Διονύσιος Σολωμός, Ο Κρητικός
Ο
Σολωμός θεωρείται από τους κορυφαίους ποιητές όχι μόνο της Επτανησιακής αλλά και
ολόκληρης της νεοελληνικής ποίησης.
Τα γνωρίσματα της Επτανησιακή ποίησης ως προς το περιεχόμενο είναι η λατρεία της θρησκείας, της πατρίδας, της γυναίκας και της φύσης. Ως προς τη μορφή είναι η προσήλωση στη δημοτική γλώσσα.
Το έργο του Σολωμού διακρίνεται σε τρεις φάσεις:
Α’ φάση: Ο Σολωμός έμαθε τα πρώτα γράμματα στο νησί του, αλλά σε ηλικία δέκα χρονών πήγε για σπουδές στην Ιταλία, ως το 1818, οπότε και επιστρέφει στην πατρίδα. Την περίοδο της παραμονής του στην Ιταλία καταπιάστηκε με την ποίηση αλλά στα ιταλικά. Γυρίζοντας στην πατρίδα όμως αφήνει τους εύκολους ιταλικούς στίχους, για ν’ αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ελληνική ποίηση. Οι πρώτες προσπάθειες του να γράψει ποίηση ξεκινούν από έναν διάλογο προς την τοπική παράδοση Στην περίοδο αυτή ανήκουν ποιήματα όπως Η Αγνώριστη, Η Ξανθούλα, Η Τρελή Μάνα και τον ποίημα που τον καθιέρωσε, ο Ύμνος εις την Ελευθερία (Μάιος του 1823).
Β’ φάση (1823 – 1833): Είναι μια δεκαετία γόνιμη και δημιουργική, αφού ο Σολωμός ξεπερνά το στάδιο του αυτοσχεδιασμού. Ο ποιητής αναπτύσσει έναν πλουσιότερο και πιο ουσιαστικό διάλογο με την παράδοση που έχει δύο σκέλη. Το ένα αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη επιλογή του Σολωμού, που είναι η θεωρητική υπεράσπιση της ζωντανής γλώσσας του λαού ως γραπτής γλώσσας του έθνους (Διάλογος, 1824). Το άλλο αφορά την επαναστατική ιδεολογία που ο Σολωμός θεμελιώνει πάνω στην έννοια της ελευθερίας. Το δίδυμο ελευθερία και γλώσσα συνιστά κεντρικό σημείο ιδεολογικής αναφοράς για το πνευματικό κίνημα που θα ονομαστεί αργότερα Επτανησιακή σχολή. Οι εκτενέστερες και σπουδαιότερες συνθέσεις της περιόδου έχουν ως αντικείμενα αναφοράς γεγονότα, πρόσωπα και πλευρές της σύγχρονης ιστορικής πραγματικότητας και κατ’ εξοχήν της Επανάστασης. Ο Ύμνος εις την Ελευθερία, οι ωδές εις το θάνατο του Λόρδου Μπάυρον και του Μάρκου Μπότσαρη, Η Δόξα των Ψαρών, ο Λάμπρος, η Γυναίκα της Ζάκυθος αποδεικνύουν ότι ο Σολωμός θέτει πλέον σταθερά τη μούσα του στην υπηρεσία της εθνικής υπόθεσης. Στο έργο του η ελευθερία αναδεικνύεται σε πρώτιστη νεοελληνική αξία: Ελλάδα και Ελευθερία είναι μια ταυτότητα, Ελλάδα και σκλαβιά είναι μια αντίφαση
