ΚΡΗΤΙΚΟΣ – Δ. ΣΟΛΩΜΟΥ

ΚΡΗΤΙΚΟΣ – Δ. ΣΟΛΩΜΟΥ  (Σημειώσεις Α΄)

 

1.Επτανησιακή σχολή

 

Τα Επτάνησα δεν υποτάχτηκαν ποτέ στους Οθωμανούς παρά μόνο για ένα μικρό διάστημα αποτέλεσαν την Ιόνιο Πολιτεία κάτω από την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Κατά διαστήματα είχαν περιέλθει στην κυριαρχία των Ενετών, των Γάλλων, των Ρώσων και των Άγγλων. Το 1864 ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα. Η μακρόχρονη επαφή με τη Δύση, η απουσία τουρκικού ζυγού, η οικονομική ανάπτυξη των νησιών και η ειρηνική διαβίωση των κατοίκων αποτέλεσαν ευνοϊκές συνθήκες για την καλλιέργεια των γραμμάτων και των τεχνών.

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η λογοτεχνική παραγωγή στα Επτάνησα από τον 18^ο αιώνα. Οι ποιητές που εμφανίστηκαν δεν είχαν ούτε την ίδια άποψη για την ποίηση ούτε την ίδια τεχνοτροπία. Παρά τις διαφορές όμως υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που μας επιτρέπουν να μιλούμε για «σχολή». Οι επιδράσεις τους είναι από: 1) την Ιταλική και γενικότερα την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, 2) την Κρητική Σχολή (είναι γνωστό ότι μετά την πτώση της Κρήτης το 1669 πολλοί Κρητικοί κατέφυγαν στα Επτάνησα μεταφέροντας και πολιτιστικά τους στοιχεία), 3) το δημοτικό τραγούδι και 4) το ποιητικό έργο του Βηλαρά και του Χριστόπουλου[1]. Τα κοινά χαρακτηριστικά συνοψίζονται στη λατρεία της θρησκείας, της πατρίδας, της γυναίκας και της φύσης. Ως προς τη μορφή θα πρέπει να σημειώσουμε την προσήλωση των Επτανησίων στη δημοτική γλώσσα.

Χωρίζονται, με κέντρο το Σολωμό, στους προσολωμικούς, τους Σολωμικούς (και τον Κάλβο) και τους μετασολωμικούς.

Ασχολήθηκαν ακόμη με το κριτικό δοκίμιο, τη μετάφραση και το θέατρο.

 

2. Οι Φαναριώτες και η Ρομαντική σχολή των Αθηνών (1830-1880).

 

Οι Φαναριώτες που κατέβηκαν στην Ελλάδα από την Κωνσταντινούπολη αποτέλεσαν τον πυρήνα της Αθηναϊκής Σχολής. Είχαν Γαλλική παιδεία και εισήγαγαν στην ελληνική λογοτεχνία τη λόγια γλώσσα (καθαρεύουσα) και το ρομαντισμό. Τα εθνικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ευνοούσαν τη στροφή προς την αδέσμευτη φαντασία και τη μελαγχολία που χαρακτήριζαν το Ρομαντισμό. Ο ρομαντισμός επηρέασε κατά βάση την ποίηση και λιγότερο την πεζογραφία και το θέατρο.

 

ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ

Στον κλασικισμό κυριαρχεί η προσπάθεια μίμησης ή επιστροφής σε παλαιότερα πρότυπα που θεωρούνται κλασικά (διαχρονικά και αξεπέραστα). Μίμηση και των θεμάτων αλλά και όλων των χαρακτηριστικών που συνδέονται με τα κλασικά έργα. Αυτή η μίμηση μπορεί να είναι μια απλή δουλική αντιγραφή ή μπορεί να είναι ιδιαίτερα δημιουργική. Στην Ευρώπη εντοπίζουμε αυτή τη σχολή από την Αναγέννηση ως και τον 18^ο αιώνα.

 

 

 

 

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

            Ο ρομαντισμός επηρέασε όλες τις τέχνες (λογοτεχνία, ζωγραφική, μουσική). Κυριάρχησε από τα τέλη του 18^ου αιώνα μέχρι τα μέσα περίπου του 19^ου αιώνα. Τα βασικά του χαρακτηριστικά ήταν:

·       σύγκρουση και με τον κλασικισμό και με το διαφωτισμό.

·       αμφισβήτηση του κλασικού παρελθόντος και της παράδοσης

·       στροφή στο συναίσθημα, στη φαντασία, στο όνειρο

·       διάχυτη μελαγχολία και απαισιοδοξία

·       νοσταλγική διάθεση για τα περασμένα

Από πλευράς μορφής καταργούνται πολλοί παραδοσιακοί κανόνες, το λεξιλόγιο διευρύνεται και κυριαρχούν οι οπτικές και ακουστικές εικόνες.

Στη θεματογραφία υπάρχει μια επιμονή με το «εγώ» του δημιουργού ή του ήρωα. Οι ρομαντικοί δείχνουν μια προτίμηση για θέματα όπως η προσωπική εμπειρία της φύσης, ο θεός, η περιπέτεια, ο έρωτας (συνήθως μελαγχολικός ή καταδικασμένος), ο ηρωισμός και οι αγώνες για ελευθερία. Υπάρχει στροφή σε μεσαιωνικούς ευρωπαϊκούς θρύλους και τις παραδόσεις ή προς τη μυθολογία του κάθε λαού για την άντληση θεμάτων. Τέλος, οι ρομαντικοί αρέσκονται στη χρησιμοποίηση υποβλητικών σκηνικών, όπως τα νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, τα ερείπια, οι τάφοι, οι μακάβριες εικόνες θανάτου κ.ά.

Ο ρομαντισμός ενδιαφέρεται για σύνδεση ζωής και τέχνης γι’ αυτό αγκαλιάζει τους αγώνες των λαών για ελευθερία, δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία. Πιστεύει στην επανάσταση και επιδιώκει την πολιτική δράση. Καλλιεργεί τον περιηγητισμό και έτσι δίνει την ευκαιρία στους Ευρωπαίους να έρθουν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς (Αφρική, Μέση Ανατολή κ.ά.).

     Αν θεωρήσουμε ότι ο διαφωτισμός εκφράζει τη μία διάσταση του ανθρώπου, τη λογική-νοητική, ο ρομαντισμός είναι αυτός που αναλαμβάνει να δώσει διέξοδο και στην άλλη του διάσταση, τη συναισθηματική-ψυχολογική.

 

---

[1] Αυτοί σημάδεψαν τη δεύτερη φάση της τρίτης περιόδου των Φαναριωτών και τους χαρακτήριζε η νεοκλασική τεχνοτροπία με τα μυθολογικά της σύμβολα, η φροντίδα για την κομψή και χαριτωμένη στιχουργία, η χρήση της λαϊκής γλώσσας.