ΣΕΠ

Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός ( Σ.Ε.Π )

 

 « Σήμερα μεθοδεύουμε μια εφαρμογή του ΣΕΠ που τις περισσότερες φορές αρχίζει και τελειώνει μέσα στην τάξη, με το δάσκαλο – υπεύθυνο του ΣΕΠ στην έδρα και το μαθητή στο θρανίο κι ακόμη μέσα στα στενά χρονικά πλαίσια που, κατ΄άκραν οικονομία, του προσφέρουν οι ρυθμίζοντες τα ωρολόγια προγράμματα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Είναι , λοιπόν, δυνατό, με αυτά τα δεδομένα, να ελπίζουμε σε μια επιτυχία και να έχουμε στοιχεία για να ανατρέψουμε τους χαρακτηρισμούς που κατά καιρούς έχουν δοθεί στον ΣΕΠ, με τελευταίους αυτούς της «ώρας του παιδιού» και του «μύθου»; Ακόμη, έχουμε περιθώρια ελπίδας να πετύχουμε κάτι καλύτερο στο χώρο του ΣΕΠ, μ’ ένα δάσκαλο υπεύθυνο για την εφαρμογή του, που σε αρκετές περιπτώσεις ασχολείται με το αντικείμενο, χωρίς καμιά τουλάχιστον επιμόρφωση, απλά και μόνο για να συμπληρώσει το υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας;

Και για να προχωρήσουμε στην ουσία του προβλήματος. Καμιά αντίρρηση για την ανάγκη συμβολής του ΣΕΠ στην προσπάθεια ανάπτυξης της προσωπικότητας του παιδιού, βασικό στόχο κι έγνοια κάθε ανθρώπου, πολύ δε περισσότερο κάθε εκπαιδευτικού που μεριμνά και φροντίζει για την υλοποίησή του. Γι’ αυτό εξάλλου και κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα προσπαθεί να συμβάλλει στην πραγμάτωσή της. Συνεχίζοντας, όμως, τον προβληματισμό μας για τον ΣΕΠ, βρίσκουμε ότι τον χρειαζόμαστε και για μια συστηματική βοήθεια προς το μαθητή να αντιληφθεί την αναγκαιότητα της άμεσης επαφής με την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, τη δημιουργία παραστάσεων γι’ αυτή την πραγματικότητα ή τη βελτίωση των ήδη δημιουργημένων παραστάσεων, βοηθώντας τον παράλληλα να μάθει να χρησιμοποιεί τα στοιχεία αυτά των παραστάσεων, βοηθώντας τον παράλληλα να μάθει να χρησιμοποιεί τα στοιχεία

αυτά των παραστάσεων για να προσδιορίσει ή να επαναπροσδιορίσει την εικόνα που έχει σχηματίσει για τον εαυτό του. Και η ανάγκη αυτή γίνεται πιο επιτακτική σε μια εποχή που ομολογείται ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δε συνδέεται με την παραγωγή.

Διαπαιδαγωγώντας το μαθητή και βοηθώντας τον στην ανάπτυξη  του γνωστικού του ορίζοντα, διευκολύνοντάς τον στη δημιουργία των παραστάσεων, τον βοηθάμε στην ουσία να είναι σε θέση να καταστρώσει ένα προσωπικό σχέδιο ζωής, προσαρμοσμένο στην πραγματικότητα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει. Κι εδώ βρίσκεται ίσως και η μεγάλη συμβολή του ΣΕΠ στην εξυπηρέτηση των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων και στην προσαρμογή προς τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, θεμελιακά στοιχεία της εκπαιδευτικής μας πολιτικής.

Δύσκολα θα μπορούσε να συμφωνήσει κανείς ότι αυτή η διάσταση του ΣΕΠ υλοποιείται μέσα από τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ιδιαίτερα δε στο Λύκειο. Τα αναλυτικά προγράμματα του ΣΕΠ δε φέρνουν το μαθητή αντιμέτωπο με την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, ώστε μέσα από βιωματικές εμπειρίες να αποκτήσει τα απαραίτητα ερεθίσματα που θα τον βοηθήσουν στο σχηματισμό της αυτογνωσίας του. Η πληροφόρηση δε μεθοδεύεται ως το βασικό εκείνο στοιχείο που θα βοηθήσει το άτομο να σχηματίσει παραστάσεις για πολλά από τα στοιχεία που συνθέτουν τον κοινωνικό – οικονομικό του χαρακτήρα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει.