Γ’ φάση (1833-1857): Η περίοδος της ωριμότητάς του, που αρχίζει στα 1833 με το συνθετικό ποίημα Ο Κρητικός, συνδέεται με τη μελέτη της Κρητικής λογοτεχνίας του 16ου και 17ου αιώνα και κυρίως με τον Ερωτόκριτο. Άλλα έργα της περιόδου είναι οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (1830- 1857) κι ο Πόρφυρας. (1849). Εφαρμόζει μια ιδιότυπη τεχνική στη σύνθεση των μεγάλων έργων. Στιχουργεί μόνο τα λυρικά μέρη της σύνθεσης και αποκρυσταλλώνει μια σειρά λυρικές ενότητες με πλήρες νόημα και αισθητική αυτοτέλεια. Κοντά σ’ αυτές συνθέτει ένα πλήθος αυθύπαρκτους στίχους, εκφραστικά στερεότυπα, λογότυπους και φόρμουλες, που χάρη στην αυτοτέλειά τους μπορούν να αποτελέσουν μονάδες συνθετικής επεξεργασίας. Η διαδικασία αυτή είναι αντίστοιχη με το μηχανισμό παραγωγής των δημοτικών τραγουδιών, όπου ο κάθε τραγουδιστής συνδυάζει με το δικό του τρόπο θέματα, στίχους και φόρμουλες που έχει κληρονομήσει από την προφορική ποιητική παράδοση. Στα έργα αυτής της περιόδου υπάρχει μια αντίληψη αρμονίας και ισοδυναμίας των δυο πόλων: φύση = πολιτισμός: 1. Η φύση εκπέμπει ένα ακαταμάχητο κάλεσμα ευδαιμονίας και καθιστά τη ζωή μέγιστο αγαθό 2. Η φύση ενδοκοσμικός παράδεισος, προβάλλει τη ζωή ως κατεξοχήν περιοχή πληρότητας και μακαριότητας. Η βαθιά ανταπόκριση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, που φτάνει ως την πλήρη “ερωτική” ένωση. 3. Η ταυτότητα κάλλους – αγαθού, ομορφιάς και καλοσύνης, αισθητικών και ηθικών αξιών. 4. Το θέμα της φεγγαροντυμένης κορασιάς, που ορίζει τη φύση ως το χώρο του μυστηρίου και του θαύματος 5. Ορισμένες φορές η σχέση του ανθρώπου με τη φύση από θετική μετασχηματίζεται σε αρνητική και υπακούει στο σχήμα: θετική σχέση – αρνητική λειτουργία.
Γενικά τα θέματα που απασχολούν το Σολωμό την εποχή που γράφει τον Κρητικό είναι τα εξής:
¨ Η φύση και ο άνθρωπος.
¨ Ο θάνατος και η θρησκεία.
¨ Ο έρωτας και η αγνότητα.
¨ Η πατρίδα, η ελευθερία, το ωραίο.
¨ Τα όνειρα και τα οράματα.
Ο
Σολωμός θεωρείται από τους κορυφαίους ποιητές όχι μόνο της Επτανησιακής αλλά και
ολόκληρης της νεοελληνικής ποίησης.Τα γνωρίσματα της Επτανησιακή ποίησης ως προς το περιεχόμενο είναι η λατρεία της θρησκείας, της πατρίδας, της γυναίκας και της φύσης. Ως προς τη μορφή είναι η προσήλωση στη δημοτική γλώσσα.
Το έργο του Σολωμού διακρίνεται σε τρεις φάσεις:
Α’ φάση: Ο Σολωμός έμαθε τα πρώτα γράμματα στο νησί του, αλλά σε ηλικία δέκα χρονών πήγε για σπουδές στην Ιταλία, ως το 1818, οπότε και επιστρέφει στην πατρίδα. Την περίοδο της παραμονής του στην Ιταλία καταπιάστηκε με την ποίηση αλλά στα ιταλικά. Γυρίζοντας στην πατρίδα όμως αφήνει τους εύκολους ιταλικούς στίχους, για ν’ αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ελληνική ποίηση. Οι πρώτες προσπάθειες του να γράψει ποίηση ξεκινούν από έναν διάλογο προς την τοπική παράδοση Στην περίοδο αυτή ανήκουν ποιήματα όπως Η Αγνώριστη, Η Ξανθούλα, Η Τρελή Μάνα και τον ποίημα που τον καθιέρωσε, ο Ύμνος εις την Ελευθερία (Μάιος του 1823).
