιών στο παιχνίδι και η δεύτερη τις σπάνιες εξόδους με τα παιδιά τους. Το πρόβλημα είναι εντονότερο στις οικογένειες όπου εργάζονται και οι δύο γονείς.Συγκεκριμένα, τρία στα δέκα παιδιά (35,6%) είπαν ότι βγαίνουν σπανίως με τους γονείς τους, ενώ το 7,3% απάντησε «ποτέ». Αρκετά συχνά βγαίνουν δύο στα δέκα παιδιά (18,2%), πολύ συχνά το 5,7% και καθημερινά μόνο το 1,3%. Οκτώ στα δέκα παιδιά (80,4%) πηγαίνουν με τους γονείς τους σινεμά, τέσσερα στα δέκα (44%) θέατρο, το 26,3% σε μουσεία, το 25,5% σε συναυλίες και μόνο το 5% πηγαίνει σε ζωολογικό κήπο ή σε τσίρκο, ΤΟ ΒΗΜΑ , 25-07-2004

H δύναμη της μάθησης

Πάνω από 100 γονίδια συμμετέχουν στην ανάπτυξη της ευφυΐας του ανθρώπου και ακόμη περισσότερα εμπλέκονται στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Ομως υπάρχει στον νου ένα μεγάλο πεδίο ελεύθερο το οποίο καλείται να καλύψει η εκπαίδευση. Τα εξωτερικά πνευματικά ερεθίσματα είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση της δομής του εγκεφάλου

Το σχολείο πρέπει να είναι ένα επιστημονικό εργαστήριο, με τους εκπαιδευτικούς να γνωρίζουν καλά τη χρήση των εκπαιδευτικών εργαλείων, τη δύναμη των παιδαγωγικών ερεθισμάτων και τη δύναμη τη δική τους

Από την όχι και τόσο μακρινή εποχή που η γνώση «αποτυπωνόταν με τη βέργα» στο σώμα του σαστισμένου μαθητή μέχρι σήμερα η διαδικασία διδασκαλίας και μάθησης έχει διανύσει μερικά έτη φωτός. Ο αυταρχισμός του σχολείου έδωσε τη θέση του στη συνεργασία και η επιβολή στη δημιουργικότητα. H πρόοδος πολλών σχετικών επιστημών συνέβαλε στην απόσταξη μιας σταγόνας παιδαγωγικής αλήθειας, χρήσιμης και αποτελεσματικής για την προσέγγιση επιτυχέστερων εκπαιδευτικών μεθόδων.

H βαθύτερη κατανόηση της φύσης της μάθησης πέρασε από το «χυδαίο περιβαλλοντικό προκαθορισμό», όταν ο πατέρας της ψυχολογίας Watson υποστήριζε τον περασμένο αιώνα ότι μπορεί να κάνει ένα νεογέννητο όπως το προγραμματίσει, επιστήμονα, άγιο, εγκληματία κτλ., μέχρι τον «χυδαίο γενετικό προκαθορισμό», σύμφωνα με τον οποίο «τα γονίδιά μας καθορίζουν τη μοίρα μας». Για να απορριφθούν και οι δύο εκδοχές ως ακραίες με την αλήθεια να βρίσκεται στη μέση, αλλά και με αντανάκλαση στην παιδαγωγική μεθοδολογία.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η απόσταση που υπάρχει μεταξύ του γενοτύπου και του φαινοτύπου είναι πολύ μεγάλη, ότι η αντίδραση πολλών γονιδίων και περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντική, ότι η παιδαγωγική δύναμη μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη της ευφυΐας και της προσωπικότητας του μαθητή. Αυτή η δύναμη της μάθησης, που αφορά ακόμη και είδη χαμηλά στην εξελικτική ιεραρχία, κορυφώνεται στον άνθρωπο και τον καθιστά ξεχωριστό είδος λόγω του μοναδικού εγκεφάλου του.

H συμμετοχή, λ.χ., πάνω από 100 γονιδίων στην ανάπτυξη της ευφυΐας του ανθρώπου παραχωρεί μεγάλο μέρος στην περιβαλλοντική - διδακτική επίδραση, περισσότερα ακόμη γονίδια εμπλέκονται στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Από την άλλη μεριά γίνεται όλο και περισσότερο εμφανές ότι φθάνει η ώρα για τη βαθύτερη κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου μας. H καλπάζουσα γενετική γνώση λειτουργεί προωθητικά για τις νευροεπιστήμες που αναμένεται να περάσουν στην αλματώδη πορεία τους στον τρέχοντα αιώνα.

Ηδη υπάρχουν σοβαρά ευρήματα που υποστηρίζουν την απόλυτη αναγκαιότητα των κατάλληλων εξωτερικών ερεθισμάτων για την επιτυχή ανάπτυξη κάποιας δομής, του ματιού λ.χ. Το νεογέννητο γατάκι που χάνει πλήρως την όρασή του όταν το μάτι του σκεπαστεί για τις επτά πρώτες εβδομάδες με ρούχο διαφανές που όμως δεν αφήνει να περάσει εικόνα, κάτι που δεν συμβαίνει αν το ρούχο τοποθετηθεί μετά την έβδομη εβδομάδα, δείχνει πόσο απαραίτητη είναι η εικόνα ως ερέθισμα για την ανάπτυξη της δομής του ματιού.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αντίστοιχης αναγκαιότητας είναι και τα ανάλογα πνευματικά ερεθίσματα για την ολοκλήρωση της δομής του εγκεφάλου. Αλλωστε ένα νεογέννητο έχει ένα μόνο μέρος του όγκου του εγκεφάλου του ο οποίος αναπτύσσεται αναλόγως μέσα από τα διάφορα ερεθίσματα και τις εμπειρίες στις οποίες υποβάλλεται. H διαλεύκανση της νευρωνικής φύσης της λειτουργίας του εγκεφάλου, οι κατάλληλες δηλαδή συνάψεις των νευρώνων ως αποτέλεσμα βιωματικής μάθησης, ο νευρωνικός άνθρωπος, είναι ο σύγχρονος στόχος των ερευνητών. Και μέσα απ' αυτό το στόχαστρο διαφαίνεται η σημασία της διαπαιδαγώγησης ως μέσου στην επιτυχή νευρωνική ανάπτυξη του εγκεφάλου, στην κατανόηση της ψυχολογίας του ανθρώπου και της κοινωνικής του συμπεριφοράς.

