Πανελλήνιες & Στρές: Μην το αφήσετε να …τορπιλίσει την επιτυχία

 

Η εποχή του φροντιστηρίου είναι ευχάριστη. Μετακίνηση, παρέα, φλερτ, διάβασµα, όνειρα και αγωνίες για εκείνο το βλέµµα στο µετρό ή τη στάση του λεωφορείου. Την ώρα των εξετάσεων, τα πράγµατα είναι αλλιώς. Χέρια ιδρωµένα πάνω σε µια κόλλα χαρτί, αγωνία µπροστά στα θέµατα, ταχυκαρδία, αρνητικές σκέψεις…Δεν είναι τα µόνα, αλλά είναι µερικά από τα συµπτώµατα του άγχους που πλήττει µε ιδιαίτερη σφοδρότητα τους διαγωνιζόµενους για µια θέση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Γιατί;

«Είναι πολλοί οι παράγοντες που πυροδοτούν το άγχος των υποψηφίων για τις εισαγωγικές εξετάσεις στην Ελλάδα», επισηµαίνει η Δρ. Σχολικής Ψυχολογίας, κ. Αναστασία Ψάλτη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Αλεξάνδρειου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος Θεσσαλονίκης και τους παραθέτει: «η υψηλή αξία που αποδίδεται στην ανώτερη και ανώτατη µόρφωση, καθώς και η αβεβαιότητα για τη µελλοντική επαγγελµατική αποκατάσταση χωρίς ανώτατη εκπαίδευση. Ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας είναι οι προσδοκίες των γονιών για την εισαγωγή των παιδιών τους στην ανώτατη εκπαίδευση και η υπερ-επένδυση που κάνουν για την προετοιµασία τους, οικονοµική και κοινωνική. Το κόστος δηλαδή των ειδικών µαθηµάτων και η αρνητική επίπτωση στο “κοινωνικό πρόσωπο” της οικογένειας από τυχόν αποτυχία του παιδιού. Το συναισθηµατικό µέρος αφορά την εκπλήρωση προσωπικών ονείρων και σχεδίων των γονιών».

Όπως επισηµαίνει κ. Ψάλτη, στη χώρα µας «οι Πανελλαδικές εξετάσεις µετατρέπονται σε µείζον οικογενειακό και κοινωνικό ζήτηµα. Η ζωή ολόκληρης της οικογένειας στρέφεται γύρω από τις εξετάσεις. Οι γονείς περιµένουν ώρες έξω από τα εξεταστικά κέντρα. Συνάµα, ολόκληρη η επικράτεια κινείται σε ρυθµούς Πανελλαδικών, µε αφιερώµατα σε εφηµερίδες, περιοδικά και δελτία ειδήσεων, σχετικά µε τα θέµατα των εξετάσεων, αν ήταν ή δεν ήταν “βατά” και τις απαντήσεις των υποψηφίων».

Άγχος εξετάσεων: δηµιουργικό ή επικίνδυνο;

«Μέχρις ενός σηµείου, το άγχος είναι φυσιολογικό και δηµιουργικό, µάς κινητοποιεί να καταβάλουµε το µέγιστο των προσπαθειών µας, προκειµένου να επιτύχουµε τον στόχο µας», εξηγεί ο Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής κ. Γρηγόρης Βασιλειάδης. «Το άγχος γίνεται επικίνδυνο όταν δεν µπορούµε πια να το ελέγξουµε, γιατί τότε περιορίζει την επίδοση και µας κάνει να υποφέρουµε». Όπως επισηµαίνει, το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται µε τον φόβο που νιώθουν τα παιδιά, µήπως απογοητεύσουν τους γονείς τους ή µαταιώσουν τις προσδοκίες που έχουν από τον εαυτό τους.

Ως προς το µηχανισµό του, το άγχος ενεργοποιείται από αρνητικές σκέψεις, µεγαλώνει µέσα από αυτές και τελικά, στη χειρότερη περίπτωση, µπορεί να ακινητοποιήσει τα παιδιά, ενώ αν ξεφύγει τελείως από τον έλεγχό τους µπορεί να τα οδηγήσει να εγκαταλείψουν την προσπάθεια.

«Μέσα από τις αρνητικές σκέψεις που κάνουµε όταν φοβόµαστε κάτι πολύ, άθελά µας “προετοιµάζουµε” την αποτυχία, αφού ασυνείδητα σκεφτόµαστε και συµπεριφερόµαστε µε τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτύχουµε», καταλήγει ο ψυχολόγος.

