Η τεχνική των απαντήσεων στην ιστορία κατεύθυνσης

Ιστορικό για Ερωτήσεις Α1:

1.Το πρώτο μέρος του εξεταστικού δοκιμίου (Α1) αποτελείται συνήθως από ερωτήσεις «σωστού-λάθους» ή αντιστοίχισης. Δεν υπάρχουν μυστικά για την αντιμετώπιση αυτών των ασκήσεων. Απλώς  προσεκτικό διάβασμα / κατανόηση των ζητούμενων της εκφώνησης και ψύχραιμη ανάκληση των πληροφοριών που περιέχει το διδακτικό εγχειρίδιο.

Προσοχή  σε κάποιες ερωτήσεις – παγίδες (π.χ. Στην ερώτηση: « Πότε άρχισε τη λειτουργία της η Τράπεζα της Ελλάδος;» πρέπει να θυμηθούμε τη διατύπωση του βιβλίου «…το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα.», δηλαδή το 1928

Παραδείγματα ερωτήσεων:

Α. Σωστό – Λάθος

Ι. Α1.1.

Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.

1. Τα αιτήματα της «νέας γενιάς» εξέφρασε σε μεγάλο βαθμό με την πολιτική του δράση ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου.

2. Ο Δηλιγιάννης επέκρινε το κοινωνικό κόστος του εκσυγχρονισμού και υποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης.

3. Το πρώτο εξάμηνο του 1911 ψηφίστηκαν από τη Βουλή 53 τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του συντάγματος.

4. Το Νοέμβριο του 1919 υπογράφηκε η συνθήκη του Νεϊγύ, που προέβλεπε την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης από την Τουρκία στην Ελλάδα.

5. Η Σύμβαση της Λοζάνης (30 Ιανουαρίου 1923) καθιέρωνε για πρώτη φορά τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών και είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα.

Μονάδες 10  [ επαναληπτικές εξετάσεις  ΙΟΥΛΙΟΥ 2008 ]

ΙΙ. Α1.1.

Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.

1. Στις 25 Ιανουαρίου 1921 η Αναθεωρητική Εθνοσυνέλευση που προέκυψε από τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 ανακηρύχθηκε Συντακτική.

2. Οι πρόσφυγες εφάρμοσαν την αμειψισπορά και την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν το θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας.

3. Μετά τη διάλυση της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ), το 1930, τα χρέη των αγροτών προσφύγων ανέλαβε να εισπράξει η Εθνική Τράπεζα.

4. Ο παλαίμαχος πολιτικός Ιωάννης Σφακιανάκης, κατά την επανάσταση του Θερίσου, κάλεσε τον λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τις Μεγάλες Δυνάμεις.

5. Στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκαν από το φρούριο της Σούδας οι σημαίες των Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας.

Μονάδες 10

[επαναληπτικές εξετάσεις 2009]

Β. Αντιστοίχιση

Ι. Α1.1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α (γεγονότα) αντιστοιχίζοντάς

 τους με τις χρονολογίες της Στήλης Β (περισσεύουν δύο χρονολογίες).

Στήλη Α:   ΓΕΓΟΝΟΤΑ	Στήλη Β:   ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ
1. Απόβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη 2. Εμφάνιση της κοινοβουλευτικής ομάδας των Ιαπώνων 3. Ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος 4. Συμφωνία της Άγκυρας 5. Σύμβαση της Λοζάνης	1927 1923 1920 1919 1906 1908 1930

Μονάδες 10

[εξετάσεις Μαΐου 2008]

ΙΙ.Α1.1

Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Ι και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Στη Στήλη Ι περισσεύουν τρία ονόματα.