Ο σοβαρός λοιπόν παρονομαστής της διαπαιδαγώγησης, που γίνεται ως γνωστόν ακόμη σημαντικότερος στις μικρές ηλικίες, προσδίδει ανάλογη σοβαρότητα στη διδακτική μεθοδολογία, στο περιεχόμενο και στους στόχους του σχολείου. Μια ευθύνη που αποτυπώνεται μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, βασικός άξονας του οποίου είναι η φιλοσοφία των προγραμμάτων του, που πρέπει να αντανακλούν την αναγκαιότητα της κάθε εποχής, συνδυαζόμενα με την αυξανόμενη κατανόηση της φύσης της μάθησης.

Το σχολείο λοιπόν πρέπει να 'ναι ένα επιστημονικό εργαστήριο, με τους εκπαιδευτικούς να γνωρίζουν καλά τη χρήση των εκπαιδευτικών εργαλείων, τη δύναμη των παιδαγωγικών ερεθισμάτων, τη δύναμη τη δική τους. Ο μαθητής με τον «εύπλαστο» εγκέφαλό του θα πρέπει να «εξασκείται» στη διαμόρφωση, ενδυνάμωση και ευαισθητοποίηση των «νευρωνικών συνάψεων» μαθαίνοντας, στην ψυχολογική του ενηλικίωση αντιδρώντας επιτυχώς, στην αρμονική κοινωνική του ένταξη με τη μορφοποίηση της κοσμοαντίληψής του. H άσκηση αυτή δεν θα είναι πάντα ευχάριστη· θα είναι και κοπιαστική. Γι' αυτό το σχολείο θα πρέπει να είναι ενδιαφέρον και να παρακινεί τη δημιουργικότητα που ο μαθητής αναμένει, καθώς ο άνθρωπος είναι από τη φύση του δημιουργικός, την πολύπλευρη βιωματική μάθηση για την ολιστική κατανόηση και κατάκτηση της γνώσης, καθώς η εγκεφαλική δράση είναι επίσης ολιστική.

Γι' αυτό ο μαθητής πρέπει να ασκείται συνεχώς με ανακεφαλαιώσεις, συνδυαστικές συγκρίσεις και βιωματικές διδασκαλίες για να ισχυροποιεί τις νευρωνικές συνάψεις τις οποίες πέτυχε με την κατάλληλη εμπειρία και μάθηση που οργανώνεται στον εγκέφαλο με μορφή «ηλεκτρικών κυκλωμάτων» δομημένη από ιστούς νεύρων. Γι' αυτό το σχολείο θα πρέπει να είναι χώρος συστηματοποιημένης «άσκησης» του εγκεφάλου, της ψυχής και της συνείδησης, όπως το γυμναστήριο του σώματος· και δεν μπορεί να 'ναι ούτε χαλαρό ούτε καταπιεστικό, αλλά χώρος χαράς και δημιουργίας με επίκεντρο τον μαθητή· για να αγαπήσει τη γνώση και τον χαρακτήρα του σχολείου.

Ο ρόλος του σχολείου και των δασκάλων

H σχολική γνώση πρέπει να 'ναι αξιόλογη, επικαιροποιημένη και να προσφέρεται στο κατάλληλο παιδαγωγικό πλαίσιο. Μια προσπάθεια που αφορά τους μεγάλους οι οποίοι πρέπει να σχεδιάζουν το κατάλληλο εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο σημαντική παράμετρος είναι και το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό. Στη βάση αυτών των αποδοχών δομήθηκε και η φιλοσοφία του νέου εκπαιδευτικού συστήματος, της ποιοτικής αναβάθμισης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, τα σχετικά στοιχεία του οποίου βρίσκονται στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (www.pi-schools.gr) αναμένοντας το ενδιαφέρον της εκπαιδευτικής κοινότητας, της ελληνικής διανόησης, που πρέπει να ανταποκριθεί στη νέα αυτή εθνική και συλλογική προσπάθεια εκπόνησης όλου του εκπαιδευτικού υλικού Δημοτικού και Γυμνασίου. Αυτή η ευθύνη ανήκει σε όλους μας, αυτή η υποχρέωση ανήκει στους μεγάλους, στους επαΐοντες, στους «δασκάλους» της νεολαίας μας· και πρέπει με περίσσεια σοβαρότητα να ασχοληθούμε μαζί της. Είναι μια πρόκληση της εποχής μας στην οποία πρέπει να ανταποκριθούμε και να απαντήσουμε με αγάπη και σεβασμό στην προσπάθεια των μαθητών μας προσφέροντάς τους την αξιόλογη γνώση μέσα από τη συνδυαστική - ολιστική και διαθεματική - εννοιολογική κατάκτησή της. Ενα βήμα προς τις επιταγές της επιστήμης· και ένα άλμα προς τις επιταγές του μέλλοντος.

