Τα χρονικά επίπεδα και οι εποχές του Κρητικού

Τα χρονικά επίπεδα και οι εποχές του Κρητικού

 

Ο βασικός θεματικός πυρήνας του Κρητικού είναι η αγωνιώδης προσπάθεια ενός ναυαγού από την Κρήτη, μετά την αποτυχημένη Κρητική εξέγερση,  να σωθεί και να σώσει την αγαπημένη του, αντιμετωπίζοντας όχι μόνο αντίξοες φυσικές δυνάμεις, αλλά και τις προσωπικές μεταφυσικές του αγωνίες. Το περιεχόμενο του Κρητικού αποτελεί ένα μονόλογο σε πρώτο πρόσωπο που αρχίζει in medias res και αναφέρεται στα γεγονότα του παρελθόντος. Περιλαμβάνει τη φοβερή θύελλα που ξέσπασε στο πέλαγος, το ναυάγιο μέσα στη νύχτα και την πάλη του Κρητικού με τα κύματα έχοντας την αγαπημένη του στην αγκαλιά του, την εμφάνιση της φεγγαροντυμένης μέσα σε μια ατμόσφαιρα υπερκόσμιας γαλήνης, το γλυκύτατο ήχο που λύγισε τις δυνάμεις του και τον έκανε να ορκιστεί στο γενναίο απώτερο παρελθόν του (προϊστορία ήρωα), και το φτάσιμο στην ακτή, όπου ο ήρωας διαπίστωσε το θάνατο της αγαπημένης του. «Τώρα» (αφηγηματικό παρόν/ χρόνος της αφήγησης) περνά τις μέρες του ζητιανεύοντας, μετέωρος ανάμεσα σ’ αυτό τον κόσμο και τον άλλο, περιμένοντας να συναντηθεί κάποτε με την κόρη στην έσχατη κρίση (μέλλον/ εσχατολογικός χρόνος).

Τα γεγονότα, όμως, στο ποίημα δεν παρουσιάζονται με την παραπάνω ευθύγραμμη χρονολογική σειρά, αλλά με συνεχείς παραβιάσεις της φυσικής χρονικής διαδοχής, με αναλήψεις και προλήψεις.

Ο χρόνος, άλλωστε, της ποιητικής αφήγησης, συνιστά μια από τις σημαντικότερες ιδιοτυπίες της δομής και της πλοκής του Κρητικού, λόγω της συνεχούς μετατόπισής του από το παρόν στο παρελθόν ή στο μέλλον. Συγκεκριμένα, η χρονική αφετηρία είναι το δυστυχισμένο «παρόν» του ήρωα-αφηγητή, όταν όλες οι δοκιμασίες του έχουν τελειώσει. 

Το μεγαλύτερο μέρος της ποιητικής αφήγησης καταλαμβάνει η ανάληψη που περιέχει τα «ευθύγραμμα» επεισόδια, δηλαδή το ναυάγιο, τη νηνεμία, την εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης, τον ήχο και το θάνατο της κόρης  [1ο επίπεδο].
Με μικρότερες αναλήψεις εγκιβωτισμένες μέσα στην εκτεταμένη «ευθύγραμμη» ανάληψη δίνονται τα «περιφερειακά» γεγονότα, δηλαδή οι βρεφικές κι ερωτικές μνήμες, ο Κρητικός πόλεμος, οι χαμένοι σύντροφοι, οι λαβωματιές στη μάχη, το ξεκλήρισμα της οικογένειας του ήρωα και ο εκπατρισμός του  [2ο επίπεδο].
Στην ποιητική αφήγηση ενσωματώνονται επίσης και προλήψεις που αναφέρονται στο θάνατο της κόρης[3ο επίπεδο] 
και στην έσχατη κρίση [4ο επίπεδο].

 

Κατά τον Ερ. Καψωμένο έχουμε, δηλαδή, τέσσερα χρονικά επίπεδα:

Το πρώτο καλύπτει το χρόνο του ναυαγίου και της θαυμαστής εμπειρίας (φεγγαροντυμένη, ήχος).

Το δεύτερο την προϊστορία του ήρωα στην Κρήτη.

Το τρίτο τη ζωή του ψωμοζήτη πρόσφυγα μετά το ναυάγιο και το θάνατο της κόρης.

Το τέταρτο τον οραματισμό της έσχατης κρίσης.

 

Ο Μαρωνίτης σχηματοποιεί τη λυρική αφήγηση του Κρητικού σε τέσσερις ομόκεντρους κύκλους («εποχές»):

 

Η πρώτη εποχή περιλαμβάνει τα «ευθύγραμμα επεισόδια»: ναυάγιο, νηνεμία, Φεγγαροντυμένη, ήχο, θάνατο κόρης.

Η δεύτερη τις «παλίνδρομες» (βρεφική, εφηβική ηλικία, μάχες, εκπατρισμός) και τις «πρόδρομες μνήμες» (τα μετά το ναυάγιο και το θάνατο της κόρης).

Η τρίτη το μοτίβο της έσχατης κρίσης.

Η τέταρτη το «ρημαγμένο παρόν» του αφηγητή.

---

1ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Απ. 1 [18.], απ. 3 [20.], απ. 4 [21.] στ. 1-15 και 18-29 και απ. 5 [22.] στ. 1-4, 9-15, 21-34, 43-58.

2ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Απ. 2 [19.] στ. 2-3, απ. 4 [21.] στ.  14-16, 16-17 και 31-36, απ. 5 [22.] στ. 4-5, 16-20 και 25-33, 35- 42.

3ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Απ. 2 [19], στ. 4.

4ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Απ. 2 [19] 5-18.

 

 

         ΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ

              Ο Ε.Καψωμένος και τα χρονικά επίπεδα:

 

 

 

 

 

 

 

                         Ο Μαρωνίτης και οι "εποχές του Κρητικού":

 

 

 
1ο επίπεδο( 1η εποχή) :  Ο χρόνος του ναυαγίου και της θαυμαστής εμπειρίας της φεγγαροντυμένης και  του ανεκλάλητου ήχου.


  2ο επίπεδο( 2η εποχή) : Η προΐστορία του ήρωα στην Κρήτη ή η ιστορία του ήρωα πριν το ναυάγιο.

3ο επίπεδο (2η εποχή ): Η ιστορία του ήρωα μετά το ναυάγιο και το χαμό της κόρης.
 
4ο επίπεδο( 3η εποχή):  Πρόδρομη αφήγηση για την έσχατη κρίση .Άχρονος χρόνος , εξαγιασμένος χώρος.

4η εποχή, κατα Μαρωνίτη:  Ο χρόνος της ποιητικής πράξης.

 

     

     τα επίπεδα του χρόνου στην ενότητα 2[19]:

 

        1) στ. 1: Πιστέψετε π’ ό,τι θα πω είν’ ακριβή αλήθεια, :     3ο επίπεδο

  2)  στ.2-3: μά τες πολλές λαβωματιές που μόφαγαν τα στήθια,
μά τους συντρόφους πόπεσαν στην Kρήτη πολεμώντας, :   2ο επίπεδο

  3) στ. 4: μά την ψυχή που μ’ έκαψε τον κόσμο απαρατώντας. : 3ο επίπεδο

  4)  στ. 5-18: (Λάλησε, Σάλπιγγα, κι εγώ το σάβανο τινάζω, (....)

όμως κοιτάζει εδώ κι εκεί και κάποιονε γυρεύει») : 4ο επίπεδο