Το τελικό -ν

α. Σύμφωνα με τη διδασκόμενη νεοελληνική γραμματική του Τριανταφυλλίδη οι λέξεις-περιπτώσεις στις οποίες το τελικό –ν διατηρείται ή παραλείπεται:
• Στο οριστικό άρθρο «το(ν)»,» τη(ν)» (αιτιατική ενικού αρσενικού και θηλυκού)
• Στο αόριστο άρθρο «ένα(ν)» (αιτιατική ενικού αρσενικού)
• Στο αριθμητικό «ένα(ν)» (αιτιατική ενικού αρσενικού)
• Στην προσωπική αντωνυμία γ΄ προσώπου «αυτή(ν)» και στον αδύνατο τύπο της «τη(ν)»
• Τα άκλιτα «δε(ν)», «μη(ν)»
Στις λέξεις αυτές το τελικό –ν διατηρείται όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα: κ, π, τ / τους διφθόγγους: μπ, ντ, γκ, τς, τζ / τα διπλά σύμφωνα: ξ, ψ . Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις αποβάλλεται.
Επίσης, διατηρείται πάντοτε στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία αυτόν/τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν
β. H Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γυμνασίου (2008), η οποία πρόκειται να αντικαταστήσει τη Γραμματική του Τριανταφυλλίδη, αναφέρει:
«Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του θηλυκού γένους του οριστικού άρθρου (τη[ν]/στη[ν]) και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτή[ν], τη[ν]), καθώς και το τελικό ν των αρνητικών επιρρημάτων δε(ν) και μη(ν) διατηρείται στον γραπτό λόγο, μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα παρακάτω: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τα, τζ, ξ, ψ.
Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ.»
γ. Διάφοροι γλωσσολόγοι, όπως οι Α. Τσοπανάκης, Χ. Κλαίρης και Γ. Μπαμπινιώτης, έχουν προτείνει να γράφεται πάντοτε με -ν και:
1) το αρσενικό άρθρο τον, έτσι ώστε να ξεχωρίζει από το ουδέτερο το, όπως συμβαίνει με την προσωπική αντωνυμία τον που γράφεται πάντοτε με ν για να διακρίνεται από το ουδέτερο το χωρίς το ν. Για παράδειγμα, να γράφεται τον γραμματέα αντί το γραμματέα, τον φόβο αντί το φόβο κ.ο.κ. Η παρατήρηση αυτή έχει αυξημένη χρησιμότητα όταν ακολουθούν ένα ή περισσότερα επίθετα, π.χ. τον μεγάλο κόλπο ~ το μεγάλο κόλπο (άλλη σημασία), ή όταν το ουσιαστικό απέχει πολύ και ο αναγνώστης είναι αβέβαιος ως προς το γένος του μέχρι να φθάσει εκεί, π.χ. παρουσίασε το(ν) νέο, αναλυτικό και εκσυγχρονισμένο κανονισμό.
2) Το άκλιτο δεν, για να διακρίνεται από τον σύνδεσμο δε, π.χ.: ο ίδιος δεν έκανε δεκτή την πρόταση, απάντησε δε ότι....
3) Ο Τσοπανάκης, μάλιστα, προτείνει τη διατήρηση του τελικού -ν ακόμη και στο θηλυκό άρθρο την, καθώς και σε άναρθρα αρσενικά επίθετα, π.χ.: προκάλεσε ισχυρόν κλυδωνισμό.
δ. Μια τελική πρόταση:
1) Το τελικό –ν υποχρεωτικά διατηρείται ή αποβάλλεται στις εξής λέξεις:
• οριστικό θηλυκό άρθο «τη(ν)/στη(ν)»
• προσωπική αντωνυμία τρίτου προσώπου θηλυκού «αυτή(ν)/τη(ν)»
• στο άκλιτο «μη(ν)»
Και διατηρείται όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα: κ, π, τ / τους διφθόγγους: μπ, ντ, γκ, τς, τζ / τα διπλά σύμφωνα: ξ, ψ . Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις αποβάλλεται.
2) Όσον αφορά στις υπόλοιπες λέξεις που αναφέρθηκαν, ο καθένας μπορεί να επιλέξει αν θα κάνει χρήση των κανόνων, αρκεί να τους τηρεί σωστά και κυρίως να τηρεί πιστά τη βασική αρχή της «σαφήνειας και κατανόσης των νοημάτων». Για παράδειγμα, για το άρθρο «τον» αναγκαίο είναι το τελικό –ν και όταν η επόμενη λέξη είναι κύριο όνομα ή όνομα αρσενικό χώρας ή πόλης ή μπορεί να προκληθεί σύγχυση ως προς το γένος (αρσενικό ή ουδέτερο), π.χ. τον νέο(ο νέος)/το νέο (το νέο) ή τον μεγάλο κόλπο (ο κόλπος)/το μεγάλο κόλπο (το κόλπο) κ.λπ.