Ο κ. Στ. N. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών. ΤΟ ΒΗΜΑ , 29-06-2003

Επιστήμη

Επιστήμη και ζωή παραπορεύονται. Η ζωή με τους αγώνες και τις αγωνίες της, με τους θεωρητικούς της προβληματισμούς και τους ηθικούς της ακροβατισμούς, με τις πρακτικές ανάγκες και τις πνευματικές της αναζητήσεις, με τους οραματισμούς και τους πειραματισμούς της, με τις καθημερινές της στιγμές και τις ηρωικές της εξάρσεις αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να καταφύγει στην επιστήμη, να ζητήσει την αρωγή και τη συνδρομή της, για να αποφύγει επικίνδυνες κακοτοπιές και να επιλύσει παντοειδή πρακτικά και θεωρητικά προβλήματα. Η επιστήμη, επομένως, έχει αποδειχθεί διαχρονικά πρόθυμη και υπάκουη θεραπαινίδα του ανθρώπου, τον βοήθησε να απομακρυνθεί από την πρωτόγονη ζωή και την ενστικτώδη βαθμίδα της και να οδηγηθεί στο επίζηλο σημείο του σημερινού του πολιτισμού. Η επιστήμη όμως είναι μέσο, δεν είναι αυτοσκοπός και η συνετή ή ασύνετη χρήση του, η «λελογισμένη» χρήση ή η αλόγιστη κατάχρηση του ευθύνεται για τις θετικές συνέπειες ή τις αρνητικές επιπτώσεις πάνω στη ζωή του ανθρώπου. Μετά τη βόμβα της Χιροσίμας και τις δίκες της Νυρεμβέργης, αυτοί οι προβληματισμοί οξύνθηκαν, οι γνώμες διχάστηκαν, οι πολέμιοι της επιστήμης ως αυτοσκοπού και οι φανατικοί αρνητές της ως μέσου διασταύρωσαν τα ξίφη τους και ο απόηχος αυτής της αντιπαράθεσης δεν έχει σιγήσει μέχρι τις μέρες μας.
    Οι υποστηρικτές της άποψης «η αλήθεια για την αλήθεια», «η επιστήμη για την επιστήμη», θέλουν μια επιστήμη αυτοσκοπό, ουδέτερη, απαλλαγμένη από ιδεολογικές, πολιτικές, πρακτικές και γενικότερες βιοποριστικές βάσεις αναφοράς, μια επιστήμη δηλαδή της γυάλας ή του επιστημονικού εργαστηρίου. Σ' έναν κόσμο προβληματισμένο αλλά και προβληματικό, πολυδιασπασμένο και πολυτραυματισμένο από τον πόλεμο, αλλά και ταλαιπωρημένο ή αλλοτριωμένο από την ειρήνη, σ' έναν κόσμο και σ' έναν άνθρωπο δοκιμασμένο από την ανέχεια της πενίας και της αθλιότητας ή πορωμένο από την ατέλεια της αφθονίας και της τελειότητας, η επιστήμη δεν μπορεί να μένει απαθής και ουδέτερη· έχει χρέος να μην κωφεύει ούτε στα μηνύματα ούτε στα αιτήματα των καιρών. Έχει υποχρέωση να πάρει θέση και να βοηθήσει τον άνθρωπο τόσο στα άμεσα και βραχυπρόθεσμα προβλήματα του όσο και στους μακροπρόθεσμους προβληματισμούς και προγραμματισμούς του.
    Αλλωστε, τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα και από αυτά τα δεινά τα δημιουργεί αυτή η ίδια η επιστήμη ή με την απουσία της ή με την αρνητική παρουσία της, αφού όπως ξέρουμε τόσο η αχρησία ενός καλού μέσου όσο και η κακή χρήση του οδηγούν στο ίδιο αρνητικό αποτέλεσμα.

Δημοκρατία και Παιδεία

Παιδεία και ζωή παραπορεύονται. Η ζωή στην ενστικτώδη της μορφή, στο απλοϊκό της φανέρωμα χρειάζεται τη συμβολή και τη συνδρομή της παιδείας, της μόρφωσης για να αναβαθμιστεί πνευματικά και ηθικά και να εξελιχθεί πολιτιστικά. Παιδεία, έχουν πει, είναι ό,τι απομένει όταν ξεχάσουμε όλα όσα μάθαμε. Είναι ο γόνιμος και νοσταλγικός απόηχος από την ηχητική πανδαισία μιας πολύχρονης και πολυεπίπεδης παιδευτικής διαδικασίας, είναι το λίγο άρωμα που πάντοτε μένει στο χέρι αυτού που ευτύχησε να κρατήσει και να προσφέρει ένα πνευματικό τριαντάφυλλο. Δημοκρατία είναι το σύστημα της διακυβέρνησης όπου ολόκληρος ο λαός με τρόπο όσο γίνεται πιό ελεύθερο, πιό άμεσο και ευθύ, κυβερνά τον εαυτό του. Τούτο σημαίνει πως η έννοια της δημοκρατίας είναι έννοια όχι στατική και παθητική, αλλά ενεργητική και δυναμική, είναι μια κατάκτηση ασυνεχής που τροφοδοτείται, συμπληρώνεται και αρτιώνεται από την πνευματική του ατόμου προικοδοσία και εμπνέεται, σταθερά από το ιδανικό της ανθρώπινης ελευθερίας.
    Δημοκρατία επομένως και παιδεία είναι όροι συσχετικοί, ο ένας ενέχει και προϋποθέτει τον άλλο και η απρόσκοπτη λειτουργία τους δέ νοείται χωρίς την αμφίδρομη σχέση τους και τη δημιουργική και αρμονική αλληλεξάρτηση τους. 0 πεπαιδευμένος, ο άρτια μορφωμένος, ο πνευματικά καλλιεργημένος και ηθικά διαμορφωμένος πολίτης έχει την ικανότητα να κρίνει, να συγκρίνει να ιεραρχεί με ευθυκρισία, νηφαλιότητα και αντικειμενικότητα δεν χειραγωγείται από τη δημαγωγική συνθηματολογία, δεν ποδηγετείται από τον λαϊκισμό, κωφεύει στο μαυλιστικό τραγούδι των πολιτικών σειρήνων της υποσχεσιολογίας,του άκρατου φανατισμού, του στενόψυχου μικροκομματισμού. Το δέλεαρ (τό δόλωμα) της ευνοιοκρατίας (τού φαβοριτισμού) της οικογενειοκρατίας (νεποτισμού), των πελατειακών σχέσεων, των διαπλεκόμενων συμφερόντων τον αφήνουν αδιάφορο, αφού αυτός δεν στοχεύει και δεν επενδύει σε κατακτήσεις ποσοτικές της ζωής αλλά στις ποιοτικές της διεκδικήσεις και αναβαθμίσεις, όχι στην αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, αλλά στο εισόδημα της κεφαλής και στη βελτίωση και αναβάθμιση του αποθέματος της ψυχής.
    Ένα τέτοιο αδούλωτο και ανεξάρτητο πνεύμα δεν ανέχεται τις ποικιλώνυμες νοθεύσεις και τις παντοειδείς παραχαράξεις που επιχειρούν στο δημοκρατικό πολίτευμα οι διάφοροι αυταρχικοί δυνάστες ή οι περιστασιακοί επιβήτορες της εξουσίας· η πνευματική ελευθεροσύνη των μορφωμένων πολιτών, αποκρούει κάθε απόπειρα πολιτικού ακροβατισμού, τυχοδιωκτισμού (αρριβισμού) και εξαλλοσύνης και υπακούει μόνο στη σώφρονα συνθηματολογία και στην τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία.

