σχέση του ήρωα με τη φύση στο «ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ»

Ας θυμηθούμε τη σχέση του ήρωα με τη φύση στο «ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ» και πως αυτή προσδιορίζει και διαμορφώνει το ερωτικό στοιχείο του έργου:

Η περιγραφή της Μοσχούλας, λυρική και εξιδανικευμένη «καταγράφει» το ερωτικό ίνδαλμα του νεαρού βοσκού ως ονειρώδες, δίνοντας στον αναγνώστη ένα δείγμα της ποιητικής γραφής του Παπαδιαμάντη. Αυτή η εξιδανικευμένη, λυρική περιγραφή «ταιριάζει» με την αθωότητα και την αγνότητα της ψυχής του νεαρού βοσκού, ο οποίος ζει ευτυχισμένος μέσα σε έναν αντίστοιχα ονειρώδη χώρο του : ένα φυσικό περιβάλλοντα χώρο που μας θυμίζει τον Παράδεισο και δίνει στον άνθρωπο αρμονία και αυτάρκεια. Η ενότητα ανθρώπου – φύσης καταγράφεται με την επιμονή του βοσκού να δηλώνει ευτυχής στη «φυσική» ζωή του· εκεί ένιωθε αναπόσπαστο τμήμα του κόσμου, της φύσης αλλά συγχρόνως ένιωθε πως όλα αυτά του «ανήκουν»· μια αμφίδρομη σχέση με τη φύση που χαρακτήριζε τον προπτωτικό άνθρωπο, ευρισκόμενος σε μια εκστασιακή σχέση μαζί της. Αυτή η συναισθηματική ταύτιση – ενότητα έχει ως έκφρασή της την αγάπη του νεαρού βοσκού για όλα όσα το σύμπαν περιλαμβάνει: δέντρα, ακρογιαλιές, θάλασσες, ζώα (βλέπε Μοσχούλα – κατσίκα), κορίτσι. Ο έρωτας του για τη Μοσχούλα θα μείνει ανολοκληρώτος για να του υπενθυμίζει τη χαμένη αθωότητα της φυσικής ζωής, μέσα στην αλλοτρίωση του σύγχρονου βίου. Ο νεαρός βοσκός βιώνοντας την απόλυτη ευτυχία και αυτάρκεια μέσα στη φύση, φυσικό είναι να μπορεί να νιώσει ένα τόσο αγνό και εξιδανικευμένο συναίσθημα, όπως ο Έρωτας του για τη Μοσχούλα. Την αγαπά και τη θαυμάζει, αφού ασυνείδητα την έχει «εντάξει» στο εξιδανικευμένο φυσικό τοπίο (στο οποίο άλλωστε αφιέρωσε και το μεγαλύτερο μέρος του διηγήματος). Αυτή η συνάρτηση διαφαίνεται και από τη γλωσσική αποτύπωση της περιγραφής όπου η ομορφιά της κόρης συνυφαίνεται με τα φυσικά στοιχεία (΄μελιχρά και ονειρώδη εις το φέγγος της σελήνης» «εμάντευα το στέρνον της … της αύρας τας ριπάς και της θαλάσσης» «Όνειρο εις το κύμα".)
Έτσι ο ερωτισμός του Παπαδιαμάντη ενώ ξεκινά από αγνός, άδολος, «χριστιανικός», εξιδανικευμένος (προς τη Μοσχούλα) - με όλες τις ηθικές αναστολές που η χριστιανική εξιδανίκευση υπαγορεύει - καταλήγει στη φύση , η οποία συμπλέκεται με τον άνθρωπο. Τελικά η σχέση του Παπαδιαμάντη με τη φύση δεν είναι μονάχα αισθητική αλλά και ηθική: Η φύση «καθορίζει» την ανθρώπινη συμπεριφορά και υποδεικνύει αισθήματα, όπως τον Έρωτα για τη Μοσχούλα (που εξιδανικεύεται μέσα στο ονειρώδες τοπίο όπου αυτή κολυμπά).