ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

                                    ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

 

ΔΙΑΒΑΖΩ και ΓΡΑΦΩ

Διαβάζω → δέχομαι μηνύματα

Γράφω → στέλνω μηνύματα

 

ΔΙΑΒΑΖΩ

Διαβάζω και κατανοώ

Να καταλάβουμε όχι μόνο τι λέει αλλά τι θέλει να πει

 

Διαβάζω και αναλύω

 Το περιεχόμενο και τη μορφή

Με την ανάλυση: 1) αποσυνθέτουμε το κείμενο στα συστατικά του μέρη και αναγνωρίζουμε ή ταξινομούμε τα στοιχεία του 2) διασαφηνίζουμε τις σχέσεις μεταξύ των στοιχείων και καθορίζουμε τους συσχετισμούς και τις αλληλοεπιδράσεις τους 3) αναγνωρίζουμε τις αρχές της οργάνωσης, τη διάταξη και τη δομή που δίνουν ενότητα στο σύνολο του κειμένου.

 

ΓΡΑΦΩ

Αναλύω το θέμα

Τρόποι ανάλυσης:       1. ορισμός

                                    2. διαίρεση

                                    3. διευκρίνιση

                                    4. σύγκριση και αντίθεση

                                    5. αιτιολογική ανάλυση

                                    6. ανάλυση διαδικασίας

 

(Οργανώνω και) Συνθέτω το θέμα

Κύριες και δευτερεύουσες ιδέες με λογική αλληλουχία

Σύνολο με αρχή, μέση και τέλος (πρόλογο, κυρίως μέρος και επίλογο στην έκθεση / θεματική περίοδο, σχόλια θεματικής περιόδου και κατακλείδα στην παράγραφο)

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

 

Αναπτύσσω το θέμα

Τρόποι ανάπτυξης:      1. ανάπτυξη με παραδείγματα

                                    2. σύγκριση και αντίθεση

                                    3. αιτιολόγηση

                                    4. ορισμός

                                    5. διαίρεση

                                    6. αίτια και αποτελέσματα

                                    7. αναλογία

                                    8. συνδυασμός μεθόδων

 

Ελέγχω το κείμενό μου

Α. Ως προς το περιεχόμενο ελέγχω

·         την ενότητα

·         την πληρότητα

·         την τεκμηρίωση των θέσεων με πειστικά και ορθά επιχειρήματα και τεκμήρια

 

 

Β. Ως προς τη διάρθρωση των σκέψεων ελέγχω

• τη λογική αλληλουχία των νοημάτων (με σαφή διάκριση των τμημάτων: πρόλογο, κύριο μέρος και επίλογο)
• τη σωστή διάταξη (χρόνος στην αφήγηση, τόπος στην περιγραφή, λογική σειρά στα αποδεικτικά κείμενα)
• τη συνεκτικότητα του κειμένου (νοηματική συνάφεια σε προτάσεις, περιόδους, παραγράφους)
• τη συνοχή του κειμένου, δηλαδή τη σύνδεση των προτάσεων, περιόδων, παραγράφων (με χρήση διαρθρωτικών λέξεων/φράσεων, με την οργάνωση του λόγου στον άξονα του χρόνου ή του χώρου, με τη διατήρηση ενιαίου ύφους κ.ό.κ)

 

Γ. Ως προς τη χρήση της γλώσσας προσέχω:

·         την ακρίβεια

·         τη σαφήνεια

·         το λεκτικό και εκφραστικό πλούτο

·         την τήρηση των μορφοσυντακτικών κανόνων

·         τη σωστή χρήση των σημείων στίξης

·         την καταλληλότητα του ύφους (της κατάλληλης γλωσσικής ποικιλίας ανάλογα με το είδος του κειμένου)

 