Μ.Μ.Ε.

Η δεκαετία του 1990, μετά δηλαδή την ανάπτυξη της τηλεόρασης, λόγω της ελεύθερης χρήσης της, έφερε τεράστιες αλλαγές στην επικοινωνία αλλά κυρίως στην κοινωνία. Τα δελτία ειδήσεων στη μάχη της ακροαματικότητας έχουν γίνει πλέον εκπομπές σώου εισβάλλοντας συνεχώς και στα πιο προσωπικά στοιχεία της ζωής των πολιτών. Οι παρουσιαστές εξασκούν πλέον και το ρόλο του εισαγγελέα στις διάφορες υποθέσεις καταδικάζοντας ή αθωώνοντας τους υπόπτους πριν τις δικαστικές αποφάσεις.
    Οι εκπομπές λόγου, πολλές από τις οποίες στημένες και ακριβοπληρωμένες από τους παρουσιαζόμενους- κυρίως σε περίοδο εκλογών - δημιουργούν πρότυπα, πολλές φορές καταστρεπτικά για τη νεολαία. Τα reality show έχει αποδειχθεί ότι είναι υπεύθυνα για πολλές αυτοκτονίες ανθρώπων που έχουν περάσει από αυτά. Έχουμε δηλαδή μεταβάλει την τηλεόραση από μέσο ενημέρωσης σε μέσο ευχαρίστησης με βάση τον πόνο του συνανθρώπου μας. Ίσως αυτό να ήταν και "αναγκαίο". Ο Διονύσης Σαββόπουλος κάποτε όταν ρωτήθηκε αν ανησυχεί για την κοινωνική εξαθλίωση των συγκεκριμένων εκπομπών απάντησε ότι αφού οι μεγαλουπόλεις έχουν χάσει το χαρακτήρα της πλατείας του χωριού που μαζεύονταν οι "κατίνες" της γειτονιάς, έπρεπε να βρεθεί ένα υποκατάστατο, και αυτό είναι τα reality show.
    Είναι συχνό φαινόμενο πλέον στην Ελληνική κοινωνία η οικογένεια να έχει δύο και τρεις τηλεοράσεις στο σπίτι για να μπορεί να απολαύσει το κάθε μέλος τη δική του σαπουνόπερα Ελληνική ή Μεξικάνικη, φυσικά μεταγλωττισμένη. Έτσι, παρατηρείται ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα, αυτό της μη επικοινωνίας της οικογένειας, αφού ο καθένας έχει συνδεθεί περισσότερο με το ηλεκτρονικό κουτί παρά με τα μέλη της οικογένειας του. Ταυτόχρονα, ο τρόπος ζωής των ηρώων αυτών των τηλεοπτικών σειρών με το εύκολο χρήμα, τις μίζες, τις απάτες, τις ίντριγκες, τους έρωτες, τις εξωσυζυγικές σχέσεις, τα πανάκριβα σπίτια και αμάξια δημιουργούν νέα ήθη, σίγουρα όχι χρηστά.
    Το κουτσομπολιό, τα ροζ σκάνδαλα, τα νυχτοπερπατήματα πολιτικών, τραγουδιστών και ηθοποιών ήταν ίσως η αφορμή για τη δημιουργία αυτής της τηλεοπτικής "ζούγκλας", αλλά και της δημιουργίας κουτσομπολίστικων περιοδικών. Οι παπαράτσι παραβιάζουν πλέον τη προσωπική ζωή από τη μια, αλλά και δημιουργούν ψεύτικες ιστορίες από την άλλη, καλλιεργώντας την περιέργεια των αναγνωστών τους, κυρίως γυναικών, και συνάμα αυξάνοντας τα κέρδη τους.

(Απόσπασμα από κείμενο του Αρσένιου Διαμαντίδη)