Στήλη Ι	Στήλη ΙΙ
1. Χαρίλαος Τρικούπης 2. Μητροπολίτης Χρύσανθος 3. Σεβαστός  Κυμινήτης 4. Γεώργιος Θεοτόκης 5. Αλέξανδρος Κουμουνδούρος 6. Ιωάννης Σφακιανάκης 7. Κ. Κωνσταντινίδης 8. Αλέξανδρος Ζαΐμης	α. Διοίκηση Τραπεζούντας (1916-1918) β. Χάρτης της  Δημοκρατίας του Πόντου γ. Αρχή της δεδηλωμένης δ. Ίδρυση της Πολιτοφυλακής της Κρήτης ε. Αιτήματα της «Νέας Γενιάς»

Μονάδες 10

[εξετάσεις Μαΐου 2010]

Ιστορικό για Ερωτήσεις Α2

 [Οι ερωτήσεις της Α ομάδας Α1 και Α2 είναι παρόμοιας δυσκολίας. Συχνά ερωτήσεις που εδώ αναφέρω ως Α2 τίθενται στην κατηγορία Α1 και το αντίστροφο ]

Οι ερωτήσεις της κατηγορίας Α2 περιλαμβάνουν συνήθως δύο είδη

Α. Ιστορικοί όροι ( στην τάξη τους λέμε συχνά «σύντομους ορισμούς» )

π.χ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

α. ορεινοί

β. «Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας»

γ. «ροπαλοφόροι»

Μονάδες 15

[επαναληπτικές εξετάσεις 2009]

ή

Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

α. Φεντερασιόν

β. πεδινοί

γ. Εθνικό Κόμμα (Κ. Μαυρομιχάλη).

Μονάδες 15

[εξετάσεις Μαΐου 2009]

Τέτοιου είδους ερωτήσεις τις αντιμετωπίζουμε ανακαλώντας το αντίστοιχο εδάφιο από το σχολικό εγχειρίδιο. Βέβαια πιο σωστό είναι να μην το παραθέτουμε αυτούσιο αλλά να φροντίζουμε να απαντάμε κατευθείαν στην ερώτηση που τίθεται κάνοντας μικρές μετατροπές, με προσοχή όμως, να μην παραλείψουμε κάποιο στοιχείο που χρειάζεται.

Πολλές φορές, επίσης, το συγκεκριμένο χωρίο του βιβλίου δεν περιλαμβάνει χρονικό προσδιορισμό, πράγμα  απαραίτητο ώστε να προσδιοριστεί σωστά ένα ιστορικό γεγονός.  Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να ανατρέξουμε στα προηγούμενα ή τα επόμενα, ώστε να εντάξουμε χρονικά τον ιστορικό όρο. Δεν είναι απαραίτητο πάντα, βέβαια, να αναφέρουμε ακριβή χρονολογία, αρκεί η χρονική περίοδος, ή ένα ιστορικό γεγονός που προηγήθηκε ή ακολούθησε (π.χ. Στο πλαίσιο των εργασιών της Εθνοσυνέλευσης του 1862-1864 συγκροτήθηκαν οι πυρήνες των δύο μεγάλων παρατάξεων, των πεδινών και των ορεινών. Οι ορεινοί απαρτίστηκαν…    ή  … Ως απότοκος της διεθνούς οικονομικής κρίσης που ξέσπασε στη Νέα Υόρκη το 1929 και της αδυναμίας της ελληνικής κυβέρνησης να συγκρατήσει πλέον την οικονομία της χώρας από  το 1932 και μετά στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε προοδευτικά η μέθοδος διακανονισμού «κλήριγκ»…)

Είναι γεγονός ότι , τα τελευταία χρόνια , δεν απαιτούνται στις Πανελλήνιες εξετάσεις τόσο ολοκληρωμένες απαντήσεις. Όμως ο μαθητής ο οποίος απαντά με αυτόν τον τρόπο προδιαθέτει ευμενώς το βαθμολογητή απολαμβάνοντας αυτό που όλοι μας αναφέρουμε ως  «ενισχυτική βαθμολογία»

Β. «Αιτιολόγηση»  ιστορικών γεγονότων

Π.χ.  Να αιτιολογήσετε γιατί:

α. ΄Ηταν θετική η συμβολή της υπερπόντιας μετανάστευσης στην ελληνική οικονομία πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους.

β. Στην Ελλάδα κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα.

γ. Η συνεργασία Κεμάλ − Μπολσεβίκων λειτούργησε ως ταφόπετρα του Ποντιακού ζητήματος.

Μονάδες 15

[εξετάσεις Μαΐου 2008]

Στην περίπτωση αυτή είναι ολοφάνερο ότι απαιτείται το αντίστοιχο κομμάτι από το σχολικό εγχειρίδιο. Η «αιτιολόγηση» δηλαδή περιλαμβάνεται στο βιβλίο του σχολείου, δεν απαιτείται η κριτική σκέψη του μαθητή.

