Απρόσωπα ρήματα – απρόσωπες εκφράσεις

Α. ΘΕΩΡΙΑ

Απρόσωπα ή τριτοπρόσωπα λέγονται τα ρήματα που βρίσκονται συνήθως ή μόνο στο γ’ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενο ένα πρόσωπο ή πράγμα. 

Συνηθέστερα απρόσωπα ρήματα είναι τα εξής :

ü      Χρή  (= είναι ανάγκη)

ü      Δεῖ (= πρέπει)

ü      Προσήκει (= αρμόζει)

ü      Δοκεῖ (= φαίνεται καλό)

ü      Μέλει (= υπάρχει φροντίδα)

ü      ἔστιν , ἔξεστιν (= επιτρέπεται, είναι δυνατόν)  

ü      Πρέπει , ἐνδέχεται ,  λέγεται , συμβαίνει , νομίζεται , ἀγγέλλεται.

 

Εκτός από τα απρόσωπα ρήματα υπάρχουν και οι απρόσωπες εκφράσεις, που σχηματίζονται : 

1) από το ἐστίν και το ουδέτερο των επιθέτων : 

ü      ἄξιόν ἐστιν (= αξίζει)

ü      δῆλόν ἐστιν (= είναι φανερό)

ü      δίκαιόν ἐστιν (= είναι δίκαιο)

ü      εἰκός ἐστιν (= είναι φυσικό ή επόμενο)

ü      ῥάδιόν ἐστιν (= είναι εύκολο)

ü      χαλεπόν ἐστιν (== είναι δύσκολο)

ü      οἷόν τ’ ἐστιν (= είναι δυνατό)

ü      καλόν ἐστιν, φανερόν ἐστιν, δυνατόν ἐστιν   

 

2) με το ἐστίν και ένα από τα ουσιαστικά :

ü      ἀκμή ἐστίν (= είναι η πλέον κατάλληλη στιγμή να…)

ü      θέμις ἐστίν (= είναι δίκαιο, συνήθεια να …)

ü      καιρός ἐστιν (= είναι ευκαιρία, κατάλληλη στιγμή να …)

ü      χρεών ἐστιν (= είναι μοιραίο, αναγκαίο, επιβεβλημένο να…)

ü      ὥρα ἐστίν (= είναι κατάλληλος χρόνος να …)

ü      ἀνάγκη ἐστίν (= είναι ανάγκη να …)

ü      ἐλπίς ἐστιν (= υπάρχει ελπίδα, προσδοκία να …)

 

3) με το ρήμα ἔχει και ένα τροπικό επίρρημα :

ü      ἀναγκαίως ἔχει  (= είναι αναγκαίο) 

ü      εὖ ἔχει (= καλώς έχει)

ü      καλῶς ἔχει 

 

Ένα απρόσωπο ρήμα ή μία απρόσωπη έκφραση μπορεί να πάρει ως υποκείμενο : 1) άναρθρο απαρέμφατο  → Ἐδόκει ἥξειν βασιλέα (= Φαινόταν ότι θα έρθει ο βασιλιάς), 2) δευτερεύουσα ειδική πρόταση → Δῆλον γάρ ἐστι τοῖς Ὀλυνθίοις ὅτι νῦν οὐ περί δόξης πολεμοῦσι (= Διότι είναι φανερό στους Ολυνθίους ότι τώρα δεν πολεμούν για δόξα), 3)  το αφηρημένο ουσιαστικό που προέρχεται από το απρόσωπο ρήμα  → Δεῖ χρημάτων [= ἔνδειά ἐστι χρημάτων].

 

Οι απρόσωπες εκφράσεις δῆλόν ἐστιν, φανερόν ἐστιν δέχονται υποκείμενο μόνον ειδική πρόταση και όχι απαρέμφατο →  Φανερόν ἐστιν ὅτι τα μέλλοντα προγιγνώσκειν οὐ τῆς ἡμετέρας φύσεώς ἐστιν (= Είναι φανερό ότι δεν είναι στη φύση μας να γνωρίζουμε από πριν τα μέλλοντα).

 

Συνήθως μετά τα απρόσωπα ρήματα ακολουθεί δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου → Ἔδοξεν αὐτοῖς ἀπιέναι (= Φάνηκε καλό σ’ αυτούς να φύγουν).

Ø      Η δοτική προσωπική, αν μετατραπεί σε αιτιατική, μας δίνει το υποκείμενο του απαρεμφάτου →  Ἔδοξεν αὐτοῖς ἀπιέναι [= ἔδοξεν ἀπιέναι αὐτούς]. 

 

Συχνά αντί της απρόσωπης χρησιμοποιείται η προσωπική σύνταξη κι έτσι τονίζεται περισσότερο το πρόσωπο που ενεργεί ή πάσχει ή είναι εκείνο που φανερώνει το απαρέμφατο. Η προσωπική σύνταξη είναι συνηθισμένη με το δοκῶ, όταν αυτό σημαίνει φαίνομαι ή νομίζομαι → Ἔδοξέ μοι ὁ στόλος πάγκαλος εἶναι   [αντί : Ἔδοξέ μοι τόν στόλον πάγκαλον εἶναι] (= Μου φάνηκε ότι ο στόλος ήταν πάρα πολύ ωραίος).

 

Β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

* Στις  προτάσεις που ακολουθούν να βρείτε το Υποκείμενο των απαρεμφάτων και τη δοτική προσωπική :

 

• Ἔξεστιν ὑμῖν πορεύεσθαι οἴκαδε.

 

• Οὐ πρέπον σοί ἐστι μή οὐ λέγειν τά δίκαια.

 

• Βέλτιόν ἐστι τοῖς Ἕλλησι θνήσκειν ἤ ἀεί τῷ τυράννῳ δουλεύειν.

 

• Ἔδοξεν αὐτῷ ἐπιστολήν πέμπειν τοῖς Ἀθηναίοις.

 

• Οὐ δυνατόν ἐστιν ὑμῖν φυλάττειν τήν πόλιν.

 

• Προσήκει ἡμῖν ἅπασι κολάζειν τούς προδότας.

 

• Νῦν οἷον τέ ἐστιν (= είναι δυνατόν) ἡμῖν εὐεργέτας γίγνεσθαι τῶν Θηβαίων.

 

• Ἔδοξεν Ἀθηναίοις τόν λιμένα τειχίσαι.

 

• Ἔξεστι Κλαζομενίοις ἀσχημονεῖν.

 

• Ἀναγκαῖόν ἐστιν ἡμῖν πράττειν ταῦτα.

 

* Να γράψετε τι είδος  σύνταξης (ταυτοπροσωπία -  ετεροπροσωπία)       υπάρχει στις επόμενες φράσεις :

 

- Ἀντισθένης ἔλεγεν οὐδένα ἄνθρωπον ἀθάνατον εἶναι.

 

- Ὁμολογοῦμεν ἄδικοι εἶναι καί πλεονέκται.

 

- Χρή πάντας ἡμᾶς τούς  θεούς σέβειν.

 

- Σωκράτη φασίν εἶναι πάντων σοφώτατον.

 

                   - Τόν καλόν κἀγαθόν ἄνδρα εὐδαίμονα εἶναι νομίζω.

 

                   - Ὁμολογεῖται τήν  πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι.

 

                  -  Οὐ δύναμαι μή οὐκ ἐπαινεῖν σε.