Ο ρόλος των γονιών

Η κ. Ψάλτη συµβουλεύει τους γονείς των υποψηφίων. Κατ΄αρχάς να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στο τι κάνετε και λέτε κατά τη διάρκεια όχι µόνο των Πανελλαδικών εξετάσεων, αλλά και όλης της προετοιµασίας των παιδιών. Δεν είναι η καλύτερη εποχή για να λύσετε χρονίζοντα προβλήµατα συµπεριφοράς ή σχέσεων!

1.            Ελέγξτε το δικό σας άγχος, γιατί το µεταδίδετε στα παιδιά σας, συχνά χωρίς να το γνωρίζετε. Π.χ. ρωτώντας τα διαρκώς αν διάβασαν και πόσες ώρες διάβασαν, κυνηγώντας τα για να φάνε, απαγορεύοντάς τους την έξοδο και τις κοινωνικές συναναστροφές, απλώς επιβεβαιώνετε το άγχος σας και αυξάνετε το δικό τους.

2.            Εξετάστε τις δικές σας προσδοκίες από τα παιδιά, τη σηµασία που αποδίδετε στην επιτυχία τους στις Πανελλαδικές και το τι θα σηµαίνει για σας τους ίδιους προσωπικά µια ενδεχόµενη αποτυχία των παιδιών. Αναρωτηθείτε κατά πόσο προβάλλετε πάνω στα παιδιά, δικά σας ανεκπλήρωτα όνειρα.

3.            Σταθείτε κοντά στα παιδιά, στηρίζοντάς τα µε τρόπο διακριτικό, χωρίς υπερβολές και υστερίες και διατηρώντας διαρκώς ανοιχτές τις διόδους επικοινωνίας µε αυτά. Συζητήστε ανοιχτά µε το παιδί τους φόβους του σχετικά µε την επίδοσή στις εξετάσεις.

4.            Ενισχύστε την αυτοεκτίµηση του παιδιού σας µε σχόλια που δείχνουν ότι κατανοείτε τη σοβαρότητα της κατάστασης και την ανησυχία του παιδιού, ότι γνωρίζετε πως κατέβαλε προσπάθεια και προετοιµάστηκε κατάλληλα, ώστε να έχει όλες τις προϋποθέσεις να τα καταφέρει.

5.            Περάστε στο παιδί το µήνυµα πως δεν ήρθε και το τέλος του κόσµου αν δεν τα καταφέρει. Ρωτήστε το να σας πει τι θα σηµαίνει για το ίδιο µια ενδεχόµενη αποτυχία. Πείτε του ότι πάντα υπάρχει ένα τέτοιο ενδεχόµενο. Τονίστε του ότι, εφόσον έχει προετοιµαστεί σωστά και έχει δώσει τον καλύτερο εαυτό του, δεν έχει λόγο να µην τα καταφέρει.

6.            Εξηγήστε στο παιδί ότι δεν θα πρέπει να αισθάνεται υποχρεωµένο απέναντί σας για τα έξοδα που κάνατε (π.χ. σε φροντιστήρια, ιδιαίτερα) ούτε να νιώθει ότι θα σας ντροπιάσει ή θα σας απογοητεύσει αν δεν τα καταφέρει. Επισηµάνετε ότι αυτή είναι µια προσωπική του υπόθεση, στην οποία οι γονείς θα είναι συµπαραστάτες, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσµα.

7.            Φροντίστε, ώστε το παιδί να ξεκουράζεται και να τρώει σωστά καθ’ όλη τη διάρκεια των εξετάσεων, να κάνει τακτικά διαλείµµατα στο διάβασµά του και να µην αποµονώνεται, αλλά να βρίσκει χρόνο για επαφές µε τους φίλους/ες του και άλλα µέλη της οικογένειας.

8.            Μην κάνετε υπερβολικές αλλαγές στην καθηµερινή οικογενειακή ρουτίνα (π.χ. απόλυτη ησυχία, κλείσιµο τηλεόρασης, αποµάκρυνση φίλων και γνωστών, υπερβολική ενασχόληση µε το φαγητό και τις ώρες µελέτης).

9.            Μην συγκρίνετε το παιδί µε άλλα παιδιά (συγγενών, φίλων ή γειτόνων) ή µε τα µεγαλύτερα αδέλφια τους.

10.        Ζητήστε τη βοήθεια ειδικών, αν το άγχος των παιδιών (ή και το δικό σας) φαίνεται να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

To Προφίλ αγχωµένου υποψηφίου

Υπάρχει µια συγκεκριµένη δοµή προσωπικότητας, δηλαδή παιδιά µε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά, που εµφανίζουν µεγαλύτερο βαθµό άγχους πριν τις εξετάσεις; ρωτάµε την κ.Ψάλτη.

