ΠΕΡΙΛΗΨΗ

 

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

 

 

=ένα δευτερογενές, ετεροκίνητο κείμενο που αντανακλά γνωσιακές λειτουργίες, χρησιμοποιεί συγκεκριμένα γλωσσικά μέσα και αποσκοπεί στην πληροφόρηση των άλλων με έναν σαφή και λιτό τρόπο για το περιεχόμενο ενός κειμένου αποφεύγοντας όμως τον σχολιασμό του κειμένου που πυκνώνει. Είναι μια διαδικασία ανάγνωσης και γραφής.

Σκοπός της σχολικής περίληψης:

1. η απόκτηση αφαιρετικής ικανότητας και κριτικής σκέψης
2. η διεισδυτική μελέτη των κειμένων

 

Χαρακτηριστικά της:

1. η υπαγορευμένη έκτασή της
2. η γραμμικότητα (μη παραβίαση της σειράς διάταξης των θεματικών στοιχείων)
3. η πιστότητα στην απόδοση του περιεχομένου του αρχικού κειμένου

 

Τυπολογία της περίληψης

Α. περίληψη που υποκαθιστά το αρχικό κείμενο: ο συντάκτης της ταυτίζεται με το συγγραφέα και αναπαράγει συνοπτικά το κείμενο, δεν προτάσσει καμιά αναφορά, ούτε στο συγγραφέα ούτε στο θεματικό κέντρο, διατηρεί την οπτική γωνία του συγγραφέα, διατηρεί το επικοινωνιακό περιβάλλον του αρχικού κειμένου, εφόσον γράφει για την ίδια επικοινωνιακή περίσταση.

Β. περίληψη που παρουσιάζει το αρχικό κείμενο ενημερώνοντας για το περιεχόμενό του. Συνεπώς προτάσσει εισαγωγική αναφορά στην οποία πληροφορεί για το κείμενο και το συγγραφέα του.

 

Γνωσιακές λειτουργίες της περίληψης:

• πράξη ανάγνωσης και κατανόησης
• η πρόσληψη και η ερμηνεία από τον αναγνώστη δεν είναι προβλέψιμη
• διαδικασίες παράφρασης (παραλληλισμός αναδομητικός, επιλεκτικός, διασαφητικός/αναδιάταξη/επιδιωκόμενη συναγωγή)
• διαδικασίες πύκνωσης (γενίκευση, επιλογή, σύνθεση)
• μεταγλωσσικά σχόλια

 

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Παραλληλισμός αναδομητικός

1. η μεταβιομηχανική κοινωνία της εποχής μας μοιάζει προκλητική και ταχύτατα μεταβαλλόμενη.
2. η σύγχρονη κοινωνία είναι γοητευτική αλλά ασταθής.

 

Επιλεκτικός παραλληλισμός

1. το μορφωτικό περιεχόμενο ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος οφείλει, κατά τη γνώμη μου, να υπολογίσει, δίπλα στις πολιτισμικές αξίες του παρελθόντος, και τα τεχνολογικά δεδομένα του παρόντος.
2. Νομίζω ότι η σύγχρονη εκπαίδευση πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας

 

Επιδιωκόμενη συναγωγή

1. Το γεγονός ότι εκατομμύρια ανθρώπων έχουν μέσω διαδικτύου άμεση, εύκολη και σχετικά φθηνή πρόσβαση σε πληροφορίες κάθε είδους (πολιτικής και κοινωνικής σημασίας, μορφωτικού χαρακτήρα ή διασκεδαστικές), αλλάζει άρδην τον χάρτη της διανθρώπινης επικοινωνίας σε τοπική και διεθνή κλίμακα.
2. Η παροχή πλήθους πληροφοριών από το διαδίκτυο σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, επαγγέλματος ή μορφωτικού επιπέδου μπορεί να θεωρηθεί μοναδική συμβολή στη διεύρυνση της πολιτικής και κοινωνικής δημοκρατίας.

 

Γενίκευση

1. η αληθινή μάθηση πρέπει να είναι μια διαδικασία αργή όσο και ενεργητική, που εμπλουτίζει τη σκέψη μας και παρέχει ερεθίσματα για νέες ανακαλύψεις. Πρέπει να είναι οπλισμός για τη ζωή και τη διάνοια. Πρέπει να είναι κατάκτηση του θησαυρού του ανθρώπινου πολιτισμού. Με άλλα λόγια, μια διαδικασία που ο νέος άνθρωπος δεν θα έχει στο μέλλον ούτε τον χρόνο ούτε τις ευκαιρίες να την ενεργοποιήσει με τέτοιους προνομιακούς όρους.
2. η αληθινή μάθηση είναι μια μορφωτική διαδικασία που εξασφαλίζει στον νέο άνθρωπο ό,τι πιο πολύτιμο για τη μελλοντική του ζωή.

