ΤΡΙΤΗ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ (ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ)

Κατὰ τὴν γ’ κλίση κλίνονται περιτοσύλλαβα ὀνόματα καὶ τῶν τριῶν γενῶν. Ἀπ’ τὰ ἀρσενικὰ καὶ θηλυκὰ τῆς γ’ κλίσης πολλὰ σχηματίζουν τὴν ἐνικὴ ὀνομαστικὴ μὲ τὴν κατάληξη –ς καὶ λέγονται καταληκτικά΄ μερικὰ χωρὶς κατάληξη λέγονται ἀκατάληκτα. Ἀπὸ τὰ οὐσιαστικὰ τῆς γ΄ κλίσης ἄλλα ἔχουν σ’ ὅλες τὶς πτώσεις ἕνα μόνο θέμα καὶ γι’ αὐτὸ λέγονται μονόθεμα (χιτών, χιτῶν-ος) καὶ ἄλλα παρουσιάζονται μὲ δύο θέματα, γιατὶ σὲ μερικὲς πτώσεις ἐκτείνουν τὸ φωνῆεν τῆς τελευταῖας συλλαβῆς τοῦ θέματος καὶ γι’ αὐτὸ λέγονται διπλόθεμα (ἡγεμών, ἡγεμόν-ος). Κατὰ τὸν χαρακτήρα τὰ οὐσιαστικὰ τῆς γ’ κλίσης διαιροῦνται:

Α) σε φωνηεντόληκτα (ἥρω-ς, ἥρω-ος΄ πόλις, πόλε-ως)

Β) σε συμφωνόληκτα (κόραξ, κόρακ-ος’ σωλήν, σωλῆν-ος)

Α) Φωνηεντόληκτα οὐσιαστικὰ τῆς γ’ κλίσης

1) Καταληκτικὰ μονόθεμα σε –ως, γεν. –ωος

Παράδειγμα:

Θέμα: ἡρω-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ὁ ἥρω-ς	οἱ ἥρω-ες	τὼ ἥρω-ε
Γενική	τοῦ ἥρω-ος	τῶν ἡρώ-ων	τοῖν ἡρώ-οιν
Δοτική	Τῷ ἥρω-ι	τοῖς ἥρω-σι(ν)	τοῖν ἡρώ-οιν
Αίτιατική	τὸν ἥρω-α	τοὺς ἥρω-ας	τὼ ἥρω-ε
Κλητική	ὦ ἥρω-ς	ὦ ἥρω-ες	ὦ ἥρω-ε

2) Καταληκτικὰ μονόθεμα σὲ –υς, γεν. –υος

Παράδειγμα:

Θέμα: δρυ-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ δρῦ-ς	αἱ δρύ-ες	τὼ δρύ-ε
Γενική	τῆς δρυ-ός	τῶν δρυ-ῶν	τοῖν δρυ-οῖν
Δοτική	τῇ δρυ-ΐ	ταῖς δρυ-σί(ν)	τοῖν δρυ-οῖν
Αίτιατική	τὴν δρῦ-ν	τὰς δρῦ-ς	τὼ δρύ-ε
Κλητική	ὦ δρῦ	ὦ δρύ-ες	ὦ δρύ-ε

Παρατηρήσεις:

Ὅλοι οἱ μονοσύλλαβοι τύποι καὶ ἡ αἰτιατικὴ τοῦ πληθυντικοῦ γενικά, ὅταν αὐτὴ τονίζεται στὴ λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη ἀντίθετα μὲ τὸν εἰδικὸ κανόνα τονισμοῦ 1.

3) Καταληκτικὰ διπλόθεμα ἀρσενικὰ καὶ θηλυκὰ σὲ -ις ἤ -υς (γεν. –εως) καὶ οὐδέτερα σὲ -υ (γεν. –εως)

Παράδειγμα:

Θέμα: πελεκυ-, πελεκε-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ὁ πέλεκυ-ς	οἱ πελέκ-εις	τὼ πελέκ-ει
Γενική	τοῦ πελέκ-εως	τῶν πελέκε-ων	τοῖν πελεκέ-οιν
Δοτική	τῷ πελέκ-ει	τοῖς πελέκε-σι(ν)	τοῖν πελεκέ-οιν
Αίτιατική	τὸν πέλεκυ-ν	τοὺς πελέκ-εις	τὼ πελέκ-ει
Κλητική	ὦ πέλεκυ	ὦ πελέκ-εις	ὦ πελέκ-ει

Παράδειγμα:

Θέμα: πολι-, πολε-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ πόλι-ς	αἱ πόλ-εις	τὼ πόλ-ει
Γενική	τῆς πόλε-ως	τῶν πόλε-ων	τοῖν πολέ-οιν
Δοτική	τῇ πόλ-ει	ταῖς πόλε-σι(ν)	τοῖν πολέ-οιν
Αίτιατική	τὴν πόλι-ν	τὰς πόλ-εις	τὼ πόλ-ει
Κλητική	ὦ πόλι	ὦ πόλ-εις	ὦ πόλ-ει

Παρατηρήσεις:

Τὰ φωνηεντόληκτα σὲ -ις ἤ -υς (-εως):

1) Ἔχουν δύο θέματα: ἕνα σὲ -ι ἤ -υ (πολι-, πηχυ-), ἀπ’ τὸ ὁποῖο σχηματίζονται ἡ ὀνομαστική, ἡ αἰτιατική και ἡ κλητικὴ τοῦ ἐνικοῦ, καὶ ἄλλο θέμα σὲ -ε (πόλε-, πηχε-), ἀπ’ τὸ ὁποῖο σχηματίζονται οἱ ἄλλες πτώσεις τοῦ ἐνικοῦ καὶ ὅλος ὁ πληθυντικός (καὶ δυϊκός) ἀριθμός.