Ιστορικό για Ερωτήσεις Β ομάδας (πηγές)

Η αντιμετώπιση των ερωτήσεων της Δεύτερης ομάδας

Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει δύο ερωτήσεις – από 25 μονάδες η καθεμία – που η απάντησή τους απαιτεί το συνδυασμό ιστορικών γνώσεων (κυρίως των πληροφοριών που παρέχει το διδακτικό εγχειρίδιο) και των στοιχείων που θα αντλήσει ο μαθητής από τα ιστορικά παραθέματα που δίδονται. Γι’ αυτό το λόγο παρατίθενται σε αποσπάσματα ή και ολόκληρα κείμενα, ιστορικά δοκίμια, άρθρα, ειδήσεις, γελοιογραφίες, γκραβούρες, γραφήματα κτλ, δηλαδή άμεσες ή έμμεσες πηγές ιστορικής πληροφόρησης από τις οποίες ο μαθητής πρέπει να αποσπάσει τις σχετικές πληροφορίες, να τις εντάξει χρονικά και να τις συνδέσει με την ιστορική αφήγηση.

Ακολουθούν μερικοί από τους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των ερωτήσεων με την ελπίδα ότι μπορεί να ευκολύνουν το μαθητή σε αυτή την επίπονη εργασία:

ΠΡΩΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

Δομή/διάγραμμα πρώτου τρόπου απάντησης:

1. Εισαγωγή :
Μπορεί να είναι σχετική με τη δομή της απάντησης, ή με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, χρονολογική, κτλ ένταξη του θέματος, ή να εμπεριέχει το θέμα και τη θέση του μαθητή για το ιστορικό συμβάν, ή να είναι μια άλλη ,σχετική με τα ιστορικά γεγονότα , παράγραφος από το ιστορικό εγχειρίδιο ή …
(Μπορεί και να μην υπάρχει εισαγωγή αλλά να ξεκινά ο μαθητής κατευθείαν την απάντησή του με την αναφορά του στις ιστορικές του γνώσεις ).

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

2. Ιστορικές γνώσεις :
Παράθεση των ιστορικών γνώσεων , όσο το δυνατόν πιο κοντά στις πληροφορίες που δίνει το σχολικό εγχειρίδιο.
Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως γνωρίζουμε από τις ιστορικές μας γνώσεις…» ή « Σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο…»

3. Πληροφορίες από το ιστορικό παράθεμα :
Οργανωμένη καταγραφή των πληροφοριών που σταχυολόγησε ο μαθητής από το/τα ιστορικό παράθεμα/παραθέματα και σύνδεσή τους με τις ιστορικές γνώσεις που παρέθεσε στο προηγούμενο μέρος.
Συχνά οι μαθητές επιχειρούν την απλή αντιγραφή σχετικών (ή και άσχετων) τμημάτων του ιστορικού παραθέματος χωρίς να τονίζουν τα σημεία που ενδιαφέρουν. Έτσι δεν απαντούν ακριβώς στα ζητούμενα και … χάνουν πολύτιμους βαθμούς. Άλλες πάλι φορές αρκούνται σε μια γενικόλογη αναφορά στοιχείων του παραθέματος χωρίς συγκεκριμένες αναφορές, χωρίς να φαίνεται δηλαδή από ποιο σημείο του κειμένου αλίευσαν τις πληροφορίες. Είναι φανερό πως δεν αρκεί η αντιγραφή των στοιχείων που προσφέρει η πηγή, ούτε η αναφορά τους, έστω και με άλλη διατύπωση. Είναι απαραίτητο να επιλέγονται προσεκτικά οι χρήσιμες πληροφορίες, να ιεραρχούνται ή κατά περίπτωση να ομαδοποιούνται και , προπαντός, να συνδέονται με την ιστορική αφήγηση τα ζητούμενα του θέματος.
Για να είναι η απάντηση ολοκληρωμένη κατά τη σύνδεση των ιστορικών γνώσεων και των στοιχείων του παραθέματος καλό είναι να γίνονται συγκεκριμένες αναφορές.
Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως πληροφορούμαστε από το ιστορικό παράθεμα, το οποίο είναι απόσπασμα από το έργο του …. με τίτλο… εκδόσεις…» ή « Σύμφωνα με την ιστορική πηγή… του…»

