Το κίνημα του ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ

Ο ρομαντισμός είναι ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά και καλλιτεχνικά κινήματα όλων των εποχών. Εκδηλώθηκε και κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, στην Αγγλία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, από τα τέλη του 18^ου αιώνα έως τα μέσα του 19^ου αιώνα. Με κάποια καθυστέρηση εμφανίζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.Ο ρομαντισμός εμφανίζεται καί αναπτύσσεται σαν αντίδραση σταν ορθολογισμό και το νεοκλα­σικισμό εκφράζοντας μια νέα αντίληψη για τη ζωή και για την τέχνη. Η νέα αντίληψη συνίσταται στην απαλλαγή από την κυριαρχία του λογικού (λογοκρατία) και στην αντικατάστασή του από τη φαντα­σία καιί τι συναίσθημα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια στάση ζωής που ανταποκρίνεται στις φιλελεύθερες εθνικές εξεγέρσεις καί στην έξαρση του ατόμου που ακολούθησε την άνοδο της αστικής τάξης. Έτσι ο κανόνας, η αρμονία, ή συμμετρία, το μέτρο, η τάξη και τα συναφή — που είχαν ως τότε χαρακτήρα του αντικειμενικού και αποτελούσαν τα βασικά γνωρίσματα της κλασικιστικής τεχνοτρο­πίας — παραμερίζουν καί παραχωρούν τή θέση τους στην ελευθε­ρία, τον ενθουσιασμό και το πάθος του υποκειμένου, στην προσ­ωπική δημιουργική έκφραση.
Ο ρομαντισμός δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση σε ορισμένα θέματα (ο έρωτας, η ελευθερία, η περιπέ­τεια, η φύση, 0 θεός), σε ορισμένα σκηνικά (ηλιοβασιλέματα, βρο­χή, φεγγάρι, ερείπια, λίμνες, παρελθόν, έντονο τοπικό χρώμα) και σε ορισμένα εκφραστικά μέσα δηλωτικά του πάθους (πρώτο πρόσω­πο, επιφωνήματα, ρητορικές μεγαλοστομίες, αναφωνήσεις κτλ.). Τέ­λος εκφράζει (καί καλλιεργεί) μια μελαγχολία χωρίς συγκεκριμένο αντικείμενο αναφοράς και μια απαισιοδοξία χωρίς πραγματικό υπόβαθρο συνήθως. Αυτό τό τελευταίο έδωσε στο ρομαντισμό το χαρα­κτηρισμό «αρρώστια τοο αιώνα» (mal du siecle).

Αναλυτικά τα χαρακτηριστικά του ρομαντισμού

Ο ρομαντισμός χαρακτηρίζεται κυρίως από

-την άρνηση του ορθολογικού πνεύματος του διαφωτισμού και την αμφισβήτηση της τυποποίησης του κλασικισμού,

- τη στροφή προς την αδέσμευτη, μερικές φορές αχαλίνωτη, φαντασία και το συναίσθημα,
-το απόλυτο, το συγκινησιακό, το ιδανικό και το υπερβολικό ελκύουν τον ρομαντικό καλλιτέχνη.

-την επιστροφή στη φύση και το παρελθόν,

-από διάθεση απαισιοδοξίας και μελαγχολίας καθώς και νοσταλγία για τα περασμένα,

- την τάση για το παράδοξο, το υπερφυσικό και το εξωτικό, το μυστηριώδες, το όνειρο, το ασαφές και το συγκεχυμένο.

Ως προς τη μορφή και τα εκφραστικά μέσα, τα ρομαντικά κείμενα χαρακτηρίζονται από

- ελευθερία στη μορφή, ποικίλα εκφραστικά μέσα και κυρίως δυνατές εικόνες,

-από έντονο ρυθμό,

-συνήθως έχουν στροφές, μέτρο και ομοιοκαταληξία.

Ως προς τη θεματογραφία, οι ρομαντικοί δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση

-στην έκφραση προσωπικών συναισθημάτων του «εγώ» του ήρωα ή του δημιουργού,

-στην προσωπική εμπειρία της φύσης,

- στο θεό και τη θρησκευτικότητα,

-στις περιπέτειες, στον ηρωισμό και στους αγώνες για την ελευθερία,

-στον έρωτα που συνήθως παρουσιάζεται εξιδανικευμένος, μελαγχολικός, ανολοκλήρωτος και καταδικασμένος,

-στο θάνατο και το πένθος,

-σε θέματα από τους μεσαιωνικούς ευρωπαϊκούς θρύλους (π.χ. οι ιστορίες του ιππότη Λάνσελοτ και του βασιλιά Αρθούρου), την παράδοση και την εθνική ιστορία των λαών,

-σε υποβλητικά σκηνικά, όπως τα νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, σκιερά δάση, μυστηριώδεις λίμνες και ποτάμια, θάλασσα, άνεμος, ομίχλη, φυσικά τοπία σ’ όλες τις εποχές του χρόνου, τα ερείπια και οι αρχαιολογικοί χώροι, τα νεκροταφεία και οι τάφοι.
πηγές
Κώστας Μπαλάσκας, Νεοελληνική Ποίηση, Κείμενα, Ερμηνεία, Θεωρία
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τ. Α, Α τάξη Λυκείου
Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων, ΟΕΔΒ