Β’ φάση (1823 – 1833): Είναι μια δεκαετία γόνιμη και δημιουργική, αφού ο Σολωμός ξεπερνά το στάδιο του αυτοσχεδιασμού. Ο ποιητής αναπτύσσει έναν πλουσιότερο και πιο ουσιαστικό διάλογο με την παράδοση που έχει δύο σκέλη. Το ένα αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη επιλογή του Σολωμού, που είναι η θεωρητική υπεράσπιση της ζωντανής γλώσσας του λαού ως γραπτής γλώσσας του έθνους (Διάλογος, 1824). Το άλλο αφορά την επαναστατική ιδεολογία που ο Σολωμός θεμελιώνει πάνω στην έννοια της ελευθερίας. Το δίδυμο ελευθερία και γλώσσα συνιστά κεντρικό σημείο ιδεολογικής αναφοράς για το πνευματικό κίνημα που θα ονομαστεί αργότερα Επτανησιακή σχολή. Οι εκτενέστερες και σπουδαιότερες συνθέσεις της περιόδου έχουν ως αντικείμενα αναφοράς γεγονότα, πρόσωπα και πλευρές της σύγχρονης ιστορικής πραγματικότητας και κατ’ εξοχήν της Επανάστασης. Ο Ύμνος εις την Ελευθερία, οι ωδές εις το θάνατο του Λόρδου Μπάυρον και του Μάρκου Μπότσαρη, Η Δόξα των Ψαρών, ο Λάμπρος, η Γυναίκα της Ζάκυθος αποδεικνύουν ότι ο Σολωμός θέτει πλέον σταθερά τη μούσα του στην υπηρεσία της εθνικής υπόθεσης. Στο έργο του η ελευθερία αναδεικνύεται σε πρώτιστη νεοελληνική αξία: Ελλάδα και Ελευθερία είναι μια ταυτότητα, Ελλάδα και σκλαβιά είναι μια αντίφαση
Γ’ φάση (1833-1857): Η περίοδος της ωριμότητάς του, που αρχίζει στα 1833 με το συνθετικό ποίημα Ο Κρητικός, συνδέεται με τη μελέτη της Κρητικής λογοτεχνίας του 16ου και 17ου αιώνα και κυρίως με τον Ερωτόκριτο. Άλλα έργα της περιόδου είναι οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (1830- 1857) κι ο Πόρφυρας. (1849). Εφαρμόζει μια ιδιότυπη τεχνική στη σύνθεση των μεγάλων έργων. Στιχουργεί μόνο τα λυρικά μέρη της σύνθεσης και αποκρυσταλλώνει μια σειρά λυρικές ενότητες με πλήρες νόημα και αισθητική αυτοτέλεια. Κοντά σ’ αυτές συνθέτει ένα πλήθος αυθύπαρκτους στίχους, εκφραστικά στερεότυπα, λογότυπους και φόρμουλες, που χάρη στην αυτοτέλειά τους μπορούν να αποτελέσουν μονάδες συνθετικής επεξεργασίας. Η διαδικασία αυτή είναι αντίστοιχη με το μηχανισμό παραγωγής των δημοτικών τραγουδιών, όπου ο κάθε τραγουδιστής συνδυάζει με το δικό του τρόπο θέματα, στίχους και φόρμουλες που έχει κληρονομήσει από την προφορική ποιητική παράδοση. Στα έργα αυτής της περιόδου υπάρχει μια αντίληψη αρμονίας και ισοδυναμίας των δυο πόλων: φύση = πολιτισμός: 1. Η φύση εκπέμπει ένα ακαταμάχητο κάλεσμα ευδαιμονίας και καθιστά τη ζωή μέγιστο αγαθό 2. Η φύση ενδοκοσμικός παράδεισος, προβάλλει τη ζωή ως κατεξοχήν περιοχή πληρότητας και μακαριότητας. Η βαθιά ανταπόκριση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, που φτάνει ως την πλήρη “ερωτική” ένωση. 3. Η ταυτότητα κάλλους – αγαθού, ομορφιάς και καλοσύνης, αισθητικών και ηθικών αξιών. 4. Το θέμα της φεγγαροντυμένης κορασιάς, που ορίζει τη φύση ως το χώρο του μυστηρίου και του θαύματος 5. Ορισμένες φορές η σχέση του ανθρώπου με τη φύση από θετική μετασχηματίζεται σε αρνητική και υπακούει στο σχήμα: θετική σχέση – αρνητική λειτουργία.
Γενικά τα θέματα που απασχολούν το Σολωμό την εποχή που γράφει τον Κρητικό είναι τα εξής:
¨ Η φύση και ο άνθρωπος.
¨ Ο θάνατος και η θρησκεία.
¨ Ο έρωτας και η αγνότητα.
¨ Η πατρίδα, η ελευθερία, το ωραίο.
¨ Τα όνειρα και τα οράματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου