Goethe "Ο ψαράς" Παράλληλο κείμενο για τον Κρητικό του Σολωμού

Goethe "Ο ψαράς" Παράλληλο κείμενο για τον Κρητικό του Σολωμού

Στον Ψαρά του Γκαίτε, όπως και στον Κρητικό, το πνεύμα ενώνεται με τη φύση. Να σχολιάσετε πώς αναδεικνύεται αυτή η σύζευξη και στα δύο ποιήματα.

Goethe: Ο ψαράς

Κύμα κυλάει, το κύμα σπάει·
ψαράς σ’ τήν αμμουδιά
τ’ αγκίστρι σκύβει και κυττάει
με ατάραχη καρδιά.
Μα εκεί που κάθεται και ακούει,
σ’ τα δυο το κύμα σκάει
και έξαφνα μέσ’ απ’ τους αφρούς
Νεράιδα ξεπηδάει
Του τραγουδεί και του μιλεί·
Μου σέρνεις τα παιδιά
με πονηριά και δόλωμα
σ’ του Χάρου τη φωτιά;
Μα αν ήξερες πώς χαίρονται
τα ψάρια σ’ τα νερά,
θάπεφτες τώρα σ’ το βυθό
να νοιώσης τη χαρά.
Δεν παίρνει ο ήλιος από εδώ
τη χάρη, τη δροσιά
και το φεγγάρι τ’αργυρό
την τόση του ομορφιά;
Δε σε μαγεύει τ’ουρανού
το χρώμα το φαιδρό;
Δε σε τραβάει μεσ’ σ’ τη δροσιά
το διάφανο νερό;
Κύμα κυλάει, το σώμα σπάει,
τα πόδια του φιλεί·
πόθο του ανάβει και θαρρεί,
η αγάπη του μιλεί.
Του τραγουδεί και όλο του λέει·
και χάνει την καρδιά.
Τραβάει και αυτή, πέφτει και αυτός,
δεν τον ξανάειδαν πειά.