Δ. Ως προς την αποτελεσματικότητα του κειμένου

Το κείμενό μου να διαθέτει το κατάλληλο περιεχόμενο, την κατάλληλη διάρθρωση και το κατάλληλο ύφος για να πετύχω το σκοπό που επιδιώκω π.χ. να πληροφορήσω, να πείσω, να προβληματίσω κ.τ.λ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Κείμενο: Η τεχνική πρόοδος (E. Π. ΙΙαπανούτσού, Πρακτική φιλοσοφία)

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Πρόλογος (§1)

1 α. Ποιες μορφές προόδου εμφανίζονται στον πρόλογο → και ποιες είναι οι δυο αντίθετες απόψεις αναφορικά με αυτές;

1 β. Πώς εξειδικεύεται-κλιμακώνεται η άποψη των αρνητών της τεχνικής προόδου στον πρόλογο;

1 γ. Ποια σχέση διαπιστώνεται μεταξύ προλόγου και κύριου μέρους, αναφορικά με την οργάνωση του κύριου μέρους;

ή: Δίνει ήδη από τον πρόλογο ο συγγραφέας τη δομική κατεύθυνση για την ανάπτυξη του κύριου μέρους του δοκιμίου του;

2. Κυρίως μέρος (§ 2-5)

2.1 Παράγραφος 1^η  (§ 3)

2.1.α.   Με ποιο τρόπο οργανώνεται -αναπτύσσεται η 3^η  παράγραφος;

ή: Ποιες έννοιες συγκρίνονται στην 3^η  παράγραφο;

2.1 .β: Ποιο ρόλο παίζουν τα παραδείγματα της 3^ης  παραγράφου;

(→ τεκμήρια → τρόπος πειθούς → επίκληση στη λογική)

2.1.γ.   Ποιος τρόπος πειθούς χρησιμοποιείται κατεξοχήν στην 3^η παράγραφο;

(αιτιολόγηση)

2.1.δ.   Ποιος τρόπος πειθούς χρησιμοποιείται στην κατακλείδα της 3^ης  παραγράφου;

(→ επίκληση στο συναίσθημα)

2. 1.ε. Ποιος τρόπος πειθούς χρησιμοποιείται στη 3η παράγραφο από το «Αντίθετα ...  ομοίων του»;

ή: Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθείται στο συγκεκριμένο τμήμα;

(→ επαγωγική μέθοδος → αίτιο - αποτέλεσμα)

2.2. Παράγραφος 2^η (§ 4)

2.2.α.   Ποιος τρόπος πειθούς χρησιμοποιείται στην περίοδο «Αχ! Τι ωραία ... αεροπλάνο»;

(→ επίκληση στο συναίσθημα → ειρωνία)

2 2.β.   Ποιος τρόπος πειθούς και ποια συλλογιστική πορεία χρησιμοποιείται στα αποσπάσματα: «Δεν πρέπει νομίζω ... και το σκότος» - «Ιδού μια λεπτομέρεια ... ηλικίας» ;

(→ επίκληση στη λογική → παραγωγική μέθοδος // τεκμήρια)

2.3.      Παράγραφος 3^η (§5)

2.3.α.   Ποια λογική σχέση διαπιστώνεται ανάμεσα στην επιστημονική πρόοδο και την ανθρωπιά;

2.3.β.   Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθείται στην 5^η  παράγραφο;

            (→ επαγωγική μέθοδος → αίτιο αποτέλεσμα)          

2.3.γ.   Ποιες είναι οι αιτίες και ποια τα αποτελέσματα πού συσχετίζονται μεταξύ τους (αναλογία) στην § αυτή;

- Να εντοπίσετε αν οι αιτίες είναι αναγκαίες ή επαρκείς.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                Σχεδιαγράμματα - Σημειώσεις

Α. Κείμενο : Η τεχνική πρόοδος (E. Π. Παπανούτσου, Πρακτική φιλοσοφία)

Παράγραφοι	Μέρη του κειμένου (λειτουργίες των Παραγράφων -  τρόποι ανάπτυξης)	Σημειώσεις
Α     θεματική περίοδος =     κύριο μέρος =	Πρόλογος: - έκθεση του προβλήματος - θέματος => παρουσίαση της αντίθετης άποψης                                          (ή αντίπαλης θέσης)   => διασαφήνιση της θέσης	H υλική πρόοδος (επίσημη + τεχνολογία) δεν συντελεί στην ηθική πρόοδο του ανθρώπου.     α) δεν επηρεάζει τον ηθικό βίο του ανθρώπου β) δεν κάνει τον άνθρωπο ευτυχέστερο γ) χειροτέρεψε τον άνθρωπο (κλιμάκωση από α σε γ)
Β – Δ     Β΄	Κύριο μέρος: - προσωπική θέση του συγγραφέα                    ανασκευή αντίπαλων επιχειρημάτων Α΄ ενότητα (Κ.Μ.): 1. Θεματική περίοδος: ανασκευή (α) επιχειρήματος αντίθετης άποψης                                       ανάπτυξη με αντίθεση →   2. κύριο μέρος - ανάπτυξη     επίκληση στη λογική     (παραδείγματα - επαγωγική πορεία),        - αίτιο (πενία / ευημερία)      - αιτιατό (αποτέλεσμα)         3. κατακλείδα επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη	- είναι πλάνη ότι η ευημερία δεν επηρεάζει ...αντίθετα επιδρά ευεργετικά στον άνθρωπο πενία ≠  η ευημερία   αα) η πενία (κάθε μορφής) οδηγεί στη δυστυχία αβ) η δυστυχία οδηγεί στην συναισθηματική εξαθλίωση αγ) η εξαθλίωση οδηγεί στην εξαχρείωση αντίθετα βα) η ευημερία οδηγεί στην ηθική εξύψωση ββ)  »  »  στη συναισθηματική εξύψωση βγ) »  »                   στην κοινωνική εξύψωση βδ)όλα τα παραπάνω συντελούν στην ευστάθεια   χορτάστε τον ... => αλήθεια. ομορφιά αρετή                            => ανθρωπιά
Γ΄	Β΄ ενότητα (K.Μ.): 1. θεματική περίοδος                               ανασκευή (β) επιχειρήματος                                2. κύοιο μέρος - ανάπτυξη α. επίκληση στο συναίσθημα: - ειρωνεία β. επίκληση στη λογική: - ενδιάμεση θέση →                                         + αιτιολόγηση      →                                            παράδειγμα       →                                 βα) πρώτο επιχείρημα :→                                 βαα) τεκμήρια              →                              ββ) δεύτερο επιχείρημα: με ρητορική ερώτηση →                              (παραγωγική μέθοδος)               βββ) τεκμήρια: στατιστικά στοιχεία →     3. κατακλείδα       → επίκληση στο συναίσθημα	=είναι πλάνη ότι ... ευτυχέστερο τον άνθρωπο   1. Αχ! Τι ωραία ... το αεροπλάνο 2. Δεν πρέπει νομίζω ... του παρελθόντος · Πρώτα δογματίζει εκ του ασφαλούς ... · Δεν γνώρισα ακόμη κανέναν οπαδό... βα) είναι γελοίο να υποστηρίζει κανείς ... βαα) υγεία / μόρφωση         - δουλεία. ββ) ο τεχνικός πολιτισμός έχει πραγματοποιήσει τεράστιες προόδους βββ) ποσοτική και ποιοτική βελτίωση : μέσος όρος ζωής - καλύτερη ανετότερη ζωή 3. θάνατος μετά από σύντομη ζωή, κουτή και περιορισμένη ≠ ευτυχία
Δ΄	Γ΄ ενότητα (Κ.Μ.): 1. θεματική περίοδος                                  ανασκευή (γ) επιχειρήματος 2. κύριο μέρος → επαγωγική μέθοδος επίκληση στη λογική: α) αίτιο - αποτέλεσμα                                    β) υποθετικός συλλογισμός	- είναι πλάνη ότι ... χειροτέρεψε τον άνθρωπο   - οι μαθημ. έννοιες: αναγκαία - επαρκής συνθήκη - η τεχνική πρόοδος αναγκαία ... όχι επαρκής -όταν φωτιστεί ο νους ... να γίνει πιο άνθρωπος
Ε΄	Επίλογος: α) διαπίστωση - ζήτημα                  β) τελικό συμπέρασμα                  γ) συγκεφαλαίωση	Χωρίς αυτόν τον τελευταίο όρο ... αλήθειας - H σωστή τοποθέτηση - ολοκλήρωση πνεύματος - Απάρνηση της προόδου ... βαθύτερη μάθηση