2) Στὴ γενικὴ τοῦ ἐνικοῦ ἔχουν κατάληξη –ως (ἀντὶ -ος) καὶ τονίζονται στὴ γενικὴ τοῦ ἐνικοῦ καὶ τοῦ πληθυντικοῦ στὴν προπαραλήγουσα ἀντίθετα μὲ τὸν γενικὸ κανόνα 2.

3) Συναιροῦν τὸ χαρακτήρα ε μὲ τὸ ἀκόλουθο ε ἤ ι τῶν καταλήξεων σὲ ει.

4) Καταληκτικὰ μονόθεμα σὲ -ευς, -οῦς καὶ -αῦς

Παράδειγμα:

Θέμα: βασιλευ-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ὁ βασιλεύ-ς	Οἱ βασιλεῖς	Τὼ βασιλεῖ
Γενική	Τοῦ βασιλέ-ως	Τῶν βασιλέ-ων	Τοῖν βασιλέ-οιν
Δοτική	Τῷ βασιλ-εῖ	Τοῖς βασιλεῦ-σι(ν)	Τοῖν βασιλέ-οιν
Αίτιατική	Τὸν βασιλέ-α	Τοὺς βασιλέ-ας	Τὼ βασιλεῖ
Κλητική	ὦ βασιλεῦ	ὦ βασιλεῖς	ὦ βασιλεῖ

Θέμα: βου-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ὁ βοῦ-ς	οἰ βό-ες	τὼ βό-ε
Γενική	τοῦ βο-ός	τῶν βο-ῶν	τοῖν βο-οῖν
Δοτική	τῷ βο-ΐ	τοῖς βου-σί(ν)	τοῖν βο-οῖν
Αίτιατική	τὸν βοῦ-ν	τοὺς βοῦ-ς	τὼ βό-ε
Κλητική	ὦ βοῦ	ὦ βό-ες	ὦ βό-ε

Θέμα: γραυ-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ γραῦ-ς	αἱ γρᾶ-ες	τὼ γρᾶ-ε
Γενική	τῆς γρα-ός	τῶν γρα-ῶν	τοῖν γρα-οῖν
Δοτική	Τῇ γρα-ΐ	ταῖς γραυ-σί(ν)	τοῖν γρα-οῖν
Αίτιατική	τὴν γραῦ-ν	τὰς γραῦ-ς	τὼ γρᾶ-ε
Κλητική	ὦ γραῦ	ὦ γρᾶ-ες	ὦ γρᾶ-ε

Παρατηρήσεις:

Τὸ υ τοῦ χαρακτήρα ἀποβάλλεται πρὶν ἀπὸ φωνήεν: βασιλεύς, βασιλέως, βοῦς, βοός. Ὅσα σὲ -ευς ἔχουν πρὶν τὸ -ευς φωνῆεν συναιροῦν συνήθως τὸ τελικὸ ε ποὺ ἀπομένει στὸ θέμα μὲ τὸ ἀκόλουθο ω καὶ α τῶν καταλήξεων στὴ γενικὴ καὶ αἰτιατικὴ τοῦ ἐνικοῦ καὶ πληθυντικοῦ: τοὺ ἁλιέως= ἁλιῶς, τὸν ἁλιέα=ἁλιᾶ.

5) Ἀκατάληκτα διπλόθεμα σὲ -ώ (γεν. -οῦς)

Παράδειγμα:

Θέμα: ἠχω-, ἠχο-

	Ἐνικὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ ἠχώ
Γενική	Τῆς (ἠχό-ος) ἠχοῦς
Δοτική	Τῇ (ἠχό-ι) ἠχοῖ
Αίτιατική	Τὴν (ἠχό-α) ἠχώ
Κλητική	ὦ ήχοῖ

Παρατηρήσεις:

Τὰ σὲ -ω (γεν.–οῦς) τῆς γ’ κλίσης

1) Κανονικὰ δὲν ἔχουν πληθυντικὸ καὶ δυϊκὸ ἀριθμό’ ὅταν ὅμως σχηματίζουν τοὺς ἀριθμοὺς αὐτοὺς κλίνονται κατὰ τὴ β’ κλίση.

2) Σχηματίζουν τὴν ὀνομαστικὴ μὲ τὸ ἰσχυρὸ θέμα –ω χωρὶς κατάληξη' στὶς πλάγιες πτώσεις συναιροῦν τὸ χαρακτήρα ο τοῦ θέματος μὲ τὶς καταλήξεις καὶ όξύνονται στὴν αἰτιατικὴ ἀντίθετα μὲ τὸν εἰδικὸ κανόνα 4.