Παγκοσμιοποίηση

Η Γένοβα καί τό Κιότο είναι δύο σταθμοί που ξεσκέπασαν τελικά τά δύο πρόσωπα τής παγκοσμιοποίησης. Η φωτεινή της πλευρά είναι αυτή που εμπεριέχει τήν έννοια τής ελευθερίας, τής ελεύθερης διακίνησης ατόμων, ιδεών, προϊόντων, τής ελεύθερης ανάπτυξης τής προσωπικότητας τών ανθρώπων σέ ολόκληρο των πλανήτη. Εμπεριέχει τήν έννοια τού σεβασμού στίς πολιτισμικές ιδιαιτερότητες τών λαών, τών κοινωνικών συνόλων, τόν σεβασμό στή βούληση τών λαών γιά τίς θρησκείες καί τίς λατρευτικές τους καταγραφές.
   'Ισως νά μή μάς είναι κατανοητά ήθη καί έθιμα, πολλές φορές αντίθετα μέ τά δικά μας, όμως ο σεβασμός μας καί η αγάπη στόν συνάνθρωπο, τού δίνει τό δικαίωμα νά αποφασίσει μέσα από κοινωνικές διεργασίες που τού ταιριάζουν, νά αλλάξει ή νά διατηρήσει όσα ξενίζουν ή όσα είναι σέ αντίθεση μέ τό μοντέλο τού Δυτικού πολιτισμού "μας". Τό φωτεινό πρόσωπο τής παγκοσμιοποίησης αναγνωρίζει τό δικαίωμα τών λαών νά επιλέγουν καί εκμεταλλεύεται πρός τή θετική κατεύθυνση τήν ανάπτυξη τής τεχνολογίας, τό άνοιγμα τής διεθνούς επικοινωνίας, που όπως είπε ο Σονκιάο, μάς βοήθησε νά αντιληφθούμε ότι "είμαστε όλοι επιβάτες στό ίδιο πλοίο".
   Τό άλλο, τό σκληρό πρόσωπο είναι αυτό που επιβάλλει ετσιθελικά τήν μεγαλύτερη καταστροφή τής στιβάδας τού όζοντος από τά χημικά τών πολυεθνικών συμφερόντων. Ισοπεδώνει ήθη καί έθιμα βίαια, γιά νά δημιουργήσει ομοειδή ανθρωποειδή καταναλωτικά όντα, τά οποία δέν θά εκφράζονται παρά μόνο μέσα από ελάχιστες λέξεις καί μέσα από μηχανές προηγμένης τεχνολογίας. Η έκφραση μετουσιώνεται πλέον στήν επίδειξη κατοχής ύλης καί τεχνολογικών μέσων. Μοιράζει ναρκωτικά γιά νά ναρκώνει συνειδήσεις, συγκεντρώνει κέρδη τά οποία επενδύει σέ παραγωγή προϊόντων που χρειάζονται μαζικές αγορές. " Φακελώνει" τίς αντιδράσεις μας καί τή ζωή τού καθενός μας, ώστε νά τίς ελέγχει. Δημιουργεί σύγχυση, κτυπώντας μας σέ τραπέζι μπιλιάρδου, χτυπάει αλλού γιά νά πετύχει κάτι άλλο.
   Η αύξηση τού οργανωμένου εγκλήματος είναι αποτέλεσμα τής παγκοσμιοποίησης τής έννοιας τού εύκολου κέρδους καί τής συγκέντρωσης πλούτου μέ όποιο τροπο, μέ κάθε μέσο. Μέσα στά πλαίσια αυτής τής παγκοσμιοποίησης άς ετοιμασθούμε νά ενταχθούμε στό σύνολο τών ανθρωποειδών, που θά ξυπνούν τό πρωί σέ κάποιο δωμάτιο πολυτελείας μέσα στό χώρο τής πολυεθνικής που δουλεύουν, θά μεταφέρονται στό διπλανό χώρο τού γυμναστηρίου γιά νά γυμνασθούν, στό διπλανό χώρο ιατρείου γιά τόν έλεγχο τής φυσικής τους κατάστασης, στό διπλανό χώρο γιά τό πρόγευμα μέ θέα τά συγκεντρωτικά αποτελέσματα τών ημερησίων κερδών, θά εγκαθίστανται στό γραφείο τους μέχρι τό απόγευμα, θά παρακολουθούν εσώκλειστοι σινεμά στή διπλανή αίθουσα γιά νά μή χάνουν χρόνο στίς μετακινήσεις καί θά παράγουν, θά παράγουν, θά παράγουν κέρδη. 'Οσοι αντέξουν.... Οι άλλοι, αυτοί που δέν θά αντέχουν... στόν Καιάδα, στό ποτό, τά ναρκωτικά. Στήν ανέχεια, στήν αυτοκτονική αντίδραση.
    Αυτή η όψη τής παγκοσμιοποίησης έχει ξεχάσει τό ανθρώπινο χάδι, τό ανθρώπινο δάκρυ, τήν ανθρώπινη ανάγκη νά ακουμπάς, νά πιστεύεις, νά ελπίζεις, νά αισθάνεσαι τόν Θεό, όπως καί άν τόν ονομάζεις, τόν Θεό τής ψυχής σου.

(Το κείμενο, όσον αφορά τον τονισμό, παραμένει όπως γράφτηκε από τη συγγραφέα)
(Απόσπασμα από κείμενο της Ηρώς Φιλολία Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου)

Ελευθερία

Οι άνθρωποι είναι σκλάβοι του χρόνου, της γεωγραφίας και του περιβάλλοντός τους, της γενετικής κληρονομικότητάς τους, της ιδιοσυγκρασίας, του κλίματος, των περιστάσεων μέσα στις οποίες ζουν. Τελικά είναι σκλάβοι στα απρόβλεπτα ρεύματα της ζωής και στο αναπόφευκτο τέλος της. Όσο περισσότερο ζουν οι άνθρωποι και όσο περισσότερο απομακρύνονται από την παιδική ηλικία, τόσο καθαρότερα βλέπουν πόσο περικυκλωμένοι είναι από όλες τις πλευρές. Φυσικά, μέσα στα πλαίσια αυτών των ορίων, μέσα στο στενό κομμάτι γης και χρόνου που τους έχει παραχωρηθεί, είναι κάπως ελεύθεροι. Όσο όμως το πνεύμα του ανθρώπου γίνεται βαθύτερο και πιο ευαίσθητο, τόσο καθαρότερα βλέπει πως η ελευθερία του είναι περιορισμένη και ότι στην πραγματικότητα αποτελεί μια ψευδαίσθηση. Η θλίψη και η νοσταλγία του για μια γνήσια ελευθερία γίνεται όλο και βαθύτερη. «Ζώντας διαρκώς στο σκοτάδι και στην πάλη, ω! πόσο σκοτεινό είναι το σκοτάδι, πόσο σφικτή η πάλη», έγραψε κάποιος ποιητής για να περιγράψει τη ζωή του ανθρώπου. Τη βαθιά αλήθεια αυτών των λέξεων την καταλαβαίνουν όλοι εκτός από τους πιο χυδαίους και άξεστους, που ζουν για τη στιγμή και διασκεδάζουν με φτηνές ιστορίες πάθους.
    Όλος ο ανθρώπινος πολιτισμός, η τέχνη και η ποίηση, διαπερνάται από μια θλίψη, η οποία φαίνεται πως είναι το πιο ανθρώπινο και αυθεντικό συναίσθημα, αυτή δε η θλίψη αφορά ακριβώς το αίσθημα φυλάκισης και περιορισμού της ζωής, τη θνητότητα και την ευπάθεια του κάθε πράγματος σ’ αυτόν τον κόσμο. Μόνο στην παιδική ηλικία το αγνοούμε, και γι’ αυτό ακόμη και η πιο στερημένη παιδική ηλικία φαίνεται να είναι ένα συνεχές πανηγύρι. Το παιδί βλέπει τη ζωή ελαφρόκαρδα και χαρούμενα, σαν ένα ανοιχτό παράθυρο σε ένα υπέροχο ανοιξιάτικο πρωινό, γεμάτο από απεριόριστες δυνατότητες. Ο άνθρωπος ενηλικιώνεται όταν συρρικνώνεται αυτό το εσωτερικό πνεύμα εορτασμού, και στη θέση του αναπτύσσεται η αντίληψη πως η ζωή μοιάζει με φυλακή. Ξαφνικά εισέρχεται η θλίψη. Άσχετα δε από το πόσο προσπαθεί να αναισθητοποιήσει αυτή τη θλίψη, αν είναι τίμιος με τον εαυτό του, ποτέ δε θα μπορέσει να την εξαλείψει.

