ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΣΕΛ. 110)

Ι. ΑΠΟ  ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20^ο ΑΙΩΝΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

Α. Ερωτήσεις σύντομης απάντησης

1. Το αγροτικό ζήτημα

1. Να περιγράψετε τις συνέπειες που είχε για την αγροτική παραγωγή η βιομηχανική επανάσταση όσο στις ανεπτυγμένες χώρες όσο και στην Ελλάδα (« Οι ραγδαίες εξελίξεις ... κοινωνικές συνθήκες» ).

2. Σε ποια αποτελέσματα για την έγγεια ιδιοκτησία οδήγησε η διανομή των εθνικών κτημάτων αλλά και η διεύρυνση του ελληνικού κράτους μετά το 1881 ; ( « Στον ελληνικό χώρο ... τεχνητές ελλείψεις» )

3. Να αναφερθείτε στην ψήφιση νόμων του 1907 που αφορούσαν το ιδιοκτησιακό καθεστώς και στην προσπάθεια εφαρμογής τους μέχρι την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων. ( « Οι πρακτικές ... μεγάλων εκτάσεων »)

4. Ποιοι ήταν οι στόχοι της αγροτικής μεταρρύθμισης του 1917 και σε ποια αποτελέσματα οδήγησε ; ( « Το αποφασιστικό βήμα ...ανήλθε σε 40% »)

5. Πώς επηρέασε την αγροτική μεταρρύθμιση το προσφυγικό ζήτημα μετά την μικρασιατική καταστροφή, ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν και με ποιες ενέργειες ολοκληρώθηκε τελικά η μεταρρύθμιση ; ( « Μετά απο λίγα χρόνια ...Ρουμανία κ.λπ. »)

2. Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος

6. Ποιοι παράγοντες δεν επέτρεψαν τη δημιουργία εργατικού κινήματος στην Ελλάδα σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα και μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους; ( « Οι διαφορές ... ταξικό περιεχόμενο» )

7. Να εξηγήσετε τους λόγους που η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος οδήγησε στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος. ( « Η κατάσταση αυτή ... εργατικής ιδεολογίας στη χώρα» )

8. Να περιγράψετε τις εξελίξεις στο εργατικό κίνημα στη διάρκεια αλλά και μετά το τέλος του Α΄  Παγκοσμίου Πολέμου. ( « Στη διάρκεια ... Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας » )

3. Οι οικονομικές συνθήκες κατά την περίοδο 1910 – 1922

9. Πως συνδέεται η πολιτική αντίληψη του βενιζελισμού με την οικονομική ανάπτυξη ; ( « Στην περίοδο 1910 – 1922 ..δυνάμεων του έθνους.» )

10. Να περιγράψετε τους παράγοντες που καθόριζαν την πολιτική του Βενιζέλου τη δεκαετία του 1910. ( « Ο Βενιζέλος ... στρατιωτικές δαπάνες »)

11. Με ποιους τρόπους αντιμετωπίστηκε η αγροτική κρίση του 1910 ; ( « Το 1910 οι πρόσοδοι ... μεταναστών» )

12. Να περιγράψετε τις συνέπειες που προκάλεσαν στην ελληνική κοινωνία οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ελλάδα στις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. ( « Το κόστος των βαλκανικών πολέμων ... Παγκόσμιος Πόλεμος »)

4. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

13. Ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν πριν η Ελλάδα τελικά συμμετάσχει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ; ( « Η συμμετοχή της Ελλάδας ... συνέπειες στο μέλλον »)

14. Τι γνωρίζετε για τα δάνεια που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα μετά το 1917 ; ( «Όταν με την επέμβαση των Συμμάχων .. δεν άργησαν να φανούν »)

15. Να περιγράψετε τις συνέπειες που προκάλεσε σε οικονομικό επίπεδο η κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα του 1920. ( « Το Νοέμβριο του 1920 ... βαρύτατες συνέπειές της »)

