Η γλώσσα ως κόσμος, Το Παράδειγμα της Ελληνικής

Φανταστείτε έναν άνθρωπο που ξυπνά το πρωί, πλησιάζει τη θάλασσα, κοιτά το ελληνικό αρχιπέλαγος και νιώθει απέραντη ψυχική ευφορία και την ανάγκη να περιγράψει ό,τι βλέπει. Μόλις γυρίζει στο σπίτι του, βρίσκεται ανάμεσα στους δικούς του και θέλει να μιλήσει για την εμπειρία αυτή... Είναι όμως αδύνατον. Νιώθει αδύναμος να εκφραστεί με πληρότητα και ακρίβεια.

Από το λεξιλόγιό του λείπουν λέξεις όπως: "θάλασσα", "πέλαγος", "πόντος", "αρχιπέλαγος", "κύμα", "φλοίσβος", "αιγιαλός", "αλς", "ίσαλος", "γιαλός", "παραλία", "πλέω", "εισπλέω", "καταπλέω", "αποπλέω", "εκπλέω", "διαπλέω", "περιπλέω", "συμπλέω", "επιπλέω", "αναπλέω" και τόσες ακόμη άλλες που παραμένουν ίδιες εδώ και 4.000 χρόνια, από τις πρώτες γραπτές πινακίδες της ελληνικής σε γραμμική A' και B' έως τα κείμενα της νέας ελληνικής γλώσσας.

Ο άνθρωπος της ιστορίας που περιγράψαμε δεν είναι ξένος σε εμάς. Όλοι τού μοιάζουμε από καιρού εις καιρόν, καθώς τα όρια της γλώσσας μας σημαίνουν τα όρια του κόσμου μας. Για να γνωρίσουμε καλύτερα τη γλώσσα μας δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές, αρκεί το να ενδιαφερθούμε γι' αυτήν. Να ενδιαφερθούμε για τους περισσότερους από 200 διαφορετικούς τύπους του ελληνικού ρήματος και τους 12 τύπους του ονόματος (υπολογίζουμε και το δυϊκό αριθμό) ανοίγοντας μία οποιαδήποτε Γραμματική Τέχνη. Να ενδιαφερθούμε για τα σημασιολογικά και τα ετυμολογικά πεδία των λέξεων ανοίγοντας ένα Λεξικό Βιβλίο³. Είναι ενδιαφέρον, όταν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι χρησιμοθηρική και εξειδικευμένη στην παραμικρή της λεπτομέρεια να ασχοληθούμε λίγο παραπάνω με τη γλωσσική θεωρία και να τη συνδέσουμε με την καθημερινή πρακτική. Θα μας λύσει προβλήματα στη μεταξύ μας επικοινωνία και στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μας. Πόσο δε μάλλον όταν πρόκειται για την ελληνική γλώσσα, η οποία είναι κρυστάλλινη στα νοήματα και τις σημασίες της, αρκεί βέβαια να την γνωρίσει κανείς. Να "συστηθεί" με τις σημασίες των λέξεών της. Όσο για το κέρδος της γνώσεως είναι καλύτερα να μιλήσει γι' αυτό ένας γεωμέτρης, άνθρωπος πρακτικός και θετικός, παρά κάποιος θεωρητικός της γλωσσικής επιστήμης: "Παρ' Εὐκλείδη τις ἀρξάμενος γεωμετρεῖν, ὡς τὸ πρῶτον θεώρημα ἔμαθεν, ἤρετο τὸν Εὐκλείδη: "Τί δέ μοι πλέον ἔσται ταῦτα μαθόντι;" καὶ ὁ Εὐκλείδης τὸν παῖδα καλέσας "Δός", ἔφη, "αὐτῷ τριώβολον, ἐπειδὴ δεῖ αὐτῷ ἐξ ὧν μανθάνει κερδαίνειν". Στοβαίου «Ανθολόγιον» 2.31.114.2

Ελεύθερη απόδοση: «Κάποιος που είχε αρχίσει να διδάσκεται γεωμετρία δίπλα στον Ευκλείδη, μόλις έμαθε το πρώτο θεώρημα τον ρώτησε: "Τί περισσότερο θα κερδίσω αν τα μάθω όλα αυτά;" Τότε ο Ευκλείδης φώναξε το δούλο του και του είπε: "Δώσε παιδί μου σε αυτόν τρεις οβολούς, διότι έχει ανάγκη να κερδίζει κάτι από ό,τι μαθαίνει».