 

 

 

Σελίδα 132 Η οργάνωση του δοκιμίου

1. Ποιους τρόπους οργάνωσης μπορούμε να συναντήσουμε σε ένα δοκίμιο ?

α

β

γ

2. Σε ποιο είδος λόγου προσεγγίζει ένα δοκίμιο με αυστηρή λογική οργάνωση και ποιος είναι συνήθως ο σκοπός ενός δοκιμιογράφου ?

α

β                                                                                  (δες επίσης σελ. 120)

3. Ποια είναι συνήθως η οργάνωση των μερών ενός δοκιμίου, του οποίου ο συγγραφέας επιχειρεί να πείσει τον αναγνώστη για την ορθότητα των απόψεών του και ποια είναι σε γενικές γραμμές τα περιεχόμενα κάθε μέρους ?

Τα μέρη                                   Τα περιεχόμενα κάθε μέρους

α

β

γ

Σελίδα 120 Η πειθώ στο δοκίμιο

1. Ποια πρόθεση του συγγραφέα μπορούνε να διακρίνουμε σε κάθε δοκίμιο ?

2. Ποιος είναι ο πρώτος και ο τελικός στόχος ενός δοκιμίου, σύμφωνα με την άποψη του Γ. Δάλλα ?

3. Τι εννοούμε όταν λέμε ότι το δοκίμιο μας διδάσκει ?

α

β

γ

δ

ε

4. Γιατί ο δογματισμός είναι ένα γνώρισμα του δεν ταιριάζει στο δοκίμιο ?

 

Σελίδα 131 Η γλώσσα του δοκιμίου

1. Ποια είναι τα κυριότερα γνωρίσματα της γλώσσας ενός δοκιμίου ?

 

Σημαντική επισήμανση: Τα γλωσσικά χαρακτηριστικά κάθε δοκιμίου εξαρτώνται

Α. από τον τρόπο της οργάνωσής του και β από το ύφος που υιοθετεί ο κάθε δοκιμιογράφος

 

Στα δοκίμια με αυστηρή λογική οργάνωση και λόγιο, επίσημο ύφος (Παπανούτσος)

 

Α. υπερισχύει η αναφορική λειτουργία της γλώσσας

B. επισημαίνονται διάφορες τεχνικές μετάβασης και συνοχής

Γ. διακρίνονται εκφραστικά μέσα που χαρακτηρίζουν τον επιστημονικό λόγο

Δ. η δομή των προτάσεων είναι σύνθετη (κυριαρχεί ο υποτακτικός λόγος σε αντίθεση με τον παρατακτικό / ο λόγος είναι μακροπερίοδος και όχι μικροπερίοδος)

E. το λεξιλόγιο είναι λόγιο, ειδικό και διακρίνεται από ακρίβεια και σαφήνεια

ΣΤ. παράλληλα, ωστόσο, διακρίνουμε συχνά στο δοκίμιο κάποια προφορικότητα στην έκφραση και κάποια οικειότητα στο ύφος, χαρακτηριστικά που οφείλονται στη διάθεση του δοκιμιογράφου να επικοινωνήσει άμεσα με τον αναγνώστη.