16. Τι γνωρίζετε για την πρώτη «διχοτόμηση της δραχμής» και την αποτελεσματικότητα του μέτρου αυτού ; ( « Το Μάρτιο του 1922 ... συνέπειές της »)

5. Η οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922 – 1936

17. Ποιες πληθυσμιακές αλλαγές προκάλεσε στην Ελλάδα η Μικρασιατική καταστροφή ; ( « Η καταστροφή του 1922 ... νέα αρχή »)

18. Να περιγράψετε την αντίδραση του κρατικού μηχανισμού μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και το είδος των

προβλημάτων που παρουσιάστηκαν. ( « Η άφιξη των προσφύγων ... αποτελεσματικό τρόπο »)  

6. Η ελληνική οικονομία κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου

19. Σε ποια κατάσταση βρισκόταν η ελληνική οικονομία την περίοδο 1919 – 1939 ; ( « Η Ελλάδα του μεσοπολέμου ... μέσα στην καταστροφή »)

7. Οι μεγάλες επενδύσεις

20. Πώς αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα της υδροδότησης της Αθήνας που είχε οξυνθεί μετά την έλευση των προσφύγων απο τη Μικρά Ασία ; ( « Οι ραγδαίες εξελίξεις ... Μαραθώνα» )

21. Τι γνωρίζετε για την εγκατάσταση παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην Αθήνα αλλά και την ανάπτυξη δικτύου αστικών συγκοινωνιών ; ( « Την ίδια περίπου εποχή ... λεκανοπέδιο της Αττικής» )

22. Ποιες προσπάθειες ανάπτυξης των υποδομών στην Αττική αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα έγιναν την περίοδο του Μεσοπολέμου ; ( « Οι ραγδαίες αλλαγές ... καλλιεργούμενων εδαφών » )

8. Η Τράπεζα της Ελλάδος

23. Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος, ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν και πότε τελικά άρχισε η λειτουργία της ; ( « Το 1927 ... ένα χρόνο αργότερα» )

24. Περιγράψτε τις ενέργειες της Τράπεζας της Ελλάδος την περίοδο 1928 – 1932 και το ρόλο που αυτή έπαιξε στην οικονομική ανάπτυξη του κράτους. ( « Πολύ γρήγορα ... Νέα Υόρκη το 1929 » )

9. Η κρίση του 1932

25. Σε ποια κατάσταση βρισκόταν η ελληνική οικονομία πριν εκδηλωθεί η οικονομική κρίση του 1932 ; ( « Η παγκόσμια οικονομία ... αισιοδοξία » )

26. Με ποιος ενέργειες προσπάθησε η ελληνική κυβέρνηση να αποτρέψει την οικονομική κρίση το 1932 και ποια αποτελέσματα τελικά πέτυχε ; ( « Οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης ... συμφωνίες » )

27. Τι γνωρίζετε για τη μέθοδο «κλήριγκ» στο χώρο της οικονομικής πρακτικής ; ( « Στο εξωτερικό εμπόριο ... θετικά στοιχεία» )    

28. Πώς επηρέασε τελικά η οικονομική κρίση του 1932 την Ελλάδα σε πολιτικό επίπεδο ; ( « Οι πιο σημαντικές ... επιβολή δικτατορίας» ) .     

Ερμηνεία ιστορικών όρων

Δυτικός κόσμος : « Με τη βιομηχανική επανάσταση … δυτικός κόσμος » σελ 42.

Μεσογειακοί ρυθμοί: « Η Ευρώπη … ίδια κατεύθυνση» σελ 42

Αγροτική μεταρρύθμιση: « Καθώς η κατοχή … κοινωνικές συνθήκες » σελ 42. Αγροτική μεταρρύθμιση: Η αλλαγή στο καθεστώς ιδιοκτησίας της γης. Η κατάργηση δηλαδή των μεγάλων ιδιοκτησιών και η κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, που ανταποκρίνονται καλύτερα στις νέες παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες.