 

ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΥΠΟ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Μεταγλωσσικά σχόλια

 Το άρθρο πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα του…

Ο συγγραφέας αναφέρει, παραθέτει, αποσαφηνίζει, συγκρίνει, αντιπαραθέτει, εξηγεί, αναλύει, επιχειρηματολογεί, αποδεικνύει, υποθέτει, κρίνει, εκτιμά, αξιολογεί, απορρίπτει, περιγράφει, αφηγείται, απαριθμεί, συνοψίζει, εξετάζει προσεκτικά, υπογραμμίζει, καταλήγει, ισχυρίζεται

 

 

Πορεία σύνταξης της περίληψης:

1. Ανάγνωση του κειμένου και εντοπισμός της κυρίαρχης ιδέας του νοηματικού κέντρου προσέχοντας παράλληλα τον τίτλο, τον συγγραφέα, την προέλευση του κειμένου, την πρώτη και την τελευταία παράγραφο, καθώς και το γραμματειακό είδος στο οποίο ανήκει το κείμενο. Εντοπισμός των άγνωστων λέξεων.
2. Δεύτερη ανάγνωση του κειμένου και παρακολούθηση της σειράς των επιχειρημάτων ή των ιδεών από παράγραφο σε παράγραφο. Τι μέθοδο ακολουθεί ο συγγραφέας; Χρονολογική έκθεση γεγονότων, αιτία-αποτέλεσμα, αξιολογική σειρά κλπ
3. Εντοπισμός βασικών μερών κάθε παραγράφου, υπογράμμιση λέξεων κλειδιών και διαρθρωτικών λέξεων. Απόδοση πλαγιότιτλου. (οι διαρθρωτικές λέξεις δηλώνουν αίτιο-αποτέλεσμα πχ επειδή, διότι, έτσι, γι’ αυτό το λόγο/ αντίθεση-εναντίωση πχ αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά/χρονική σχέση πχ ύστερα, προηγουμένως, εν τω μεταξύ/προϋπόθεση πχ αν, εκτός αν, σε περίπτωση που/επεξήγηση πχ με άλλα λόγια, δηλαδή, για να γίνω σαφέστερος/έμφαση πχ είναι αξιοσημείωτο ότι, θα ήθελα να τονίσω, να επιστήσω την προσοχή/απαρίθμηση επιχειρημάτων, εισαγωγή μιας καινούριας ιδέας πχ πρώτο..δεύτερο…, καταρχάς, τελικά, το επόμενο επιχείρημα/τη διάρθρωση του κειμένου/ ένα συμπέρασμα πχ για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά, συμπερασματικά θα λέγαμε ότι…)
4. Τελική ανάγνωση για επιβεβαίωση της κατανόησης του κειμένου. Διαμόρφωση ενός γενικού διαγράμματος του κειμένου με θεματική πρόταση, λεπτομέρειες , κατακλείδα.
5. Σύνταξη της περίληψης:

ü     Στην πρώτη περίοδο αναφέρεται το νοηματικό κέντρο του κειμένου και μπορεί να αναφερθεί ο συγγραφέας και το γραμματειακό είδος.π.χ. ο συγγραφέας ασκεί κριτική…ή στο άρθρο του  με τίτλο …ο …..διερευνά …

ü     Με τη χρήση των συνδετικών μεταβαίνουμε στο κυρίως θέμα αξιοποιώντας τους πλαγιότιτλους δίνοντας έμφαση στις ουσιώδεις πληροφορίες

ü     Μετασχηματισμός της τελευταίας νοηματικής ενότητας σε μια περίοδο ως κατακλείδα

ü     Το ύφος μας είναι διαφορετικό από του συγγραφέα. Έχει καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα.

ü     Χρησιμοποιούμε την ενεργητική σύνταξη όταν αναφερόμαστε στον συγγραφέα και παθητική όταν δίνεται έμφαση στο κείμενο.

ü     Λέξεις του κειμένου μπαίνουν σε εισαγωγικά.

 

   ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ ΛΟΓΟΥ

·        Αντικατάσταση των δευτερευουσών προτάσεων από μετοχές και προθετικά σύνολα.

·        Αντικατάσταση του προθετικού συνόλου με επίρρημα

·        Αντικατάσταση των ερωτηματικών προτάσεων με προτάσεις κρίσης

·        Μετασχηματισμός των περιφράσεων σε μια λέξη

·        Παραλείπονται τα παραδείγματα, τα σχήματα λόγου, οι απαριθμήσεις εννοιών.

·        Αντικαθιστούμε τα υπώνυμα με υπερώνυμα.

·        Αποφεύγονται οι επαναλήψεις.

·        Εάν υπάρχουν ερευνητικά στοιχεία, παρουσιάζεται μόνο το πόρισμα, εάν κρίνεται ότι αποτελεί βασική ιδέα του κειμένου.

 

 

 

 

 

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Α. το περιεχόμενο (0-12 μονάδες)

Θετικά στοιχεία: κατανόηση της κεντρικής ιδέας, καταγραφή των βασικών ιδεών, αποφυγή αυτούσιας μεταφοράς τμημάτων του κειμένου, η πληρότητα κατανόησης του κειμένου.