 

ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Να εντοπίσετε στο δοκίμιο του Παπανούτσου, «Η τεχνική πρόοδος» τα παραπάνω χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γλώσσας του δοκιμίου. (προφορικά)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ Οι δύο ασκήσεις της σελίδας 130 του σχολικού βιβλίου.

 

 

 

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 — Η ΙΙΕΙΘΩ.

Ο. Εισαγωγικά — Είδη λεκτικής επικοινωνίας (≡ σκοπός): εξήγηση – πειθώ

 

Α) εξήγηση	Β) πειθώ
τι; - πράγματα : στοιχεία. γεγονότα κτλ. στάση: -αντικειμενική και αμερόληπτη, πώς; - σαφήνεια, ακρίβεια	τι; -πράγματα + γνώμη στάση: - προσωπική - όχι αντικειμενική (διαβαθμίσεις οπτικής γωνίας) πώς; - σαφήνεια. ακρίβεια

 

1. Η πειθώ →       αναζήτηση της αλήθειας

 

Αυταρχικότητα	Ελευθερία – πειθώ	Αναρχία
μοναδική αλήθεια	ελεύθερη βούληση κριτική ικανότητα	καμία αλήθεια

                                                               

 

 

1.2. Τρόποι – Μέσα

 

Τρόποι – στρατηγικές	Μέσα – τεχνικές	αξιολόγηση επιχειρημάτων
Ι: επίκληση στη λογική του δέκτη   αναφορική χρήση  της γλώσσας	Ι. επιχειρήματα -  συλλογισμοί 1α. παραγωγική μέθοδος: θέση → απόδειξη →      συμπέρασμα βέβαιο είδη: υποθετικοί διαζευκτικοί συλλογισμοί από γενικό σε ειδικό 1β) επαγωγική μέθοδος:   απόδειξη → θέση → συμπέρασμα πιθανό μόνο η τέλεια επαγωγή => βέβαιο  είδη: 1. γενίκευση + επαρκή στοιχεία = επιτρεπτή 2. αίτιο-αποτέλεσμα: λογική σχέση + αναγκαία και επαρκής όχι: χρονολογική /  υπεραπλούστευση / μερική   3. αναλογική μέθοδος: Κυριολεκτική αναλογία: ομοιότητες επαρκείς και σχετικές με το θέμα / συμπέρασμα μεταφορική : δεν έχει αξία λογικού επιχειρήματος                 πρόκειται για →   2. τεκμήρια - παραδείγματα - γεγονότα - αλήθεια - αυθεντίες ≠ γενικές και αόριστες κρίσεις στατιστικά στοιχεία	Α. α. εγκυρότητα = λογική ακολουθία σύμφωνα με καθορισμένους κανόνες   β. αλήθεια = σχέση με πραγματικότητα   γ. ορθότητα = α + β       Β. αποδεικτική ισχύς επιχειρήματος   διάκριση: προκείμενων -  κρίσεων - γενικά αποδεκτές αλήθειες (+) - προσωπικές γνώμες (-)         σόφισμα: λογική παγίδα → εξαπάτηση ή παραλογισμός: λογικά σφάλματα
ΙΙ. Πρόκληση ενός συναισθήματος στο δέκτη	- περιγραφή / - αφήγηση / - χιούμορ / - ειρωνεία (εναντίον αντιπάλου)	συγκινησιακή χρήση της γλώσσας
ΙΙΙ. επίκληση στο ήθος του ομιλητή IV. επίθεση στο ήθος → V. επίκληση στην αυθεντία	αρετές του λόγου: δομή, περιεχόμενο, γλώσσα αυθεντία (δευτερεύον) επίθεση στο ήθος του αντιπάλου

1.3. Μορφές:        α. διαφήμιση (προπαγάνδα)* /  β. δικανικός λόγος

γ. πολιτικός λόγος (προπαγάνδα) * / δ. επιστημονικός λόγος

 

* Σημειώνεται ότι δεν είναι εύκολο να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ πειθούς και προπαγάνδας, γιατί και οι δύο μορφές επικοινωνίας χρησιμοποιούν σχεδόν τα ίδια μέσα.