Τσιφλίκια: « Τα λίγα εναπομείναντα …τεχνητές ελλείψεις » σελ. 42 – 43  

Φεντερασιόν: « Η κατάσταση … στη χώρα » σελ 46. Φεντερασιόν: Η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, που αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής κι εργατικής ιδεολογίας στη χώρα. 

ΓΣΕΕ: « Προς το τέλος …τοπικά σωματεία »σελ 47. ΓΣΕΕ: η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος ιδρύθηκε προς το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συμπεριέλαβε κλαδικά και τοπικά σωματεία και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος ( ΣΕΚΕ ). Ήταν αποτέλεσμα της ταχύτατης ωρίμανσης του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος, ως συνέπεια των πιέσεων που δέχτηκε η ελληνική κοινωνία, της εμπλοκής της σε διεθνείς υποθέσεις και του αντίκτυπου της ρωσικής επανάστασης στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

ΣΕΚΕ ( ΚΚΕ ): « Και το Σοσιαλιστικό … Ελλάδος » σελ. 47

Βενιζελισμός: « Στην περίοδο 1910 - …δυνάμεων του Έθνους » σελ 48. Βενιζελισμός: Στην περίοδο 1910 – 1922 , κατά την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα, εμφανίστηκε μια νέα πολιτική αντίληψη, που εκφράστηκε με

τον Ελ. Βενιζέλο κι ονομάστηκε συνοπτικά «βενιζελισμός». Είναι δύσκολο να ορίσουμε με λίγα λόγια τι ακριβώς ήταν αυτή η πολιτική, στον οικονομικό όμως τομέα φαίνεται ότι ο βενιζελισμός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως μοχλό έκφρασης κι ανάπτυξης του ελληνισμού. Το ελληνικό κράτος δηλαδή έπρεπε να επιδιώξει την ενσωμάτωση του εκτός συνόρων ελληνισμού και, με ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει τη θέση του στον τότε σύγχρονο κόσμο. Αυτό προϋπόθετε όχι μόνο θεσμικό εκσυγχρονισμό, που θα καθιστούσε το κράτος αποτελεσματικό κι αξιόπιστο, αλλά και γενικότερη προσήλωση στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους.

(Εθνικός) Διχασμός: « Η σύγκρουση του παλατιού με τον Βενιζέλο » σελ. 50. Εθνικός διχασμός: Η διαμάχη μεταξύ Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου για τη στάση που θα κρατούσε η Ελλάδα στα πλαίσια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 1914 – 1918. ο Βενιζέλος επιθυμούσε τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Αντάντ, ενώ ο γερμανόφιλος Κωνσταντίνος ήθελε ουδετερότητα. Ο Εθνικός διχασμός οξύνθηκε τη διετία 1915 – 1917 και χώρισε την Ελλάδα σε δύο κράτη και τους Έλληνες σε δύο παρατάξεις.   

Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας: ( σελ. 50 ). Συγκροτείται το 1916 μέσα στο κλίμα του Εθνικού Διχασμού στη Θεσσαλονίκη από βενιζελικούς αξιωματικούς και πολιτικούς με σκοπό τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.

Διχοτόμηση του χαρτονομίσματος / δραχμής: « Το Νοέμβριο του 1920…συνέπειές της » σελ 50 Διχοτόμηση της δραχμής: το κοινό υποχρεώθηκε να παραδώσει τα χαρτονομίσματά του στις τράπεζες, οι οποίοι τα διχοτομούσαν: το ένα κομμάτι επιστρεφόταν στον κάτοχο ενώ το άλλο ανταλλασσόταν με εικοσαετή ομόλογα του Δημοσίου. Το χαρτονόμισμα ( κομμάτι ) που κυκλοφορούσε χάνει τη μισή του αξία. Οι πενήντα δραχμές, για παράδειγμα, που είχε στα χέρια του ο πολίτης, αποκτούν ονομαστική αξία εικοσιπέντε δραχμών. Οι άλλες εικοσιπέντε είχαν κατατεθεί στο δημόσιο ταμείο. 