«Έρευνες δείχνουν ότι πράγµατι υπάρχουν συγκεκριµένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, που συνδέονται µε την εκδήλωση αυξηµένου άγχους σε διάφορες κρίσιµες καταστάσεις, όπως είναι οι εισαγωγικές εξετάσεις, αλλά και µε τους τρόπους αντιµετώπισης του άγχους. Άτοµα εσωστρεφή, µε υψηλό επίπεδο διεγερσιµότητας, αλλά και αντιδραστικότητας κι ανησυχίας, καθώς και µε συγκινησιακά προσανατολισµένα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά (απόσυρση, συστολή, νευρωτισµός, συγκινησιακή αντιδραστικότητα) φαίνεται πως εµφανίζουν µικρή ανοχή σε στρεσογόνες καταστάσεις. Επιπλέον, µεγαλύτερο άγχος εκδηλώνουν άτοµα µε “εξωτερικό κέντρο ελέγχου”, δηλαδή αυτά που θεωρούν ότι δεν έχουν έλεγχο των καταστάσεων της ζωής τους, καθώς παράγοντες έξω από τον εαυτό τους ευθύνονται για την απόδοση και επίδοσή τους».

Ωστόσο, όπως επισηµαίνει η κ. Ψάλτη, «τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά δεν είναι οι µόνοι παράγοντες που επιδρούν στο βαθµό εκδήλωσης του άγχους. Δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι µιλάµε για εφήβους, οι οποίοι βρίσκονται ακόµα σε φάση διαµόρφωσης της προσωπικότητάς τους. Άλλος παράγοντας είναι το φύλο. Τα κορίτσια εµφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σε κλίµακες άγχους και κατάθλιψης. Σηµαντικό είναι και το ιστορικό του ατόµου, οι µηχανισµοί άµυνας που έχει αναπτύξει, το στιλ της ζωής, το σύστηµα αξιών, η τρέχουσα σωµατική και ψυχολογική κατάσταση, αλλά και το πλαίσιο µέσα στο οποίο ζει και κινείται:
η οικογένεια, το σχολείο, η κοινωνία, οι απαιτήσεις και προσδοκίες τους».

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ

Ο κ. Βασιλειάδης εξηγεί στους υποψήφιους τι πρέπει να κάνουν για να διαχειριστούν το άγχος και να προετοιµαστούν ψυχολογικά πριν, κατά και µετά την εξέταση.

ΠΡΙΝ AΠO KAΘE EΞETAΣH

·               Φτιάξτε οργανόγραµµα.

·               Κάντε επανάληψη µαζί µε φίλους, για να τσεκάρετε πόσο έχετε κατανοήσει την ύλη.

·               Γράψτε σε ένα χαρτί τι σας προκαλεί άγχος και σηµειώστε δίπλα πώς µπορείτε πρακτικά να αντιµετωπίσετε το συγκεκριµένο πρόβληµα.

·               Εκφράστε τους φόβους και τις αµφιβολίες σας στους γονείς σας και σε ανθρώπους που µπορούν να ακούσουν.

·               Προσπαθήστε να αναπαραστήσετε νοητικά τις πραγµατικές συνθήκες των εξετάσεων. Αν εξοικειωθείτε µαζί τους στη φαντασία σας, θα τις αντιµετωπίσετε πιο εύκολα και στην πραγµατικότητα.

·               Δοκιµάστε ασκήσεις χαλάρωσης 15 λεπτά την µέρα, συγκεντρωθείτε στη διαφραγµατική αναπνοή και στο σώµα σας που βαραίνει καθώς χαλαρώνει.

·               Συνδυάστε εισπνοές-εκπνοές µε θετικές και ρεαλιστικές σκέψεις, όπως «ακόµα κι αν φοβηθώ, θα το αντιµετωπίσω», «θα κάνω ότι περνάει από το χέρι µου για να πετύχω».

·               Κάνετε γυµναστική καθηµερινά.

·               Οπωσδήποτε ξεκούραση και καλός ύπνος.

·               Χαλαρώστε µε πρωινό µπάνιο σε χλιαρό νερό.

ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

·               Ξεκινήστε να γράφετε από τα θέµατα που γνωρίζετε καλά.

·               Συνδυάστε αναπνοές µε θετική σκέψη.

·               Αν νιώσετε σηµάδια πανικού, επαναλάβετε µια λέξη ή φράση που σας ηρεµεί, π.χ. «ήρεµα», «χαλαρά».

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΕΞΕΤΑΣΗ

·               Κάντε ένα δώρο στον εαυτό σας, όπως µια βόλτα µε ένα φίλο.

·               Οραµατιστείτε την επιτυχία και προετοιµάστε τον εαυτό σας για την επόµενη ηµέρα.

 Dr. Γρηγόρης Βασιλειάδης,