Ωστόσο, μπορούμε να καταλάβουνε πότε βρισκόμαστε στην περιοχή της προπαγάνδας με βάση δύο κριτήρια: α) το σκοπό: όταν η επιδίωξη είναι ιδιοτελής, εσκεμμένη και προγραμματισμένη

β) τα  μέσα (θεμιτά και αθέμιτα): σοφίσματα, ανεξακρίβωτα ή παραπλανητικά στοιχεία, συναισθηματικά τεχνάσματα

(Φ. Καργόπουλος, Εφαρμογές της Λογικής, Πανεπιστημιακές σημειώσεις)

 

 

Το να συνδέσουμε μια σειρά προτάσεων με μια άλλη πρόταση, αφού παρεμβάλουμε ένα "άρα" μεταξύ τους, δεν αποτελεί συμπερασμό. Απαιτείται μια ειδική σχέση μεταξύ προκειμένων και συμπεράσματος. Θα προσπαθήσουμε να την εντοπίσουμε στα τέσσερα παρακάτω παραδείγματα

Αν είμαι πρόεδρος, τότε είμαι διάσημος Είμαι πρόεδρος ­­­­­­­­­­­­­­­­­­________________________________ Είμαι διάσημος   Αν είμαι πρόεδρος, τότε είμαι διάσημος Δεν είμαι διάσημος ________________________________ Δεν είμαι πρόεδρος   Αν είμαι πρόεδρος, τότε είμαι διάσημος Είμαι διάσημος _________________________________  Είμαι πρόεδρος   Αν είμαι πρόεδρος, τότε είμαι διάσημος Δεν είμαι πρόεδρος _________________________________ Δεν είμαι διάσημος

Αν π τότε ρ π _________ ρ   Αν π τότε ρ όχι ρ _________  όχι π   Αν π τότε ρ ρ  _________ π   Αν π τότε ρ όχι π _________ όχι ρ

 

 

Βασιζόμενοι, για την ώρα, στη διαίσθησή μας αναγνωρίζουμε ότι:

Παρ’ όλες τοις ομοιότητές τους οι συμπερασμοί 1 και 2 διαφέρουν από τους 3 και 4 ως προς τη ζητούμενη σχέση. Για να αποδείξουμε, διαισθητι­κά, ότι οι δύο πρώτοι περιέχουν την απαιτούμενη σχέση, ενώ οι άλλοι δύο δεν την περιέχουν, χρησιμοποιούμε το παράδειγμα ενός ανθρώπου που εί­ναι διάσημος χωρίς να είναι Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Με αυτόν τον τρόπο δείχνουμε ότι στις περιπτώσεις 3 και 4 οι προκείμενες μπορεί να εί­ναι .αληθείς και το συμπέρασμα ψευδές. Όλες αυτές οι περιπτώσεις στις οποίες οι προκείμενες μπορεί να είναι αληθείς και το συμπέρασμα ψευ­δές λέγονται παραλογισμοί ή, λογικώς άκυροι συμπερασμοί ή Νοη Sequitur ("δεν ακολουθεί" εννοείται το συμπέρασμα). Ειδικότερα η περίπτωση 3 στη γενική μορφή λέγεται "παραλογισμός της θέσης της απόδοσης", ενώ η 4 "παραλογισμός της άρσης της υπόθεσης". Οι άλλες δύο περιπτώσεις που ονομάζονται Modus Ponens και Μodus Tolens αντίστοιχα είναι έγκυροι συμπερασμοί και κατά τα παραπάνω λεγόμενα δεν μπορούν ποτέ να οδη­γήσουν από αληθείς προκείμενες σε ψευδές συμπέρασμα.