Μεσοπόλεμος: « 1919 – 1939 » σελ. 52

ΟΥΛΕΝ: « Το πολεοδομικό συγκρότημα … Μαραθώνα » σελ. 53.

ΠΑΟΥΕΡ: « Την ίδια περίπου …λεωφορεία » σελ. 53

Τράπεζα της Ελλάδος: « Το 1927 … Νέα Υόρκη το 1929 » σελ. 53

Κοινωνία των Εθνών  ( ΚΤΕ ) : Με πρωτοβουλία των νικητριών δυνάμεων ( Αντάντ ) του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου δημιουργήθηκε ένας διεθνής οργανισμός που είχε ως στόχο την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ κρατών και την αποτροπή ενός νέου πολέμου. Υπήρξε πρόδρομος του Ο.Η.Ε.

Κρατικός παρεμβατισμός: Οικονομική αντίληψη – πρακτική, σύμφωνα με την οποία το κράτος παρεμβαίνει και ρυθμίζει την οικονομική δραστηριότητα. Δημιουργούνται συνθήκες κλειστής οικονομίας. Το κράτος για να αποτρέψει τις εισαγωγές επιβάλλει δασμολογικό προστατευτισμό ( τελωνειακούς δασμούς ) στα εισαγόμενα προϊόντα, ενώ παράλληλα προσπαθεί να ενισχύσει την εγχώρια παραγωγή και τις εξαγωγές. 

Κλήριγκ: « Στο εξωτερικό εμπόριο … στοιχεία » σελ. 54

Β. Ερωτήσεις διαζευκτικού τύπου

1. Τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας αγοράστηκαν, κατά κύριο λόγο, από πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού                     Σ   ή   Λ

2. Οι νόμοι του 1907 επέτρεπαν στις ελληνικές κυβερνήσεις να απαλλοτριώνουν μεγάλες ιδιοκτησίες και να τις απονέμουν στους ακτήμονες                                                       Σ   ή   Λ

3. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις για το αγροτικό ζήτημα του Ε. Βενιζέλου, την εποχή του διχασμού, σκοπό είχαν να ευνοήσουν τους οπαδούς της παράταξής του.              Σ   ή   Λ 

4. Μια από τις συνέπειες που προκάλεσε η αναδιανομή των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στη Μακεδονία ήταν να ενταθεί το πρόβλημα των μεγάλων ιδιοκτησιών                            Σ   ή  Λ

5. Η Θεσσαλονίκη, με το βιομηχανικό της υπόβαθρο και τον κοσμοπολίτικο προσανατολισμό στις ιδέες, αποτέλεσε ορόσημο για το εργατικό κίνημα.                                              Σ   ή  Λ

6.Η οικονομική πολιτική του Βενιζέλου οδήγησε για μία σειρά ετών σε ελλειμματικούς προϋπολογισμούς.                 Σ   ή   Λ

7. Μια από τις συνέπειες των Βαλκανικών Πολέμων ήταν να αποκτηθούν, επί το πλείστον, πεδινά κι αρδευόμενα εδάφη.