4. Σύνθεση /Επίλογος :
Σ’ αυτό το μέρος ολοκληρώνεται η απάντηση γιατί επιχειρείται η οριστική αποτίμηση, η αξιολόγηση, η πύκνωση όσων προαναφέρθηκαν , ανάλογα με αυτά που ζητά η ερώτηση. Επισημαίνεται επίσης η συμφωνία ή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών γνώσεων και των πληροφοριών που αποκόμισε ο μαθητής από την ανάγνωση του ιστορικού παραθέματος

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

Ο δεύτερος τρόπος απάντησης είναι παραλλαγή του πρώτου , μια διαφοροποίηση δηλαδή στην οργάνωση της απάντησης. Συγκεκριμένα ο μαθητής μπορεί να αρχίσει το κύριο μέρος της ανάπτυξής του από τις πληροφορίες που παρέχει το ιστορικό παράθεμα και μετά να συνεχίσει με την παράθεση των ιστορικών γνώσεων. Αυτό σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να γίνουν και μια σειρά από αλλαγές, οπότε το διάγραμμα της απάντησης θα είναι περίπου αυτό:

Δομή/διάγραμμα δεύτερου τρόπου απάντησης:

1. Εισαγωγή : (ακριβώς ίδια με τον πρώτο τρόπο)

Μπορεί να είναι σχετική με τη δομή της απάντησης, ή με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, χρονολογική, κτλ ένταξη του θέματος, ή να εμπεριέχει το θέμα και τη θέση του μαθητή για το ιστορικό συμβάν, ή να είναι μια άλλη ,σχετική με τα ιστορικά γεγονότα , παράγραφος από το ιστορικό εγχειρίδιο ή …
(Μπορεί και να μην υπάρχει εισαγωγή αλλά να ξεκινά ο μαθητής κατευθείαν την απάντησή του με την αναφορά του στις ιστορικές του γνώσεις ).

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

2. Πληροφορίες από το ιστορικό παράθεμα :
Οργανωμένη καταγραφή των πληροφοριών που σταχυολογεί ο μαθητής από το/τα ιστορικό παράθεμα/παραθέματα με γνώμονα τα ερωτήματα του θέματος.
Συχνά οι μαθητές επιχειρούν την απλή αντιγραφή σχετικών (ή και άσχετων) τμημάτων του ιστορικού παραθέματος χωρίς έμφαση στα σημεία που ενδιαφέρουν. Έτσι δεν απαντούν ακριβώς στα ζητούμενα και … χάνουν πολύτιμους βαθμούς. Άλλες πάλι φορές αρκούνται σε μια γενικόλογη αναφορά στοιχείων του παραθέματος χωρίς συγκεκριμένες αναφορές, χωρίς να φαίνεται δηλαδή από ποιο σημείο του κειμένου αλίευσαν τις πληροφορίες. Είναι φανερό πως δεν αρκεί η αντιγραφή των στοιχείων που προσφέρει η πηγή, ούτε η αναφορά τους, έστω και με άλλη διατύπωση. Είναι απαραίτητο να επιλέγονται προσεκτικά οι χρήσιμες πληροφορίες, να ιεραρχούνται ή κατά περίπτωση να ομαδοποιούνται και , προπαντός, να συνδέονται με τα ζητούμενα του θέματος.
Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως πληροφορούμαστε από το ιστορικό παράθεμα, το οποίο είναι απόσπασμα από το έργο του …. με τίτλο… εκδόσεις…» ή « Σύμφωνα με την ιστορική πηγή… του…»

3. Ιστορικές γνώσεις :
Παράθεση των ιστορικών γνώσεων , όσο το δυνατόν πιο κοντά στις πληροφορίες που δίνει το σχολικό εγχειρίδιο. Κάθε φορά που παραθέτει ο μαθητής μια πληροφορία για την οποία έγινε ήδη λόγος στα σχετικά με το ιστορικό παράθεμα πρέπει να το επισημαίνει.
Οι μαθητές συνηθίζουν να αρχίζουν αυτό το μέρος της απάντησης με τη φράση: « Όπως γνωρίζουμε από τις ιστορικές μας γνώσεις…» ή « Σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο…».