(Απόσπασμα από το πολύ καλό και προτεινόμενο βιβλίο του Αλέξανδρου Σμέμαν Εορτολόγιο, Ετήσιος εκκλησιαστικός κύκλος, βλέπε Εκδόσεις Ακρίτας. Ιστοσελίδα

Πείνα - Μόλυνση περιβάλλοντος

O κόσμος που κληροδότησαν οι μεγάλοι στους νέους είναι ένας κόσμος αποκρουστικός και απόκοσμος, ένας κόσμος υποκρισίας και συμβατικότητας, ψευτιάς και υστεροβουλίας, όπου το αυθόρμητο χαμόγελο υποκαταστάθηκε από την ιδιοτελή πρόθεση και η γνήσια φιλία εκτοπίσθηκε από τη χρήσιμη γνωριμία. Eίναι ένας κόσμος που μέσα στην εξωτερική του φαντασμαγορία κρύβει επιμελώς τα ράκη της εσωτερικής του πενίας, ένας κόσμος χρησιμοθηρικών συχνοτήτων και ταπεινών σκοπιμοτήτων, όπου το πολυδιαφημιζόμενο και με κάθε τρόπο επιδιωκόμενο υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα μείωσε το εισόδημα της κεφαλής και εξανέμισε το ήδη λιγοστό απόθεμα της ψυχής.
    'Eνας κόσμος χωρίς εσωτερικές αντιστάσεις, χωρίς ξεκαθαρισμένες και υπεύθυνες ηθικές στάσεις, χωρίς κάθετες ενστάσεις και αποφασιστικές αντιδράσεις για την αναβίωση και έξαρση του ρατσισμού, του εθνικισμού, της γενοκτονίας και της ξενοφοβίας, της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, του μη σεβασμού και αυτής ακόμη της παιδικής αθωότητας και αυτής ακόμη της τρυφερής παιδικής ηλικίας.
    'Eνας κόσμος με καταργημένα τα εσωτερικά του σκιρτήματα, με απαμβλυμένα ή ανύπαρκτα τα υγιή θρησκευτικά του συναισθήματα, εφεύρε το "θάνατο τού Θεού" για να απελευθερώσει τους ασκούς του ποικιλώνυμου σατανισμού και να θάψει μέσα στον όγκο των υλικών αποκτημάτων και περιπτωμάτων και τα τελευταία υπολείμματα των ενοχών του και των ηθικών αναστολών του.
    H επίπεδη και απαστράπτουσα γήινη χλιδή σαν την Oμηρική Kίρκη θάμπωσε και μέθυσε τους ανθρώπους και τους έκανε όχι μόνο να χάσουν την οδό του ιθακικού επαναπατρισμού, αλλά και εγκλωβισμένοι μέσα στα γρανάζια του γήινου ευδαιμονισμού να απομακρυνθούν ακόμη πιο πολύ από τη θέα και τη ζήτηση της Iθάκης, από τη νοσταλγία του ουρανού.
    'Eνας κόσμος ποσότητας αλλά όχι και ανάλογης ποιότητας, ένας κόσμος παράξενος και αντιφατικός, τραγικά παράλογος και παράλογα τραγικός. 'Eνας κόσμος που οι μισοί συνάνθρωποί μας πεθαίνουν από υποσιτισμό και πενία και οι άλλοι μισοί από υπερσιτισμό και ανία, που πετά στο φεγγάρι μεταφορικά και κυριολεκτικά, αφού πάμπολλα γήινα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται με την δέουσα συμπάθεια και ευαισθησία, αλλά με εξωγήινη απάθεια και αναισθησία. 'Eνας κόσμος που τελειοποιεί τα όπλα του ολέθρου για να αποφύγει την πανωλεθρία, όπου το ουρανόσταλτο αγαθό της ειρήνης δεν είναι αποτέλεσμα αγάπης, συνειδητής επιλογής, σύνεσης και ευθυκρισίας, αλλά προϊόν ανάγκης εξωτερικής επιβολής, τέκνο της αρχής του αντίπαλου δέους, μιας εύθραστης καί ανισόρροπης του τρόμου ισορροπίας.
   'Eνας κόσμος όπου η "επόμενη ημέρα" ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος δεν βιώνεται και δεν επικρέμεται μόνο ως μελλοντική εφιαλτική απειλή, αλλά και ως σύγχρονη ανοικτή πληγή, αφού η οικολογική καταστροφή που έχει ήδη συντελεσθεί από την άφρονα χρήση ή την εγκληματική κατάχρηση της ατομικής ενέργειας έχει ήδη χαράξει βαθιές και δυσεπούλωτες ουλές (πληγές) στις ταλαιπωρημένες και καθημαγμένες (αιμάσσουσες) του πλανήτη μας παρειές