                                                                                Σ   ή   Λ

8. Η «διχοτόμηση της δραχμής» ήταν ένα μέτρο που πήρε ο Βενιζέλος για να μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες του πολέμου στο μικρασιατικό μέτωπο.                            Σ   ή   Λ

9. Η αντίδραση του κρατικού μηχανισμού στον ερχομό των προσφύγων από τη Μικρά Ασία κρίνεται ανεπαρκής, καθώς η χώρα συγκλονιζόταν από τα πολιτικά πάθη.                Σ   ή   Λ

10. Το ποσοστό των μειονοτήτων στην Ελλάδα την εποχή του Μεσοπολέμου μπορεί να χαρακτηριστεί μικρό, αφού δε ξεπερνούσε το 12%                                                    Σ   ή   Λ

11. Η Βρετανική εταιρία ΠΑΟΥΕΡ ανέλαβε την κατασκευή τηλεφωνικού δικτύου.                                                Σ   ή   Λ

12. Η εθνική τράπεζα στήριξε με κάθε τρόπο τη δημιουργία της Τράπεζας της Ελλάδος.                                        Σ    ή  Λ

13. Η μέθοδος κλήριγκ πέρα από τα αρνητικά είχε και θετικά στοιχεία για την Ελλάδα                                            Σ    ή   Λ

Γ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

1. Τα «τσιφλίκια» της Θεσσαλίας αμέσως μετά την απελευθέρωσή της:

               i.                       Διανεμήθηκαν στους ακτήμονες

             ii.                       Υποθηκεύτηκαν

           iii.                       Αγοράστηκαν από πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού

           iv.                       Διανεμήθηκαν στους πρόσφυγες

2. Στη Θεσσαλονίκη είχε αναπτυχθεί το εργατικό κίνημα:

               i.     Εξαιτίας των μεγάλων δημοσίων έργων στην περιοχή

             ii.     Επειδή δεν είχε επικρατήσει εκεί η Μεγάλη Ιδέα

           iii.     Επειδή υπήρχε βιομηχανικό υπόβαθρο

           iv.     Επειδή εκεί ο αντίκτυπος της ρωσικής επανάστασης υπήρξε μεγαλύτερος.

3. Η σταφιδική κρίση αντιμετωπίστηκε εν μέρει με:

               i.     Την εθνική ιδεολογία της « Μεγάλης Ιδέας»

             ii.     Τη μετανάστευση στις ΗΠΑ

           iii.     Τη συμμετοχή της χώρας στους Βαλκανικούς            Πολέμους

           iv.     Τη βοήθεια της ελληνικής διασποράς

4. Η αμερικανική εταιρία ΟΥΛΕΝ:

               i.     Κατασκεύασε το φράγμα του Μαραθώνα

             ii.     Οργάνωσε τις αστικές συγκοινωνίες στην Αθήνα

           iii.     Κατασκεύασε το τηλεφωνικό δίκτυο

           iv.     Εγκατέστησε μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος

5. Η Τράπεζα της Ελλάδος:

               i.     Ανέλαβε τη σύναψη δανείων

             ii.     Ανέλαβε την έκδοση χαρτονομίσματος

           iii.     Ανέλαβε την αγορά χρυσού από το εξωτερικό

           iv.     Ασχολήθηκε με τη δανειοδότηση των αγροτών

6. Η μέθοδος «κλήριγκ» αφορούσε:

               i.     Την κοπή χαρτονομίσματος

             ii.     Τη μετατροπή του συναλλάγματος

           iii.     Τη λειτουργία του χρηματιστηρίου

           iv.     Τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές.

Πηγές – αναλύσεις πινάκων ενότητας

Πίνακας 7 ( σελ 44 ) : Απαλλοτριώσεις* μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών

(*Απαλλοτρίωση: Υποχρεωτική εξαγορά από το κράτος της περιουσίας ενός ιδιώτη με κάποιο αντίτιμο, για την εξυπηρέτηση κοινωνικών και κρατικών αναγκών ).

Ερώτηση : Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα να ερμηνεύσετε τον αριθμό των απαλλοτριώσεων που έγιναν στην Ελλάδα την περίοδο 1917 – 1925.

