ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟ

« Η τηλεόραση συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου ή αντίθετα οδηγεί στον παραγκωνισμό του ; »

 

Εισαγωγικά: Ο γραπτός λόγος υπήρξε ένα από τα κορυφαία πνευματικά δημιουργήματα του ανθρώπου και η τυπογραφία θεωρήθηκε, δικαιολογημένα, επανάσταση, γιατί έκανε προσιτή σε όλους τη γνώση κι επέφερε βαθιές αλλαγές στη ζωή της ανθρωπότητας.

Ωστόσο, στην εποχή μας φαίνεται ότι το έντυπο και ειδικότερα το βιβλίο υφίσταται μια σφοδρή δοκιμασία, αφού παραμερίζεται από την τηλεόραση, το μέσο δηλαδή με το οποίο διαδίδονται γνώσεις, πληροφορίες, ιδέες, με εικόνα, λόγο και ήχο. Η τηλεόραση καταλαμβάνει τη θέση που παραδοσιακά κατείχε το βιβλίο.

Ανάπτυξη : Η τηλεόραση, λοιπόν, σε γενικές γραμμές δε συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου, καθώς :

Με την αμεσότητα και την επαφή που δημιουργεί, προσφέρει ήχο και θέαμα, ψυχαγωγεί και ξεκουράζει, κάτι που δεν πετυχαίνει το βιβλίο, το οποίο, αν και ψυχαγωγεί και προσφέρει πνευματική τροφή, κουράζει πολλές φορές, γιατί απαιτεί άμεση συμμετοχή, εγρήγορση και χρόνο. Όμως, οι σύγχρονες ανάγκες, η πολλή εργασία και η κόπωση, είναι απωθητικοί παράγοντες για το βιβλίο. Η τηλεόραση, αντίθετα, προσφέρει εύκολη «τροφή» κι εμποδίζει τον άνθρωπο απ’ το διάβασμα.

Ο χρόνος που οι άνθρωποι καταναλώνουν μπροστά στην τηλεόραση – και είναι πολύς – υποκλέπτεται από την ανάγνωση.

Η τηλεόραση προσφέρει, εξάλλου, άμεση ενημέρωση, σε αντίθεση με τη βραδύτητα, λόγω αντικειμενικών δυσκολιών, με την οποία καταγράφονται και σχολιάζονται τα γεγονότα από τους συγγραφείς των βιβλίων.

Σημαντικός λόγος προτίμησης της τηλεόρασης σε βάρος του βιβλίου είναι και η «εικονική πραγματικότητα» που αυτή προβάλλει, σε αντίθεση με τη φαντασία και το στοχασμό που απαιτεί η ανάγνωση και η μελέτη ενός βιβλίου, όπως, επίσης, κι ο λιτός, επιγραμματικός, ευχάριστος και γι’ αυτό εύληπτος λόγος της τηλεόρασης, σ’ αντίθεση με τις λογικές και γνωστικές απαιτήσεις του έντεχνου λόγου.

Σήμερα επικρατεί μια τάση απλούστευσης κι ευκολίας, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να επιλέγει την τηλεόραση ως μέσο ανάλωσης του λιγοστού ελεύθερου χρόνου του, καθώς το βιβλίο, από την αγορά του ως την ανάγνωσή του, απαιτεί ενημέρωση, κατάλληλη προδιάθεση, χρόνο κι άνεση.

Σε γενικές γραμμές, το πολιτιστικό κλίμα της εποχής μας – μαζική κουλτούρα – ευνοεί την κατανάλωση, τη διαφήμιση, το θέαμα. Η τηλεόραση, λοιπόν, όχι μόνο προβάλλει, αλλά και προάγει αυτά τα πολιτιστικά προϊόντα. Σε τέτοιο πολιτιστικό κλίμα, όμως, δεν ευνοείται η διάδοση του βιβλίου και ειδικότερα του καλού βιβλίου. Γιατί το καλό βιβλίο, το επιστημονικό, το ιστορικό, το φιλοσοφικό, το λογοτεχνικό, εκφράζει και προτείνει μιαν άλλη στάση ζωής, άλλες αξίες κι άλλες αρχές.

Η παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών δημιουργεί εθισμό κι ο εθισμός οδηγεί στην εξάρτηση. Έτσι, αποσπά το ενδιαφέρον και την προσοχή των ανθρώπων και ιδίως των παιδιών, τα οποία συχνά δε διαβάζουν όχι μόνο το επιμορφωτικό και ψυχαγωγικό βιβλίο αλλά κι αυτό ακόμα το σχολικό βιβλίο.

Η τηλεόραση, όχι μόνο προβάλλει αρνητικά πρότυπα, αλλά ταυτόχρονα αποπροσανατολίζει κι αδρανοποιεί τα άτομα και τα οδηγεί σε αποπνευματοποίηση.

Πολύ λίγη προβολή του βιβλίου γίνεται από την τηλεόραση. Κάποιες εκπομπές βιβλίου που γίνονται, μπαίνουν κι αυτές σε ώρες μικρής θεαματικότητας.

Ενδεικτική απάντηση από μαθητή :   « Η τηλεόραση έχει κυριαρχήσει τόσο, ώστε να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε, αν προσέξουμε τι συμβαίνει τα βράδια στα σπίτια όλων σχεδόν των ελληνικών οικογενειών. Οι τηλεοπτικοί δέκτες είναι ανοιχτοί, και μικροί και μεγάλοι – όσοι έχουν ελεύθερο χρόνο – παίρνουν θέσεις, για να παρακολουθήσουν. Κι επειδή οι προτιμήσεις διαφέρουν, είναι πια κανόνας μια οικογένεια να διαθέτει δύο τουλάχιστον τηλεοράσεις. Ένα μεγάλο, λοιπόν, μέρος του ελεύθερου χρόνου αφιερώνεται στην τηλεόραση. Και είναι γνωστό ότι η παρακολούθησή της δε βοηθά τον άνθρωπο να αναπτύξει την ενεργητικότητά του. Γνωρίζουμε από προσωπική εμπειρία ότι μετά από δύο τρεις ώρες προσήλωσης στο δέκτη μας αισθανόμαστε χαυνωμένοι, δυσκίνητοι, χωρίς διάθεση να κάνουμε οτιδήποτε.

 

Κάτω, λοιπόν, απ’ αυτές τις συνθήκες τι διάθεση μπορεί να υπάρξει για το διάβασμα ενός βιβλίου ; Πρέπει να έχουμε υπόψη μας  ότι το βιβλίο χρειάζεται ενεργητική στάση. Χρειάζεται διάθεση για κινητοποίηση του μυαλού, κάτι που δεν ευνοεί η τηλεόραση. Όταν, λοιπόν, συνηθίζουμε να δεχόμαστε παθητικά τα τηλεοπτικά μηνύματα και να χαυνωνόμαστε, τι διάθεση μπορεί να έχουμε για μια ενεργητική επικοινωνία, όπως αυτή του αναγνώστη με το βιβλίο ; Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι σ’ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό οικογενειών τα βιβλία είναι είτε ανύπαρκτα είτε – τα ελάχιστα που υπάρχουν – διακοσμητικά ».