Η σύζευξη ανάμεσα στη φύση και το πνεύμα τόσο στον Κρητικό του Σολωμού, όσο και στον Ψαρά του Γκαίτε, επιτυγχάνεται με την εμφάνιση μιας γυναικείας θεϊκής μορφής. Η παρουσία της θεϊκής γυναίκας αν κι έχει διαφορετικό λειτουργικό ρόλο στα δύο αυτά ποιήματα, συνιστά πάντως και στις δύο περιπτώσεις το συνεκτικό δεσμό μεταξύ πνευματικότητας και φυσικής ύπαρξης.
Συγκεκριμένα, στον Κρητικό του Σολωμού, η φεγγαροντυμένη αποτελεί μια από τις δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλεται ο ήρωας που βρίσκεται ναυαγός στη θάλασσα και προσπαθεί να σώσει την αγαπημένη του. Ο Κρητικός έχει μόλις αντεπεξέλθει της τρικυμίας και καθώς η θάλασσα ηρεμεί και η γαλήνη αποκαθίσταται στη φύση, έρχεται αντιμέτωπος με τη δεύτερη δοκιμασία του, τη φεγγαροντυμένη. Η φεγγαροντυμένη δεν είναι απλώς μια όμορφη οπτασία, καθώς τότε θα του ήταν ευκολότερο να αγνοήσει την παρουσία της και θα συνέχιζε την προσπάθειά του για τη διάσωση της αρραβωνιαστικιάς του. Η φεγγαροντυμένη παρουσιάζεται από τον ποιητή ως η μορφή που συγκεντρώνει όλα όσα έχει επιθυμήσει ο Κρητικός κι αυτό είναι το στοιχείο που τον καθηλώνει.
Η ομορφιά και η λάμψη της που φωτίζει τη νύχτα είναι τα πρώτα ερεθίσματα που κεντρίζουν το ενδιαφέρον του Κρητικού, μα δε θα αρκούσαν για να συντηρήσουν το ενδιαφέρον του αν ο Κρητικός δε διαπίστωνε στην πορεία ότι η μορφή αυτή του είναι οικεία σα να τη γνωρίζει από παλιά. Ο έρωτας αναπτύσσεται ευκολότερα όταν υπάρχει η αίσθηση του οικείου και του γνώριμου, κι η γυναικεία αυτή μορφή μοιάζει να επαναφέρει μνήμες από το παρελθόν του ήρωα. Η φεγγαροντυμένη ανταποκρίνεται σε κάθε προσδοκία του νεαρού και μοιάζει να του ξυπνά μνήμες θρησκευτικότητας, μνήμες ερωτικές, καθώς και τις εσώτερες αυτές ανάγκες του ανθρώπου για επανένωση με τη μητρική αγάπη. Σε κάθε αναζήτηση της ψυχής του νεαρού, η φεγγαροντυμένη αποτελεί την απάντηση κι αυτό είναι που τον κάνει δέσμιό της. Και μάλιστα, όχι μόνο κατορθώνει να καλύπτει κάθε δυνατή ανάγκη του για πίστη, έρωτα και μητρική αγάπη, αλλά είναι σε θέση να ικανοποιήσει και τη βαθύτερη επιθυμία κάθε ανθρώπου, είναι ικανή να δει μέσα στην ψυχή του, να διαβάσει κάθε σκέψη του και να τον καταλάβει όπως δεν τον έχει καταλάβει κανείς ως τώρα.
Η εσωτερική ανάγκη του Κρητικού για κατανόηση καλύπτεται από τη φεγγαροντυμένη μ’ έναν υπερβατικό τρόπο μιας κι εκείνη τον καταλαβαίνει σα να μπορεί να δει απευθείας μέσα στην καρδιά του και να ανιχνεύει κάθε φόβο και κάθε επιθυμία του. Η φεγγαροντυμένη αποτελεί για τον Κρητικό την απόλυτα εξιδανικευμένη μορφή του έρωτα και μάλιστα η μορφή της του θυμίζει ακόμη και την αγαπημένη του, γεγονός που την καθιστά ακόμη πιο ποθητή και οικεία σε αυτόν. Μπροστά σε αυτόν τον απόλυτο έρωτα ο Κρητικός είναι πρόθυμος να εγκαταλείψει τα πάντα κι είναι έτοιμος να αφήσει ως και τον ίδιο του τον εαυτό, για να μπορέσει να γίνει καλύτερος, να γίνει ικανός να ανταποκριθεί σ’ αυτό το ιδανικό κάλεσμα της φεγγαροντυμένης.
Ένα δάκρυ της, η μοναδική επαφή που έχει μαζί της, είναι αρκετό για να αποδιώξει κάθε μαχητική διάθεση από τον Κρητικό, να αναιρέσει τα φονικά του ένστικτα και να τον οδηγήσει σε μια πορεία εξαγνισμού. Ο Κρητικός είναι έτοιμος να αφεθεί σε αυτό το τέλειο ταίριασμα κι είναι πρόθυμος να χάσει κάθε τι δικό του, αλλά η θεϊκή μορφή θα χαθεί, προτού μπορέσει ο νεαρός να εκδηλώσει την επιθυμία της προσέγγισης. Η απομάκρυνση της φεγγαροντυμένης, φυσικά, δεν είναι αρκετή για να την ξεχάσει ο Κρητικός κι αυτό είναι εμφανές από τις συνεχείς επαναφορές της στη μνήμη του. Οπότε η εξαφάνιση της ιδανικής αυτής μορφής δεν μπορεί να πιστωθεί πλήρως στην ψυχική δύναμη του Κρητικού, όσο στις ανάγκες της ποιητικής τέχνης του Σολωμού που θέλει να δημιουργήσει ακόμη μια δοκιμασία για τον ήρωά του.
Η φεγγαροντυμένη στον Κρητικό αποτελεί μια δοκιμασία του ηθικού χρέους του ήρωα, ο οποίος σε αυτή του την περιπέτεια οφείλει να μεταφέρει με ασφάλεια την αγαπημένη του στη στεριά. Ο ήρωας δοκιμάζεται με την εμφάνιση της γυναικείας μορφής που συγκεντρώνει όλα εκείνα που θα μπορούσε να επιθυμήσει ο νεαρός άντρας και που τον δελεάζουν να αφεθεί σε μια απόπειρα προσέγγισης, που όμως θα του στοίχιζε την απώλεια της αρραβωνιαστικιάς του. Ο Κρητικός δε θα ενδώσει στον εξιδανικευμένο αυτό πειρασμό, και θα παλέψει με ακόμη μεγαλύτερη ένταση για να φτάσει στην ακτή.
Στο ποίημα του Γκαίτε η Νεράιδα εμφανίζεται για να αποδοκιμάσει τον ψαρά καθώς με την ασχολία του φέρνει το θάνατο στα αθώα πλάσματα της θάλασσας. Η μορφή της νεράιδας δε μας δίνεται με λεπτομέρειες όπως γίνεται από το Σολωμό, αλλά η ύπαρξή της λειτουργεί επίσης καταλυτικά για τα συναισθήματα του ήρωα. Ο ψαράς όταν δεχτεί το φιλί της νεράιδας θα πιστέψει πως έρχεται σ’ επαφή με τον έρωτα, με την πρωταρχική αυτή ανάγκη κάθε ανθρώπου, και θα υποκύψει στο κάλεσμα της. Ο ψαράς θα ακολουθήσει τη νεράιδα γιατί θέλει να γευτεί την πληρότητα που χαρίζει ο έρωτας στη ζωή του ανθρώπου και με τον τρόπο αυτό θα εξυπηρετήσει την αρχική επιδίωξη της νεράιδας που δεν είναι άλλη από την τιμωρία του. Η νεράιδα σε αυτό το ποίημα έρχεται να καλύψει την ανομολόγητη σκέψη του ανθρώπου ότι η επιβολή μας στα υπόλοιπα πλάσματα της φύσης αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, μια μορφή εγκλήματος, το οποίο ίσως χρειαστεί να το πληρώσουμε κάποτε. Η νεράιδα έρχεται ως ο εκδικητής της φύσης και ξεγελά τον ψαρά, όπως εκείνος ξεγελά με τα δολώματά του τα ψάρια. Η νεράιδα με τα θέλγητρά της, με την υπόσχεση του έρωτα οδηγεί τον ψαρά στον θάνατο ή τουλάχιστον στην εξαφάνισή του και άρα στο σταμάτημα της φονικής του δραστηριότητας.
Η φεγγαροντυμένη λειτουργεί ως ένας πειρασμός που θέτει μια ανυπέρβλητη δοκιμασία στον Κρητικό, που όμως διατηρεί μέσα του την προσήλωση στο χρέος του γι’ αυτό και συνεχίζει την προσπάθειά του να σώσει την αγαπημένη του, αλλά και τον εαυτό του. Η φεγγαροντυμένη είναι η φωνή που καλεί τον Κρητικό να εγκαταλείψει τις προσπάθειές του, είναι η προσωποποίηση της επιθυμίας του ανθρώπου που βρίσκεται τόσο κοντά στο θάνατο να αφεθεί σε αυτόν και να πάψει να παλεύει με τα κύματα και την κούραση, να πάψει να μάχεται και να αφεθεί στο τελευταίο αγκάλιασμα με τη φύση. Κι ενώ για τον Κρητικό η φεγγαροντυμένη έρχεται ως ένα κάλεσμα της φύσης για παράδοση στο θάνατο, που όμως θα σήμαινε παράλληλα και την εγκατάλειψη της αγαπημένης κοπέλας, κάτι που τελικά ο Κρητικός αρνείται να αποδεχτεί, για τον ψαρά του Γκαίτε, η νεράιδα έρχεται ως η εκδίκηση της φύσης, που τον πολεμά με τα ίδια του τα όπλα. Η νεράιδα είναι το δόλωμα της φύσης για να τραβήξει κοντά της και προφανώς στο θάνατο, τον άνθρωπο αυτόν που με τόση δολιότητα και με ατάραχη καρδιά οδηγεί τα παιδιά της στον χαμό τους. Και στις δύο περιπτώσεις πάντως οι θεϊκές μορφές επικαλούνται την ανάγκη των ηρώων για έρωτα, δίνοντάς τους την υπόσχεση μιας αγάπης απόλυτης κι αληθινής.

Read more: http://latistor.blogspot.com/2010/03/blog-post_3194.html#ixzz27T0YaWqF