4. Σύνθεση /Επίλογος : (ακριβώς ίδιος με τον πρώτο τρόπο)
Σ’ αυτό το μέρος ολοκληρώνεται η απάντηση γιατί επιχειρείται η οριστική αποτίμηση, η αξιολόγηση, η πύκνωση όσων προαναφέρθηκαν , ανάλογα με αυτά που ζητά η ερώτηση. Επισημαίνεται επίσης η συμφωνία ή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών γνώσεων και των πληροφοριών που αποκόμισε ο μαθητής από την ανάγνωση του ιστορικού παραθέματος

ΤΡΙΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

Ο τρίτος τρόπος ανάπτυξης είναι συνδυασμός της ιστορικής αφήγησης και των πληροφοριών που παρέχει το ιστορικό παράθεμα. Ο μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει την ιστορική αφήγηση ως καμβά, τον οποίο θα εμπλουτίσει με τις πληροφορίες που θα συλλέξει από την πηγή, παραθέτοντας και συγκεκριμένες αναφορές, ώστε να κατατοπίζει τον αναγνώστη για το ακριβές σημείο από το οποίο άντλησε την πληροφορία.

Μπορεί , επίσης, ως βάση να χρησιμοποιήσει το κείμενο του ιστορικού παραθέματος και από τις πληροφορίες που παραθέτει αυτό να αφορμάται και να ανακαλεί την ιστορική αφήγηση. Σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός γιατί θα αντιμετωπίσει εντονότερα τον κίνδυνο να παραλείψει κάποια πληροφορία από το σχολικό του βιβλίο.

Είναι πάλι δυνατόν να συνδυάσει τις πληροφορίες ιστορικής αφήγησης και πηγών με διαφορετικούς τρόπους. Με χρονική ακολουθία, για παράδειγμα, αν είναι σε θέση να οργανώσει την ύλη με αυτή τη μέθοδο και παράλληλα να απαντήσει σωστά στην ερώτηση. Με τη διάκριση των γεγονότων σε πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά κτλ. επίσης αν το ερώτημα ζητάει κάτι τέτοιο κι αν ο ίδιος θεωρεί ότι μια απάντηση τέτοιου τύπου είναι εύστοχη.

Δομή/Διάγραμμα τρίτου τρόπου απάντησης

1. Εισαγωγή : (ακριβώς ίδια με τους άλλους τρόπους)

Μπορεί να είναι σχετική με τη δομή της απάντησης, ή με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, χρονολογική, κ.τ.λ. ένταξη του θέματος, ή να εμπεριέχει το θέμα και τη θέση του μαθητή για το ιστορικό συμβάν, ή να είναι μια άλλη ,σχετική με τα ιστορικά γεγονότα , παράγραφος από το ιστορικό εγχειρίδιο ή …
(Μπορεί και να μην υπάρχει εισαγωγή αλλά να ξεκινά ο μαθητής κατευθείαν την απάντησή του με την αναφορά του στις ιστορικές του γνώσεις ).

2. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

Η σύνθεση των πληροφοριών από την ιστορική αφήγηση και τα παραθέματα

4. Σύνθεση /Επίλογος : (ακριβώς ίδιος με τους άλλους τρόπους)
Σ’ αυτό το μέρος ολοκληρώνεται η απάντηση γιατί επιχειρείται η οριστική αποτίμηση, η αξιολόγηση, η πύκνωση όσων προαναφέρθηκαν , ανάλογα με αυτά που ζητά η ερώτηση. Επισημαίνεται, επίσης, η συμφωνία ή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών γνώσεων και των πληροφοριών που αποκόμισε ο μαθητής από την ανάγνωση του ιστορικού παραθέματος

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

Πάντοτε ο μαθητής  πρέπει να έχει ξεκάθαρο στο μυαλό του τι ακριβώς ζητάει η ερώτηση , να προσέχει ώστε να περιλαμβάνει στην απάντησή του όλες τις πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο και τις αντίστοιχες από τα παραθέματα και να συνδέει κατάλληλα  τις πρώτες με τις δεύτερες. Καλό είναι επίσης να επισημαίνει , κατά περίπτωση,  νέα ή διαφορετικά από την ιστορική αφήγηση στοιχεία και να κρίνει ή να αξιολογεί τις πληροφορίες των πηγών, όταν αυτό χρειάζεται.