Η αγωνία για τη βελτίωση της λειτουργίας του ΣΕΠ στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση επαυξάνεται κι από το γεγονός της ανυπαρξίας απ’ όσα γνωρίζουμε στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, υπηρεσίας προσανατολισμού και πληροφόρησης των φοιτητών.

Μας δίνει ελπίδες η δημιουργία πανεπιστημιακών σχολών και τμημάτων, με αντικείμενο μελέτης στην ψυχολογία κι άλλες κοινωνικές επιστήμες, μια και οι απόφοιτοί τους θα μπορέσουν να δραστηριοποιηθούν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και να στηρίξουν λειτουργίες, όπως αυτή του ΣΕΠ, αρκεί μέχρι τότε να ρυθμιστούν και οι διοικητικής φύσης δυσκολίες που σήμερα τουλάχιστον δεν επιτρέπουν αυτή την πολυτέλεια, παρ’ όλο ότι ο θεσμός του σχολικού ψυχολόγου δεν αφήνει περιθώρια για πολλές αισιοδοξίες…» Στεφ. Τζέπογλου ( Ειδικού επιστήμονα για τον σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό ), Ελευθεροτυπία 19 – 10 – 87.

 

Σημασία – αναγκαιότητα / στόχοι Σ.Ε.Π.

Η πολιτεία, στην προσπάθεια της να παρέχει αρωγή στους μαθητές αναφορικά με τις σπουδές που θα ακολουθήσουν  και το επάγγελμα που θα επιλέξουν να ασκήσουν, καθιέρωσε στην εκπαίδευση από το 1976 το Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό ( Σ.Ε.Π. ). Με νόμο που ψηφίστηκε το 1985, η εφαρμογή του επεκτάθηκε στο Γυμνάσιο ( Γ΄ τάξη ) και στο Λύκειο ( Α΄ τάξη ) με στόχο : « … ιδίως την ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών, την πληροφόρησή τους για τις επαγγελματικές διεξόδους, την ενημέρωσή τους για τα μεταβατικά στάδια προς την επαγγελματική δραστηριότητα και την αρμονική ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο ».

Αναγκαιότητα: Η φύση και η μορφή των επαγγελμάτων αλλά και τα προσόντα που απαιτούνται για την άσκησή τους, διαφοροποιούνται ταχύτατα λόγω της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της διείσδυσης της τεχνολογίας σ’ όλους τους τομείς της δραστηριότητας του ατόμου.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις, η ανάπτυξη της επικοινωνίας, η εκμηδένιση των αποστάσεων και η διεύρυνση των κοινωνιών ( Ε.Ε. ) δημιουργούν μια αγορά με μεγάλη ποικιλία αλλά και με πολλές απαιτήσεις, λ.χ. γενικές και ειδικές γνώσεις, ανάπτυξη δεξιοτήτων, ευρηματικότητα, ανάληψη πρωτοβουλιών.

Στην εποχή μας οι νέοι φοιτούν περισσότερο χρόνο, γι’ αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα επιφορτίζεται με την ευθύνη προετοιμασίας κι ένταξης των μαθητών στην αγορά εργασίας.

Οι νέοι κρίνεται αναγκαίο να οπλιστούν με εφόδια, για να αντιπαλέψουν τη μάστιγα της ανεργίας αλλά και να αποκτήσουν δεξιότητες μετάβασης σε περίπτωση επικείμενης αλλαγής του αντικειμένου εργασίας.

Στο πλαίσιο του εκδημοκρατισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι δεδομένη η παροχή ίσων ευκαιριών για όλους και ειδικά για τους νέους που προέρχονται από στερημένα οικονομικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα, όπως και η μέριμνα για μαθητές που αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες.

 

Περιγραφή στόχων              Σ.Ε.Π.

Ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός, ως συμβουλευτική διαδικασία, έχει ως σκοπό να βοηθήσει τους μαθητές:

Να αποκτήσουν αυτογνωσία κι αυτοεκτίμηση, δηλαδή να αντιληφθούν τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά ( αναγνώριση κι ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων, αξιών, ενδιαφερόντων ), τις δυνατότητές τους, τις προτιμήσεις τους ( τα ενδιαφέροντα και τα σχέδιά τους για το μέλλον σε σχέση με τα χαρακτηριστικά της εποχής ).

Να γνωρίσουν τον κόσμο της εργασίας και το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον.

Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης, επεξεργασίας κι αξιοποίησης των πληροφοριών που κατακλύζουν τις σύγχρονες κοινωνίες και τους αφορούν.

Να ξεκαθαρίσουν και να θέσουν εκπαιδευτικούς κι επαγγελματικούς στόχους.

Να μάθουν πώς να παίρνουν αποστάσεις που αφορούν στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία αλλά και στην ίδια τους τη ζωή κατά τρόπο ώριμο και ικανοποιητικό.

Να συμμετέχουν σε σχολικές κι εξωσχολικές δραστηριότητες, που αποτελούν προετοιμασία των νέων για την ομαλή και δυναμική ένταξή τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή.

 

Δράση και προβλήματα του Σ.Ε.Π.

Πριν λίγα χρόνια, προκειμένου ο Σ.Ε.Π. να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις των νέων για παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού, αναβαθμίστηκε από την πολιτεία. Συγκεκριμένα, εισήχθησαν οι εξής καινοτομίες στη λειτουργία του:

ü                      Ίδρυση Εθνικού Κέντρου Επαγγελματικού Προσανατολισμού.

ü                      Ίδρυση 68 Κέντρων Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού ( ΚΕ.ΣΥ.Π. ), που απευθύνονται σε μαθητές και νέους, σε γονείς κι εκπαιδευτικούς.

ü                      Ίδρυση 200 πιλοτικών Γραφείων Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού σε σχολικές μονάδες, που στηρίζουν τη λειτουργία του θεσμού στο σχολείο.

Σήμερα, ο Σ.Ε.Π. υλοποιείται από καθηγητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, στους οποίους ανατίθεται η εφαρμογή του θεσμού, ενώ τα Κέντρα και τα Γραφεία Σ.Ε.Π.

στελεχώνονται με εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς και διαθέτουν σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό και πλούσιο πληροφοριακό υλικό ( π.χ. χρήση διαδικτύου, Οδηγοί Σπουδών των Πανεπιστημίων ). Στόχος τους είναι να παρέχουν στήριξη στους ενδιαφερόμενους, καθώς και να συμβάλουν στην αναβάθμιση του ρόλου της εκπαίδευσης και στην εναρμόνισή της με τις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές απαιτήσεις.

Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες αναβάθμισης, είναι γνωστό ότι παρατηρούνται αρκετές δυστοκίες και προβλήματα στην εφαρμογή του Σχολικού κι Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Συγκεκριμένα:

ü       Ο Σ.Ε.Π. διδάσκεται συχνά από «ανειδίκευτους» για το συγκεκριμένο αντικείμενο καθηγητές ( κυρίως από καθηγητές Φυσικής Αγωγής, της Θεολογίας, της Οικιακής Οικονομίας, προκειμένου να πληρωθούν οι ώρες διδασκαλίας τους ).

ü       Δε δίνεται η αρμόζουσα προσοχή ούτε από τους διδάσκοντες ( όσοι αντιμετωπίζουν την εργασία τους καθαρά ως επάγγελμα κι όχι ως λειτούργημα ) ούτε από τους διδασκόμενους ( ανωριμότητα και ιδίως χρησιμοθηρική αντίληψη της γνώσης ), με αποτέλεσμα την υποβάθμιση ενός τόσο σημαντικού θεσμού. Στην υποβάθμισή του, προφανώς, συντελεί και το γεγονός ότι ως μάθημα δε βαθμολογείται.

ü       Δε συνοδεύεται από τις απαραίτητες επισκέψεις σε χώρους εργασίας.