Απάντηση : Την περίοδο 1917 – 1920 γίνονται 64 απαλλοτριώσεις από την κυβέρνηση Βενιζέλου. Με νόμους προχωρεί κι  ολοκληρώνει την αγροτική μεταρρύθμιση κυρίως στην περιοχή της Θεσσαλίας, προωθώντας αναγκαστικές απαλλοτριώσεις. Όμως ο αριθμός τους ανακόπτεται εξαιτίας της εισόδου της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και της έναρξης της μικρασιατικής εκστρατείας.

Βλ. σχολικό βιβλίο σελ. 43 – 44: « Το αποφασιστικό βήμα  … ενδιαφέροντος ».

Την περίοδο 1921 – 1922 γίνονται μόνο 12 απαλλοτριώσεις, επειδή η Ελλάδα είχε εμπλακεί στη μικρασιατική εκστρατεία και τα περισσότερα χρήματα δίνονται σε στρατιωτικές δαπάνες.

Τέλος , την περίοδο 1923 – 1925 ο αριθμός των απαλλοτριώσεων είναι μεγάλος, γιατί πρέπει να αποκατασταθούν οι πρόσφυγες μετά τη μικρασιατική καταστροφή και τη συνθήκη της Λοζάνης.

Βλ. σχολικό βιβλίο σελ 45 : « Η αναδιανομή … Ρουμανία » .  

Πηγή σελ. 47 σχολικού βιβλίου: « Οι συνθήκες εργασίας των εργατών στην Ελλάδα »

Ερώτηση: Αντλώντας στοιχεία από το παραπάνω κείμενο κι αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να σχολιάσετε τους παράγοντες που εμπόδισαν την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα και τις συνέπειές που είχε αυτή η καθυστέρηση στις συνθήκες εργασίας των εργατών.

Απάντηση: Ιστορικές γνώσεις ( βιβλίο ) : βλέπε σχολικό βιβλίο στις σελίδες 46 -47, όλο το κεφάλαιο 2.

Σύμφωνα με το παράθεμα, στην Ελλάδα δεν υπήρχαν πολλά σύγχρονα εργοστάσια. Στα παλιά εργοστάσια οι εργάτες είχαν λίγα τεχνικά μέσα να εργαστούν κι έτσι η δουλειά τους κατέληγε να είναι σχεδόν αποκλειστικά χειρωνακτική. Οι υποδομές ήταν ελάχιστες κι απαρχαιωμένες και οι εργάτες δούλευαν ασταμάτητα σε άθλιες συνθήκες για πολλές ώρες τη μέρα. Η εργάσιμη μέρα τους ήταν δεκάωρη. Αυτό όμως δεν τηρείτο ποτέ, αφού πάντα ξεπερνούσαν τις 12 και 14 ώρες χωρίς να πληρώνονται υπερωρίες.

Δε συμμετείχαν σε απεργίες , αφού ήταν πρακτικά άγνωστες μέχρι το 1909, με εξαίρεση τρεις που είχαν γίνει στην Αθήνα από τις οποίες όμως οι εργάτες δεν κέρδισαν τίποτα. Το 1913, που είναι η χρονολογία του κειμένου, ο συγγραφέας αναφέρει ότι έχει σημειωθεί πρόοδος στα εργατικά σωματεία και κάθε βιομηχανία έχει τις ενώσεις της και τις αδελφότητές της. Στην Ελλάδα εκείνη την εποχή η νομοθεσία δε φρόντιζε για την ασφάλιση των εργατών. Σε περίπτωση ατυχήματος στη δουλειά, ο εργάτης δεν έπαιρνε καμία αποζημίωση εκτός από μερικές περιπτώσεις που ο ίδιος εργοδότης αναλάμβανε να βοηθήσει. Όπως πολύ ωραία αναφέρει ο συγγραφέας οι Έλληνες από τη φύση τους ήταν καλοί και φιλεύσπλαχνοι για να δικαιολογήσεις τη συμπεριφορά ορισμένων εργοδοτών που βοηθούσαν τους εργάτες τους.