Η πρόοδος της Γενετικής

Ο κόσμος μας έχει χωριστεί σ' αυτούς που παρακολουθούν την πρόοδο της επιστήμης και υποστηρίζουν κάθε νέο επιστημονικό επίτευγμα είτε γιατί ευκολύνει τη ζωή μας είτε γιατί μας βοηθά να πετύχουμε σε τομείς που στο παρελθόν μας προκαλούσαν αφορμές λύπης, αλλά και σ' αυτούς που φοβούνται την χωρίς μέτρο πρόοδο και επιμένουν στην ύπαρξη κάποιων κριτηρίων για τη χρήση των επιστημονικών επιτευγμάτων. Συχνά οι τελευταίοι κατηγορούνται ως οπισθοδρομικοί, συντηρητικοί, ξεπερασμένοι από τους πρώτους, οι οποίοι έχουν υπό τον έλεγχό τους τα ΜΜΕ και τους μηχανισμούς που διαμορφώνουν την άποψη της κοινής γνώμης.
    Η επιστήμη έχει προχωρήσει στο θέμα της Ανθρώπινης Γενετικής πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια. Είμαστε έτοιμοι να κλωνοποιήσουμε άνθρωπο, έχουμε τη δυνατότητα να βοηθούμε τα ζευγάρια που δεν μπορούν να κάνουν παιδιά να αποκτούν με μηχανικούς - εργαστηριακούς τρόπους, θα έχουμε τη δυνατότητα να διαλέγουμε το φύλο του παιδιού μας, θα μπορούν άνθρωποι που δεν ακολουθούν τον φυσικό τρόπο ζωής αλλά είναι ομοφυλόφιλοι και έχουν ήδη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες το δικαίωμα να "παντρεύονται", να αποκτούν με επιστημονική βοήθεια παιδιά ή να υιοθετούν, και γενικά θα μπορούμε να καυχηθούμε ότι τρόποι που ήταν στα χέρια της φύσης ή του Θεού, θα κατακτηθούν από μας.
    Οποιοσδήποτε προβληματισμός πάνω στα θέματα αυτά βιοηθικής θεωρείται απόδειξη οπισθοδρομικής σκέψης. Μεθυσμένοι από τη δύναμη της τεχνολογίας και από την ασυδοσία της α-ηθικότητας που επικρατεί στην πολιτική, τα ΜΜΕ, την καθημερινότητά μας, θεωρούμε ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε χωρίς προβληματισμό τις δυνατότητες που η επιστήμη μας δίνει. Αγνοούμε ότι για να γίνει ένα παιδί μέσα από τις εργαστηριακές τεχνικές, μένουν καταψυγμένα άλλα, που δεν παύουν να είναι υπάρξεις και που αν περάσουν κάποια χρόνια, θα καταστραφούν. Αγνοούμε συνειδητά ότι παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα στα οποία οι δύο γονείς δεν λειτουργούν όπως η φύση κι ο Θεός ορίζουν, δεν είναι δυνατόν να αποκτήσουν ταυτότητα και χαρακτήρα ζωής, αλλά θα έχουν μια μόνιμη ψυχολογική αναπηρία.
    Στο όνομα του προοδευτισμού μας θεωρούμε κατόρθωμα να διαλέγουμε αν το παιδί μας θα είναι αγόρι ή κορίτσι, περνώντας από το παράθυρο έναν καινούριο ρατσισμό, χειρότερο του παρελθόντος, που ήθελε παιδιά να είναι μόνο τα αγόρια. Θέλουμε να κλωνοποιήσουμε άνθρωπο για να μπορούμε στο μέλλον όχι να λύνουμε τα προβλήματα υγείας, αλλά να ετοιμάζουμε ρομποτάκια, μη συζητώντας για το τι είναι ψυχή του ανθρώπου και παραθεωρώντας τα δικαιώματα ανυπεράσπιστων υπάρξεων. Με τον ίδιο τρόπο πετύχαμε η έκτρωση να είναι δικαίωμά μας και να πετάμε στα σκουπίδια αθώα βρέφη, φωνάζοντας για την τρομοκρατία, αλλά όντας φονιάδες μυριάδων ψυχών και σωμάτων.
(Απόσπασμα από κείμενο του π. Θεμιστοκλή. Περιοδικό Ψηφίδες)