Αρνητικά στοιχεία: παρέκκλιση από το νοηματικό κέντρο, επουσιώδεις λεπτομέρειες, προσωπική τοποθέτηση σε ζητήματα που θίγει το κείμενο, αξιολόγηση των απόψεων του συγγραφέα, η υπερβολική αφαίρεση.

Β.την έκφραση (0-8 μονάδες)

Ορθογραφία, στίξη, σύνταξη και το ύφος για τη συγκεκριμένη μορφή του κειμένου, η ικανότητα πύκνωσης με διάφορες τεχνικές (γενίκευση, αναδιατύπωση κλπ), η αντικειμενικότητα απέναντι στις απόψεις του συγγραφέα. Αποφυγή μεταφοράς των ίδιων λέξεων ή φράσεων του πρωτότυπου κειμένου, υφολογικής μίμησης και αποκλίσεων από τους κανόνες του συντακτικού και της γραμματικής.

Γ. Δομή (0-5 μονάδες)

Χρησιμοποίηση διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων, αποφεύγει τον μακροπερίοδο λόγο, δεν ακολουθεί τυποποιημένους τρόπους σύνδεσης προτάσεων ή παραγράφων. Η δομή της περίληψης πρέπει να είναι ξεκάθαρη: θεματική πρόταση, λεπτομέρειες, κατακλείδα. Ικανότητα παρακολούθησης ή αναδιοργάνωσης της δομής του αρχικού κειμένου και η παρουσίαση με λογική ακολουθία των βασικών ιδεών. Η σύμμετρη έκταση.

 

Συμπληρωματικές διευκρινίσεις από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

1. Η έκταση της περίληψης εξαρτάται από το είδος, το μέγεθος και τη δομή του δοθέντος κειμένου. Γι' αυτό καθορίζεται κάθε φορά η ποσότητα της περίληψης σε λέξεις (π.χ. 90-120 λέξεις) ώστε να υπάρχει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί το κείμενο της περίληψης. Αυτό δε σημαίνει την αυστηρή καταμέτρηση των λέξεων από το βαθμολογητή αλλά την αξιολόγηση της ικανότητας του μαθητή να πυκνώσει-περιορίσει το κείμενό του σε συγκεκριμένα πλαίσια. (Ως υπέρβαση αυτών των ορίων θεωρείται η γραφή μιας περίληψης με είκοσι (20) περίπου λέξεις περισσότερες). Ακόμα η περίληψη μπορεί να γραφεί ως μία ενιαία παράγραφος ή να χωριστεί σε παραγράφους ανάλογα με το μέγεθος και το είδος του κειμένου.

2. Η περίληψη στα πλαίσια της Έκθεσης-Έκφρασης γράφεται για συγκεκριμένο σκοπό και έχει πάντα αποδέκτη. Γι' αυτό είναι καλό να αποφεύγεται η τυποποιημένη εκφώνηση "Να γράψετε την περίληψη του κειμένου" και να υιοθετούνται πιο αναλυτικές διατυπώσεις ενταγμένες σε επικοινωνιακό πλαίσιο σύμφωνα με τις Οδηγίες διδασκαλίας των φιλολογικών μαθημάτων 1998, σελ. 246 (Παράδειγμα: σε κυριακάτικη εφημερίδα δημοσιεύτηκε το παραπάνω άρθρο. Να ενημερώσετε την τάξη σας για το περιεχόμενό του γράφοντας μια περίληψη 100 λέξεων).

3. Η περίληψη στα πλαίσια του μαθήματος της Έκθεσης-Έκφρασης έχει πληροφοριακό χαρακτήρα οπότε η εισαγωγή της είναι προτιμότερο να ξεκινά με αναφορά στο συγγραφέα ή στο κείμενο, όπως προτείνεται στο βιβλίο Έκθεση-Έκφραση Β΄ Λυκείου σελ. 235-236 [σ. 264 εκδ. 2002 κ.ε]. Μια εισαγωγή κατευθείαν από τις ιδέες-πληροφορίες του κειμένου είναι και αυτή αποδεκτή με τη λογική ότι ο μαθητής ταυτίζεται με το συγγραφέα του κειμένου ο οποίος επιχειρεί να πυκνώσει το κείμενό του.

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Ενιαίο Λύκειο, Αθήνα 2001, σ.121-123

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αγγελάκος Κ. (2003). Η διδασκαλία και η αξιολόγηση της περίληψης του κειμένου. Αθήνα.

Φαρμάκης Δ (2002). Περίληψη, Μεθοδολογία και τεχνική, Θεσσαλονίκη: Ζήτη

Αδαλόγλου Κ., Ο Λόγος και οι Σημειώσεις - Περίληψη, περ. "Ο Φιλόλογος", τεύχ. 53.

Τυπολογία της περίληψης, http://www.komvos.edu.gr/glwssa/perilipsi/2Basic.htm.

Η περίληψη, www.greek-language.gr

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Ενιαίο Λύκειο, Αθήνα 2001, σ.121-123 [125-127]