Δεν υπήρχαν επίσης νόμοι για την παιδική εργασία. Στο παράθεμα επισημαίνεται ότι δούλευαν παιδιά από 6 έως 10 χρονών με πενιχρές αμοιβές, που όμως ήταν ευπρόσδεκτες από τις οικογένειες τους που ήταν έτσι κι αλλιώς φτωχές.

Συνδυάζοντας όλα τα παραπάνω με αυτά που γνωρίζουμε για το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα καταλαβαίνουμε ότι η καθυστέρηση της ανάπτυξής του, καθυστερούσε και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργατών, αφού δεν υπήρχε μια ισχυρή δύναμη να πιέσει τους εργοδότες για τα συμφέροντά τους και το κράτος για τη θέσπιση νόμων.   

Πίνακας 8 ( σελ. 49 ): « Η μετανάστευση στο εξωτερικό κατά την περίοδο 1896 – 1935 »

Ερώτηση : Αντλώντας στοιχεία από τον πίνακα κι αξιοποιώντας τις ιστορικές γνώσεις να σχολιάσετε τους αριθμούς και τις διακυμάνσεις της μετανάστευσης από την Ελλάδα στο εξωτερικό την περίοδο 1896 – 1935.

Απάντηση: Παρατηρούμε απο τα στοιχεία του πίνακα μια σταδιακή αύξηση των μεταναστών έως το 1915 , η οποία οφείλεται κυρίως στην οικονομική δυσπραγία του ελληνικού κράτους και στην αδυναμία του να εξελιχθεί σ’ ένα ισχυρό εθνικό κέντρο. Άλλωστε, σε περιόδους μεγάλης οικονομικής κρίσης, για παράδειγμα το 1911, όπου εμφανίζεται η σταφιδική κρίση, το ποσοστό των μεταναστών διογκώνεται. Η αγροτική κρίση αντιμετωπίστηκε με την υπερπόντια μετανάστευση προς τις Η.Π.Α. Η μετανάστευση εκτόνωσε τις κοινωνικές εντάσεις που προκάλεσε η σταφιδική κρίση, αλλά κι ενίσχυσε πολύ γρήγορα την οικονομία της υπαίθρου μέσω των πολύ σημαντικών εμβασμάτων των μεταναστών. Από το 1916 έως το 1935 παρατηρείται μείωση των μεταναστών, που αποδίδεται στις καλύτερες οικονομικές προϋποθέσεις που εμφανίζονται στην Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, όπως και κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου.

Βλέπε σχολικό βιβλίο σελ. 49: « Το κόστος των Βαλκανικών … για τη γεωργική παραγωγή » & σελ.52 « Η Ελλάδα του μεσοπολέμου … πλέον όλους τους Έλληνες » .

Χρονολογικός πίνακας:

 1853 – 1856: Κριμαϊκός πόλεμος

1864: Προσάρτηση Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα

1881: Προσάρτηση της Θεσσαλίας

1910: Πρώτη κυβέρνηση Βενιζέλου

1912 – 1913: Βαλκανικοί πόλεμοι

1916: Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη

1917: Ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης του Βενιζέλου

1918: Ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών ( ΚΤΕ )

1919 – 1939: Περίοδος του μεσοπολέμου

Μάρτιος του 1922: Διχοτόμηση της δραχμής

Αύγουστος / Σεπτέμβριος 1922: Μικρασιατική καταστροφή

1925: Οι εταιρείες ΟΥΛΕΝ και ΠΑΟΥΕΡ στην Ελλάδα για την υδροδότηση και ηλεκτροδότηση αντίστοιχα.

Μάιος 1927: Ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος

1932: Η οικονομική κρίση χτυπάει και την Ελλάδα.

4 Αυγούστου 1936: Επιβολή δικτατορίας από τον Ιωάννη Μεταξά.     

ΙΙ. Η διαμόρφωση και λειτουργία των πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα ( 1821 – 1936 )