Θανατική ποινή – Δικαιώματα

Η θανατική ποινή είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, ιδίως στις ΗΠΑ, όπου έχει θεσπιστεί η εκτέλεση με βάρβαρους, περισσότερο ή λιγότερο δεν έχει σημασία, τρόπους, όπως η ηλεκτρική καρέκλα, η κρεμάλα, η θανατηφόρος ένεση, αλλά και σε μια σειρά κρατών, όπως στη γειτονική μας Τουρκία (όπου ο θάνατος επέρχεται δια των βασανιστηρίων, της αγχόνης, της εγκατάλειψης στις φυλακές και της σάρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κι αυτό εξακολουθεί δυστυχώς να είναι πραγματικότητα), στην Ινδονησία και σε άλλα μέρη του κόσμου, χωρίς οι δήθεν ενδιαφερόμενοι για τα ανθρώπινα δικαιώματα ισχυροί να πολυνοιάζονται!
    Η θανατική ποινή, ως πράξη εκδίκησης της κοινωνίας απέναντι σ' όσους εγκληματούν, έχει το πλεονέκτημα, όπως υποστηρίζουν οι φίλοι της, να αποδίδει το αίσθημα του δικαίου στην κοινωνία, για απεχθή εγκλήματα, έτσι ώστε να παραδειγματίζονται επίδοξοι μιμητές. Εξάλλου, οι συγγενείς των θυμάτων, νιώθουν την ικανοποίηση ότι η κοινωνία δικαιώνει τη μνήμη των δικών τους ανθρώπων, εκτελώντας τους δολοφόνους. Ένας τρίτος λόγος είναι ότι έτσι επιβάλλεται η πειθαρχία στην κοινωνία και, κυρίως, εξασφαλίζουμε το ότι οι εγκληματίες δεν θα ξαναδράσουν δολοφονικά!
    Επί της ουσίας, βέβαια, ούτε τα εγκλήματα, ούτε η βία μειώθηκαν, ενώ η θανατική ποινή εξομοιώνει κράτος, κοινωνία και εγκληματία, κατά την αρχή "οφθαλμόν αντί οφθαλμού". Από κει και πέρα, ο εγκληματίας δεν έχει το δικαίωμα της μετάνοιας, ούτε την ευκαιρία να συναισθανθεί την αδικία που έκανε, ακριβώς γιατί υφίσταται μια ακόμη μεγαλύτερη αδικία! Τελικά, όσο απάνθρωπος είναι ένας εγκληματίας, τόσο και περισσότερο απάνθρωπο γίνεται το κράτος που σκέφτεται και δρα με τον ίδιο τρόπο! Δεν συζητάμε για τις περιπτώσεις πολιτικών κρατουμένων, οι οποίοι καταδικάζονται σε γρήγορο ή αργό θάνατο, για τις ιδέες τους. Εδώ ισχύει ότι ο πολιτισμός και η δημοκρατία μας φαίνονται από το πόσο μπορούμε να δεχτούμε τη διαφωνία, όσο ισχυρή κι αν είναι!
   Το πρόβλημα είναι ότι το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης θεωρείται προνόμιο όσων συμφωνούν με την εκάστοτε εξουσία ή την κυριαρχούσα κουλτούρα της κοινωνίας, με αποτέλεσμα, να καταδικάζονται στο θάνατο της απομόνωσης ακόμη και οι διανοούμενοι που έχουν διαφορετική γνώμη από τους "φωτισμένους", οι νέοι που προσπαθούν να ζήσουν αλλιώτικα από τους πολλούς, αυτοί που δεν τους αρέσουν τα τραγούδια των πολλών, αυτοί που προτιμούν ένα διαφορετικό ήθος και ύφος.

(Απόσπασμα από κείμενο που δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Ψηφίδες)

Νόμοι – ανομία

Η ανομία δεν ανέχεται νόμο, δεν θέλει πολιτισμό, διαστρέφει φύσεις, καταστρέφει κάθε τι το καλό, επιβραβεύει κάθε τι το άνομο, το ανοίκειο, το επιβλαβές, ευνοεί πάσης φύσεως αναμίξεις και προσμίξεις, ιδεών και ανθρώπων και ζώων, θέλγεται από επιμιξίες διαφορετικών φυλών, από σεξισμό και σαδισμό, καταδικάζει το όντως ωραίο και ποθεί το έκφυλο, το διεστραμμένο.
    Όλα αυτά τα ανάποδα πράγματα, η ανομία τα αντιλαμβάνεται ως ελευθερία. Την υποχώρηση του νόμου την ονομάζει ιδιωτική πρωτοβουλία και την εκθειάζει. Την εύλογη αντίδραση της κοινωνίας εις όλα αυτά, την ονομαζει πολιτικό κόστος. Η ανομία ζητεί λιγότερο ή περισσότερο κράτος και εννοεί λιγότερο άνθρωπο και περισσότερο τέρας (Λεβιάθαν - βλ. το ομώνυμο σχετικό βιβλίο του Θ. Χομπς), ανακαλύπτει συνωμοσίες εκεί όπου έντιμοι άνθρωποι ανθίστανται εις την ανομία, και αποκαλύπτει μόνη της, ως κάτι το φυσικό και νόμιμο, ώστε να ολοκληρώσει την σύγχυση που προξενεί στις συνειδήσεις. Ετσι, φαίνεται ότι η ανομία ανέχεται την αλήθεια, όταν οι ίδιοι οι άνθρωποι που κινούνται στον πυρήνα της Νέας Εποχής (Φέργκιουσον), επισημαίνουν ότι εξυφαινεται συνωμοσία της Νεας Εποχής, όταν οι ίδιες οι εφημερίδες των φορέων της ανομίας αποκαλύπτουν ως κάτι γενικευμένο και μη αντιμετωπίσιμο την επικειμένη βορά των ωφελημάτων εκ της εξουσίας, όπως την απορρόφηση από οικείους της ανομίας των πακέτων και των φιλέτων της χονδρής οικονομίας. . .- παραλείποντας τις περισσότερες φορές να αναφερθούν εις ήδη γενομένη βορά τέτοιων πακέτων κατά παρανόμους τρόπους.
    Ελεύθερος λοιπόν είναι όχι ο κάθε άνθρωπος, κατά την εποχή μας, εποχή της ανομίας, αλλά ο ισχυρός για να γίνει ισχυρότερος, για να οργανώσει την ανομία, για να καταστρέψει τον νόμο, για να αντιστρέψει τον πολιτισμό και να τον κάνει βαρβαρότητα, για να θέσει εις την θέση του νόμου την ανομία του, για να ονομάσει το πικρό γλυκύ και το γλυκύ πικρό, για να αδικήσει ορφανόν και πένητα, για να ποιήσει την δικαιοσύνην του έμπροσθεν των ανθρώπων, προκειμένου να επαινεθεί και να (συγ)καλύψει έτσι την πνευμετική πενία του και τα εγκλήματά του.

(Απόσπασμα από κείμενο του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΤΑΥΡΙΑΝΙΔΗ, Πρωτοδίκου Διοικητικών Δικαστηρίων, κατόχου μεταπτυχιακών διπλωμάτων στο Δημόσιο Δίκαιο και στήν Φιλοσοφια του Δικαίου, το οποίο δημοσιεύτηκε στον "ΟΡΘΡΟ" )